بخشی از مقاله
چکیده:
نشانه شناسی یکی از روشهای تحلیل متن است، رویکرد نشانهشناسی در پی دستیابی به چگونگی عملکردهای تولید معنا بهوسیلهی زبان و بازنمایی است. هدف این مقاله کاوشی در نشانهشناسی و چگونگی کاربرد آن بر پایه تحلیل فیلم "جدایی نادر از سیمین " است، برای این هدف نخست بهطورکلی جایگاه نشانهشناسی مرسوم برساختگرایی اجتماعی را توضیح خواهیم داد و سپس در تحلیل انضمامی فیلم "جدایی ..."از بازنمای واقعیت اثر - فیلم - فراتر میرویم و با کشف لایههای پنهان آن را در قالب رمزگان اجتماعی، فرهنگی، فنی و...توضیح خواهیم داد.
فیلم اصغر فرهادی ماهیتی بهشدت چندلایه دارد و از خواص آن تضاد در لایههاست که بیننده را در پارادوکسی مرگبار فرومیبرد که به طرز ماهرانهای به تصویر کشیده شده است. نگارنده در این نوشتار میکوشد، با تحلیلی نشانه شناختی فیلم/متن را واکاوی کند تا بل بتواند برای برخی از بینهایت پرسشهای که در ذهن مخاطب در برخورد با این فیلم ایجاد شود، پاسخی بیابد.
-1جدایی نادر از سیمین نظامی از نشانهها
نشانه شناسی - علم نشانهها - در درجهی اول با آفرینش معنا در "متون " - فیلم، برنامههای تلویزیونی، سینما و دیگر آثار هنری است - سروکار دارد. این علم نشان میدهد نشانه چیست و چه جایگاهی در متن میتواند داشته باشد. در این مقاله توجهی اصلی ما همواره به این نکته خواهد بود که در فیلم "جدایی نادر از سیمین " معنا چگونه خلق و منتقل میشود. قبل از هر چیز باید این نکته ذکر شود که هرگاه از "متن "سخن به میان میاوریم منظورمان همین فیلم - جدایی نادر از سیمین - است.
در این فیلم درواقع ما با متن همچون زبان برخورد میکنیم که در آن روابط میان چیزها از خود چیزها مهمتر است. در این مقاله نشانه و روابط دو مفهوم کلیدی تحلیل نشانه شناختی هستند؛ که به تعریف آنها میپردازیم. به قول جاناتان کالر: "این نظر که زبانشناسی به کار مطالعهی سایر پدیدههای فرهنگی میآید بر دو برداشت استوار است: نخست اینکه پدیدههای فرهنگی و اجتماعیصرفاً اشیاء یا رویدادهای مادی نیستند بلکه اشیاء یا رویدادهای معنادار هستند و نتیجهای که از آنها میتوان گرفت این است که میتوان آنها را نشانه یا علامت بهحساب آورد و دوم اینکه این پدیدهها قائمبهذات نیستند بلکه با شبکهای از روابط تعریف میشوند.
متنی مثل جدایی نادر از سیمین را میتوان نظامی از نشانه ها تلقی کرد. معناهای موجود در آن ریشه در نشانهها و نظامی که این نشانهها را به یکدیگر مرتبط میسازد دارند. این نظاممعمولاً آشکار نیست بلکه بایستی از متن استنباط شودتقریباً. هر چیزی را میتوان بهعنوان "نظامهای نشانهای "مطالعه کرد. فردینان دو سوسور پدر علم زبانشناسی نوین در کتاب زبانشناسی عمومی مینویسد "در زبان فقط تفاوتها وجود دارد ". سوسور نکتهی بدیع دیگری را هم مطرح کرد که کاملاً با بحث ما مربوط میشود.
اینکه مفاهیم به علت روابط دارای معنا میشوند و رابطهی اصلی رابطهی تقابلی است."غنی "معنا ندارد مگر آنکه "فقیری " در کار باشد."وجود خوشحال " منوط به وجود "اندوهگین " است."مفاهیم صرفاً متمایزکننده هستند و نه بر اساس محتوای مثبت خود بلکه از طریق رابطهی تقابلیشان با سایر اجزای نظام تعریف میشوند
این "محتوا "نیست که معنا را تعیین میکند بلکه "روابط " درون یک نظام چنین میکند. فیلم جدایی نادر از سیمین سراسر از همین تقابلها سازمان گرفته است. یا به زبانی دیگر شالودهی فیلم جدایی... استوار بر تقابلهاست. تقابل سیمین و نادر. جدایی و وصال. خارج از کشور، داخل کشور. پدر و پسر. پسر و دختر. غنی و فقیر. دانشگاهی، خانهدار. حضوروغیاب. طبقهی بالا اجتماع و طبقهی ضعیف. بانک، کارگر.
