بخشی از مقاله
چکیده
حجاب و پوشش براي زن، از مهمترین مسائل مورد تأکید اسلام است که در آن نوعی احترام گذاردن به زن و درواقع تکریم زن است . زن مسلمان، تجسم حرمت و عفت است. حفاظت و مراقبت از عفت جامعه اسلامی بر عهده زن و مرداست؛ زن باحجاب و مرد باغیرت دینی و فردي باید عفت و پاکی جامعه را پاس بدارند.
بر اساس اندیشه امام خامنهاي زن در پرتوي حجاب، ارزش و جایگاه واقعی خود را پیدا میکند؛ همخوان و همراه با طبیعت و فطرت، زن مظهر ناز و مرد مظهر نیاز باقی میماند؛ زن در سایه أمن خانواده، دلگرم از وفاداري همسر، فرزندانی سالم را به اجتماع تقدیم نموده، وظایف اجتماعی خود را بهخوبی انجام میدهد؛ مرد، سرشار از عشق و دلبستگی و رضایتمند از زندگی، محیطی پر از نشاط را براي خانوادهاش میسازد
مسلما در چنین نظامی است که زن امکان بروز استعدادهاي غیرجنسی خویش را مییابد و بهعنوان یک »انسان« به نقشآفرینی در عرصههاي فردي، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی میپردازد. هنگامیکه زن جایگاه حقیقی خود را دریابد و هویتش را در جنسیتش منحصر نبیند، خود را درراه دستیابی به ارزشها آزاد مییابد و همگام با مرد در راه رسیدن به کمال انسانی گام برمیدارد.
در این مقاله فلسفه و حکمت حجاب در اندیشه امام خامنهاي مورد پژوهش قرار گرفته و اثبات نموده است که مهمترین فلسفه حجاب، زمینهسازي براي حضور فراجنسیتی زن در اجتماع و استفاده از ظرفیتها و توانمنديهاي او براي رساندن خود و جامعه اسلامی به کمال غایی است که این مهم با حفظ حجاب ممکن و میسر است؛ زیرا حجاب موجب حفظ شخصیت، محبت، تکریم، استفاده از نیروي کار، استحکام خانواده و امنیت فردي و اجتماعی است.
مقدمه
خداوند با اعطاي گوهر حیات و انواع نعمتهاي جسمی و روحی به انسان، وي را آماده پیمودن مسیر دشوار زندگی نموده و بر سایر موجودات برتري بخشیده است. انسان آگاه، با عمل به دستورات و احکامی که او را گرامیتر میسازد، در مسیر سخت، حرکت میکند.مسلماً احکام آیینی که خود، کرامت آدمی را بزرگترین ارزش او میداند، مبتنی بر حفظ این گوهر گران بهاست. وقتی زن در مواجهه با مردانی که زن را فقط وسیله براي ارضاي شهوات میدانند و یا تنوعطلب و سودجویند و یا براي فرار از بار مسئولیت، تن به ازدواج نداده، تن ها به ارضاي شهوات، کفایت مینمایند، چنان صدفی در گوهر، همواره مورد طلب و تمناست، تمتع و بهرهمندي از جمال و لطافتش جز از راه ازدواج و تقبل هزینههاي زندگی و تأمین معاش وي ممکن نیست.
در پرتوي حجاب گوهر »عشق« ارزش و جایگاه واقعی خود را پیدا میکند؛ همخوان و همراه با طبیعت و فطرت، زن مظهر ناز و مرد مظهر نیاز باقی میماند؛ زن، در سایه امن خانواده، دل گرم از وفاداري همسر، فرزندانی سالم را به اجتماع تقدیم نموده، وظایف اجتماعی خود را بهخوبی انجام میدهد؛ مرد، سرشار از عشق و دل بستگی و رضایتمند از زندگی، محیطی پر از نشاط را براي خانوادهاش میسازدمسلماً.در چنین نظامی است که زن امکان بروز استعدادهاي غیرجنسی خویش را مییابد و بهعنوان یک »انسان« به نقشآفرینی در عرصههاي فردي، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی میپردازد. هنگامیکه زن جایگاه حقیقی خود را یافت و هویتش در جنسیتش منحصر نشد، خود را در راه دستیابی به ارزشها آزاد مییابد و همگام با مرد در راه رسیدن به کمال انسانی گام برمیدارد.
کسب ارزشها و فضائل و ایفاي نقش در اجتماع، فقط در محیطی پیراسته از تحریکات جنسی و آشفتگی ذهنی، ممکن است. ازآنجاکه زنان نصف پیکره جامعه را تشکیل میدهند، باید براي حضور مؤثر و ثمربخش آنان در اجتماع برنامهریزي لازم از سوي شارع مقدس انجامشده باشد تا بدون بروز مشکلات بتوانند در اجتماع نقشآفرینی کنند. یکی از مهمترین فلسفه و کارکردهاي حجاب اسلامی، زمینهسازي براي حضور فراجنسیتی زن در اجتماع و استفاده از ظرفیتها و توانمنديهاي او براي رساندن خود و جامعه اسلامی به کمال غایی استمسلماً.هنگامی که زن جایگاه حقیقی خویش را دریابد و هویت او در جنسیتش منحصر نگردد، خود را در راه دستیابی به ارزشها آزاد مییابد و همگام با مرد در راه رسیدن به کمال انسانی گام بر میدارد
ازاینرو، در آموزههاي دینی و نزد فقها و دانشمندان مسلمان از جمله امام خامنهاي حجاب از اهمیت و جایگاه بس والاي برخوردار است و درباره حجاب پرسشهاي گوناگونی مطرح است از جمله اینکه: فلسفه و حکمت حجاب در اندیشه امام خامنهاي چیست؟ در این مقاله، فلسفه وحکمت حجاب از دیدگاه حضرت آیتااللهالعظمی امام خامنهاي مورد بررسی قرار گرفته است.
تعریف حجاب
کار برد واژه حجاب، دربارهپوشش زن، اصطلاح نسبتاً جدیدي است.در قدیم و به خصوص در اصطلاح فقها، کلمه »ستر« که به معناي پوشش است، بهکار میرفته است - مطهري، 1368، - 72 فقیهان در کتاب »الصلوه« - سیوطی،1403، - 64، درباره پوشش زن، واژه »ستر« را به کار بردهاند، نه کلمه »حجاب« را. قرآن کریم، در سوره مبارکه نور و احزاب، حدود پوشش و تماسهاي زن و مرد را بدون آنکه کلمه »حجاب« را استعمال کرده باشد، بیان نموده است. آیهاي که در آن واژه »حجاب« بهکار رفته است، مربوط به زنان پیامبر اکرم - - است
معناي اصطلاحی جدید این واژه، عبارت است از پوششی که زن در برابر نامحرمان باید استفاده کند و از جلوهگري و خودنمایی اجتناب ورزد. در این پژوهش نیز همین معناي اصطلاحی مورد نظر است که حجاب و پوشش براین اساس، یکی از احکام مشترك ادیان ابراهیمی و از احکام ضروري اسلام است و همه فرق اسلامی بر آن اتفاق نظر دارند. پیامبر اکرم - - به اسماء فرمود: همین که دختر به حد بلوغ رسید، سزاوار نیست چیزي از بدن او دیده شود؛ مگر این و آنگه حضرت اشاره به مچ دست به پایین و صورتشان کردند
از دیدگاه امام خامنهاي، حجاب به معناي عصمت و حفظ زن است و نه فقط عصمت و حفظ زن، بلکه عصمت و حفاظت زن و مرد هر دو
ازاینرو، لباس و پوششهایی مانند مانتو، مقنعه، روسري و بلوز و شلوار و چادر نازك و هرگونه پوششی که برجستگی بدن را نمایان کند و باعث خودنمایی، جلوهگري و نمایش چهره با آرایش و تمام بدن را نپوشانده باشد، از دایره تعریف حجاب و پوشش اسلامی خارج است. و در اندیشه امام خامنهاي صرف داشتن حجاب کافی نیست باید حجاب مصونیتآور از گناه و به دور از تبرّجباشد. اصل معناي تبرج خودنمائی و خودآرائی در مقابل دیگران است. در اسلام،تبرّجممنوع استتبرّج،.یعنی همان خودنمایی زنان در مقابل مردان، براي جذب و فتنهانگیزي که خیلی اشکالات دارد
حجاب، به معناي پوشش اسلامی بانوان، داراي دو بعد ایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است؛ و این دو بعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود؛ گاهی ممکن است بعد اول باشد، ولی بعد دوم نباشدکه در این صورت نمیتوان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است.
فلسفه و حکمت حجاب
حجاب در شریعت اسلامی، واجب شمرده شده و مورد اتفاق علماي اسلام است. فرامین و دستورات اسلام، براي هدایت انسان به سعادت و نجات از بدبختیهاست. درحقیقت، هدف همه آموزههاي دینی براي پاسخگویی به نیازهاي روحی وجسمی، مادي و معنوي، و فردي و اجتماعی و کمال انسانی است. حکم تشریع حجاب و اهمیت و ارزش آن، نیز باتوجه به همین غایت و هدف ازسوي شارع مقدس، صادرشده است. طبق باور امام خامنهاي برخی از زنان که اهمیت وارزش حجاب را نمیداند، بدین خاطر است که فلسفه حجاب را نمیداند؛ ازاینرو باید مسئله حجاب و فلسفه و حکمت آن تبیین گردد: »من درهمین سالهاي اول انقلاب به وضوح دریافتم که بعضی از زنانی که محجب هستند و خیلی قدر حجاب را نمیدانند، اینها اصلاً از حکم حجاب و فلسفه حجاب و فواید حجاب اطلاعی ندارند؛ یعنی با اینها کمتر صحبت شده است
در منظومه فکري امام خامنهاي براساس بیانات و سخنان ایشان، مقصود ازفلسفه حجاب، نقش و کارکرد و آثار حجاب در بعد فردي، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی و... است. اسلام، مشوق حجاب و پوشش کامل بر اي زنان و دختران در برابر نامحرم است؛ حجاب که به زن کرامت، شخصیت، امنیت و عفت میبخشد باید هدف و فلسفه آن، تبیین گردد. امام خامنهاي تأکید دارد که در نظام جمهوري اسلامی و ولایت فقیه ابعاد گوناگون حجاب براي مردم بیان نشده است. باید مسئله حجاب، فلسفه و آثار حجاب، حجاب و مسؤلیتهاي اجتماعی، حجاب و سلامت اخلاقی جامعه، حجاب و شخصیت زن، استحکام خانواده و... به خوبی براي مردم تبیین گردد - خامنهاي، - 1365/10/22 فلسفه و حکمت حجاب طبق اندیشه امام خامنهاي داراي ابعاد زیر است:
الف. در بعد فردي
.1 حفظ از آسیبها
انسان در تمام مراحل سنین عمر و زندگی در معرض انواع تهدید و آسیب قرار دارد؛ زیرا نفس انسان سرکش و طغیانگر و داراي انواع خواستنیها و تمایلات مخفی است که نباید زمینههاي بیداريآنها فراهم شود و به چیزي میل پیدا کند و گرنه مانند دریا، توفانی میشود؛ و تنها راه آرام شدن جزر و مد این دریا، رسیدن به آن خواسته است. براي جلوگیري از چنین موقعیت مهلک و درد طاقت فرسا، حجاب، بهترین داروي درمان و موفقیتترین راهکار است. »انسان در معرض آسیب است؛
مردها، زنها، جوانها، پیرها، عالم جاهل، همه در معرض آسیبند؛ - و المخلصون فی خطر عظیم - . کو حالا مخلص؟ همه ما زیر این استاندارد قرار داریم. اگر به حد استاندارد هم برسیم، مخلص هم بشویم، تازه - فی خطر عظیم - ! خب، باید مراقب باشیم. دشمنان دنیاي ما، دشمنان آخرت ما، دشمنان عزت ما، دشمنان نظام جمهوري اسلامی، از نقاط ضعف ما استفاده میکنند؛ از حس شهوت ما، از حس غضب ما، از قدرتطلبی ما، از علاقه ما بهجلوهفروشی و خودنمائی؛ باید مراقب باشیم. بانوان و دخترهاي جوان باید مراقب باشند
زن بیحجاب و یا بدحجاب و با آرایش موجب نگاه مردان نامحرم میشود. مردان به خصوص جوان بانگاه به نامحرم قواي شهوانیشان بیدار و تحریک میگردد که در صورت عدم وصال، حس انتقامجویی در آنها تحریک میشود.
