بخشی از مقاله
چکیده
بدون تردید در عصر ما که بعضی نام آن را عصر برهنگی و آزادى جنسی گذاردهاند و افراد غربزده، با تعریف اشتباه از آزادي سعی دارند تا بیبندوبارى زنان را جزئی از آن بدانند، مشخص است که سخن گفتن از حجاب و دوري از هرزگی و آزاديهاي نامشروع براى این دسته ناخوشایند و گاه افسانهاى است متعلق به زمانهاى گذشته! ولی مشکلاتی کهاخیراًبدینسبب گریبان مجامع بشري را گرفته باعث شده کهتدریجاًگوش شنوایی براى این سخن پیدا شود.
با یک بررسی کلی میتوان به این نتیجه رسید که در عصر کنونی بین فضاي مجازي و فضاي حقیقی تفاوتی وجود ندارد و همین مسئله که برخی تصور می کنند، به دلیل عدم حضور محسوس سایرین، می توانند در فضاي مجازي امنیت بیشتري داشته باشند، فرضی سراسر اشتباه است و باید گفت که به عنوان یک اصل اساسی و محوري در اسلام، حفظ حجاب چه توسط زنان و چه مردان، بیقید ضروري است و این امر در هیچ فضا و مکانی از شمول استثنا خارج نشده است، مگر اینکه کسی هم از دیانت خود دست شسته باشد و هم از امنیت خود خسته شده باشد انسان از وضع خود آگاه است و البته خداوند در همه حال شاهد و ناظر است.
بحران بی حجابی در فضاي مجازي که مدت زیادي نیست خود را به عنوان یک چالش دینی و فرهنگی نشان داده است، کمتر از یک دهه، پس از شکل گیري اولین شبکه هاي اجتماعی بروز یافته است. در این مقاله تلاش بر این است که به حجاب و عفاف در فضاي مجازي و سپس به آسیبشناسی این موضوع پرداخته شود.
مقدمه
حجاب در منابع متعدد از نظر لغوي، به معناي مانع، پوشش، پرده و ستر و از لحاظ مفهومی یکی از ارکان اساسی عفاف براي رابطه میان زن و مرد بهکار برده میشود. پدیده حجاب به عنوان پدیدهاي دینی، اخلاقی، معرفتی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، حقوقی و ایدئولوژیک بهطور قطع از ابعاد فرهنگی و اجتماعی جامعه لاینفک است.
مهمترین آیه قرآن کریم در خصوص حجاب میفرماید: اي پیامبر! به زنان با ایمان بگو چشم از نگاه به مردان اجنبی فرو بندند و فرجهاي خویش را حفظ کنند و زینت خویش را جز آنچه آشکار است آشکار نسازند و باید که روپوش هایشان را به گریبانها کنند و زینت خویش را نمایان نکنند، مگر براي شوهرانشان، یا پدران و یا پدر شوهران یا پسران و یا پسر شوهران و یا برادران و یا خواهرزادگان و یا برادرزادگان و یا زنان و یا آنچه مالک آن شده اند یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند و یا کودکانی که از اسرار زنان خبر ندارند، و مبادا پاي خویش را به زمین بکوبند تا آنچه از زینتشان که پنهان است، ظاهر شود. اي گروه مؤمنان همگی به سوي خدا توبه برید، شاید رستگار شوید
برخلاف تصور عموم مردم، حجاب فقط به معناي پوشش صرف و تنها مخصوص زنان نیست. حجاب و عفاف واقعی از منظر قرآن کریم، براي ارتباط با جنس مخالف حریمی ایجاد می کند که براساس آن مردان هم باید محدوده خاصی براي پوشش و ارتباطشان قائل باشند تا این حریم به صورت دو طرفه حفظ شود.
حال این سؤال مطرح میشود که در فضاي مجازي مسئله حجاب با سوءاستفادههایی که میدانیم تاکنون از حریم کاربران صورت گرفته و آثار مخربی که عدم رعایت آن براي جامعه در بردارد، چه تکلیفی با خود به همراه دارد. رسانهها بهویژه رسانههاي تعاملی نظیر اینترنت در دنیاي امروز مرز میان زنانگی و مردانگی و نیز فضاي خصوصی و عمومی را درنوردیده اند.
این مسئله با مطرح شدن اولین ایده شبکه اجتماعی در دهه 1960 و شکل گیري اولین شبکه اجتماعی در سال 1997تحت عنوان Sixdegrees قوت گرفت و هرساله حتی کشورهاي غیر مسلمان که به موضوع حجاب اعتقادي ندارند، از آثار منفی این فضاها مانند سوءاستفاده از پوشش کاربران بینصیب نبودهاند. براي نمونه همین چندي پیش بود که خبر تجاوز یک جوان انگلیسی به 1000 کودك منتشر شد؛ بهطوري که این فرد با ساختن اکانتهاي جعلی در شبکههاي متعدد اجتماعی، اقدام به فریب کودکان و نوجوانان کرده بود
بیان مسئله
شاید به جد بتوان گفت که یکی از اساسیترین نقاطی که در جنگ نرم کشورهاي مستکبر هدفگیري شده است، موضوع عفاف و حجاب میباشد و در واقع در تاریخ پانصد ساله استعمار میتوانیم به وضوح مشاهده کنیم، هدف برخی کشورهاي غربی استعمارگر و امپریالیست، در کنار استعمار فیزیکی و جغرافیایی مستعمرات، متزلزل کردن باورهاي دینی و کمرنگ کردن معنویات مردم آن جوامع بوده است. بهطور مثال با وجود اینکه کشورمان هرگز مستعمره کشور دیگري نبوده است، مسئله مبارزه با حجاب در دوران پهلوي از حمایت چند کشور غربی برخوردار بوده است. به طور قطع امروز این سلطه چهره جدیدي به خود گرفته است که در کشاکش نامحسوس با عقاید مذهبی ملل دیگر، مسئله ترویج و تبلیغ ضد اسلامی به خوبی دیده میشود.
رعایت حجاب یک واجب شرعی است و همان طور که مقام معظم رهبري در دیدار با جمعی از زنان نخبه کشور فرمودهاند »در غرب با حجابتدریجاًبه صورت علنی دارد مخالفت میشود. عنوانی که براى این مخالفت ذکر می کنند، این است که می گویند حجاب نماد یک حرکت مذهبی است« ایشان همچنین در خصوص تهاجم فرهنگی غرب به حجاب فرموده اند: »اینکه میبینید در بعضی از کشورهاى غربی، در بعضی از کشورهاى مسلمان اما با حکومتهاى غیر اسلامی، اینطور حجاب اسلامی مورد تهاجم دشمنان دین قرار میگیرد، این نشاندهنده گرایش زنان به حجاب است.
« غرب با آزاديهاي اساسی که براي ترویج بیحجابی در رسانههاي داخلی و بینالمللی قائل میشود، مدعی است که حجاب آزادي زنان را در جامعه سلب میکند، درحالیکه میبینیم، زنان در جوامع اسلامی با پوشش اسلامی، در بسیاري از عرصههاي اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادي پا به پاي مردان فعالیت دارند.
موارد مبارزه با حجاب در غرب به کرات اتفاق افتاده است که براي مثال میتوان به فرانسه، بهعنوان اولین و تنها کشوري که قانون مصوب فراگیري در برخورد با حجاب اسلامی را وضع کرده است، اشاره کرد - - 5 و سایر کشورها مانند انگلیس نیز برخوردهاي موردي و مقطعی با حجاب داشتهاند. براي نمونه »چریس وکر« استاندار منطقه اسکس در سال 2009 در روش پیشنهادي خود ورود زنان عریان به خیابانها را یکی از راههاي مقابله با حجاب زنان مسلمان دانست و یا شهادت مروه الشربینی در دادگاه آلمان در برابر دید عموم از این قبیل نمونههاست. بهطور کلی فرانسه، ترکیه و تاجیکستان به ترتیب سه کشور نخست دنیا در مبارزه با حجاب زنان شهروند خود میباشند.
از سوي دیگر نظریه مارپیچ سکوت الیزابت نوئل نئومان، اذعان می دارد که در یک فضا - حقیقی یا مجازي - ، اگر عقیده اي خاص و توسط اکثریت افراد یک جامعه مورد قبول واقع شود و کم کم مخالفت با آن موضوع توسط ˗ به طور مثال پوشش ˗ رو به گسترش اقلیت جامعه دشوار شود، مارپیچ سکوت در آن جامعه از میان همین اقلیت شکل میگیرد و هر کس میخواهد بداند نظر دیگري در آن موضوع چیست، که اگر با عقیده خودش در تضاد بود سکوت اختیار کند.
در اینجا هم مسئله بیحجابی حکایت همین نظریه است که کاربران فضاي مجازي هر کدام به دیگري نگاه میکنند و میبینند دوستان، همکاران و حتی برخی بازیگران داخلی کهبعضاًهم با پوششهاي مناسب در اجتماع و رسانه ظاهر میشوند، در شبکههاي مجازي بهگونه دیگري عکسهاي کاربري خود را در معرض دید بقیه قرار میدهند، پس قبح این قضیه از بعد اجتماعی به تدریج از بین میرود و این خود به خود به شکلگیري یک مارپیچ بزرگ سکوت نسبت به پوشش کمک میکند
امروزه »فیس بوك« به عنوان بزرگترین و گستردهترین شبکه اجتماعی مجازي که بیش از سایر فضاها مسئله بحران پوشش را با خود به همراه دارد، به عنوان اسب ترواي مافیاي صهیونیسم، در خدمت سرویس هاي جاسوسی غرب و ایدئولوژي ضد اسلامی و نیز تروریسم فرهنگی قرار دارد. شبکه هاي اجتماعی بارها اثبات کرده اند که محلی براي توطئه ها و اقدامات تجاوزگرانه به محیط خصوصی افراد هستند.
این فضاهاي لامکان، مانند شمشیر دو لبه اي است که یک سوي آن سکوي رشد و شکوفایی است و سوي دیگر این پتانسیل را دارد که جامعه را به ورطه فساد و تباهی بکشاند و اثر مخرب فرهنگی و اجتماعی براي نسل هاي جدید باقی بگذارد. اما دو استدلالی که کاربران براي عدم حفظ پوشش در این فضا دارند:اولاًمسئله ناشناس ماندن و دیگري این فرض است که ثبات امنیتی آنها دست خوش تغییر نمیشود؛ که البته فرض دومکاملاًخطاست.
اگر به مثالهاي متعدد از جرایم سایبر که هر روز صفحه حوادث را به خود اختصاص می دهند یا وقایعی که پلیس فتا از گوشه و کنار جامعه شرح می دهد توجه کنیم، می بینیم که هر دو عامل: یعنی فرض ناشناس ماندن و امنیتکاملاًاشتباه است. ما می توانیم حجاب را به عنوان پوششی براي حفظ کرامت زن در فضاي مجازي اینگونه تعبیر کنیم: حجاب به مثابه سرسختترین فیلتر براي حفظ امنیت زن.
اهمیت موضوع
فضاي مجازي، نسل جدیدي از فضاي روابط اجتماعی است و با اینکه عمر خیلی زیادي ندارد، توانسته به خوبی در زندگی مردم جا باز کند. افراد بسیاري در سنین مختلف و از گروه هاي اجتماعی متفاوت در فضاي مجازي کنار هم گرد آمدهاند و از فاصلههاي بسیار دور در دنیاي واقعی از این طریق با هم ارتباط برقرار میکنند.
امروزه روشهاي ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت افزایش یافته است. امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با شبکههاي ماهوارهاي، فضاي مجازي، رسانههاي مدرن و ... است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرآیند تأثیرگذاري در خانواده را هدف گرفتهاند. بعضی از شبکههاي ماهوارهاي بهطور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله خانواده نهاده است و پیام مشترك برنامه هاي این شبکه ها عبارتاند از: »ترویج خانوادههاي بیسامان و لجامگسیخته در مقابل ساختار خانواده، عاديسازي خیانت: همسران به یکدیگر، عادي جلوه دادن روابط جنسی دختر و پسر پیش از ازدواج، ترویج فرهنگ همباشی به جاي ازدواج و عادي جلوه دادن سقط جنین براي دختران
