بخشی از مقاله
مقدمه
از آنجا که هدف اساسی هر نظام تربیتی، نائل شدن به کمال مطلوب در زندگی اصیل فردي و اجتماعی می باشد ، باید در ایجاد نیروي درك و تجربه ارزشهاي والا در دانش آموزان تلاش جدي صورت گیرد، زیرا زندگی اصیل در سایه تجربه ، شناخت و عمل به ارزش هاي انسانی حاصل می شود. در این راستا تربیت موسیقیایی بستر زایندة درك و تجربه ارزش هاي والاست .
از طرفی نیروي سازنده شخصیت، فقط از هدفهایی تولید می شود که انسان بلاقید، شرط آنها را دوست داشته و تمایل به تکرار تجربه آنها داشته باشد ؛ بنابراین جذبه درونی و بلاقید و شرط انسان به زیبایی و یکی از جلوه هاي آن یعنی موسیقی از عوامل مهم و کارآمد در تعالی شخصیت است و میتواند با بار ارزشی خود، دانش آموزان را چنان متأثر کند که آنها را براي یک زندگی پرمحتوا ومتکّی بر پایه هاي تزلزلناپذیرِ نیکی آماده سازد .
به نظر می رسد که پیامد بعضی نظام هاي آموزشی چیزي جز تقویت نوع ابزارگونه تفکّر، تصمیم گیري و اراده نیست . در طول تاریخ به اثبات رسیده است که این ابزارها می توانند در خلاف جهت آرمان ها و ارزشهاي بشري حرکت کنند؛ بنابراین تجربه و درك این ارزش ها به واسطه تربیت موسیقیایی موجب همسو شدن این ارزش ها با آن ابزارها می شود.
بیان مسئله:
بنیان نهادن تربیتی بر مبانی ، اصول و روش هایی متفاوت و برتر از آنچه هم اکنون در جریان فرآیند هاي یاددهی – یادگیري واقع می گردد ، همواره مورد توجه و واکاوي محققان این پژوهش بوده است . از چشم انداز محققان ، اصول و روش هاي تربیت ، می توانند بر مبانی خاصی که مربوط به قواي زیباگرا و زیباشناس انسان هستند ، ساختار یابند ؛ بنابراین عطف توجه به تربیت هنري و تبیین مفهوم حقیقی آن ، می تواند قابلیتی براي نظام تعلیم و تربیت ایجاد کند تا این ساختاریابی ، به سمت مبانی مذکور سوق یابند .
تربیت هنري ، عبارتیست که مبین قرارگرفتن همه موضوعات درسی در یک زمینه میان رشته اي می باشد و رمز آن نشستن مفاهیم و مهارت ها بر محمل زیبایی هاست . آنچه بیشتر توجه محققان را متأثر نموده، این است که در تربیت هنري عطف، توجه اکثر محققان و برنامه ریزان به طور نامتعادلی معطوف به طراحی و خوشنویسی بوده است و به آثار و دلالت هاي تربیت موسیقیایی به عنوان زمینه ساز و تسهیل گر تحقق اهداف برنامه درسی توجه کمتري شده و کمتر مورد واکاوي قرار گرفته است .
از طرفی بعضی چشم انداز هاي مذهبی در مورد موسیقی و تربیت موسیقیایی موجب مغفول ماندن این گونه تربیت در نظام آموزشی گشته است . تحریم موسیقی براساس فرا روایت هاي مذهبیِ ناصواب از چالش هاي موجودپیشِ روي پژوهندگان حوزه تربیت هنري محسوب می شود . بر این اساس تبیین تربیت موسیقیایی و روشنگري در باب انطباق آن با فطرت الهی انسان می تواند زمینه ساز رفع قیدهاي برآمده از آن چشم اندازها گردد .
پرسش هاي پژوهش :
- 1 جایگاه تربیت موسیقیایی در تقویت ادراك زیباشناسانه چیست ؟
-2 دلالت هاي تربیت موسیقیایی در تعالیبعد عاطفی دانش آموزان چیست ؟
-3 دلالت هاي تربیت موسیقیایی در تعالیبعد اخلاقی دانش آموزان چیست ؟
-4 دلالت هاي تربیت موسیقیایی در تعالیبعد اجتماعی دانش آموزان چیست ؟
-5دلالت هاي تربیت موسیقیایی در تعالیبعد شناختی دانش آموزان چیست ؟
روش پژوهش:
روش پژوهش این تحقیق، توصیفی – تحلیلی میباشد. تحلیل، دراینجا به معناي »جست وجوي ارتباط میان مفاهیم مختلف و باز شناسی روابط و شبکه هاي مفهومی ا ست - « باقري ، ص. - 134 در این پژوهش سعی بر آن است تا یک جغرافیايمفهومیِ منطقی میان مفاهیم ادراك زیباشناسانه ، تربیت موسیقیایی و ابعاد عاطفی ، اخلاقی ، اجتماعی و شناختی دانش آموزان کشف و تبیین گردد. روش تحقیق صورت پذیرفته در این پژوهش را می توان جزء گروه تحقیق توصیفیِ موردي یا ژرفانگر محسوب کرد.»
این تحقیق عبارتست از مطالعه یک مورد یا یک واحد و کاوش عمیق در مورد آن. در واقع در این تحقیق یک مورد ، از جهات مختلف آن مورد بررسی قرار می گیرد و ضمن توصیف ویژگی ها و صفات آن، به تجزیه و تحلیل علت یا علل بعضی از کنش ها و واکنش هاي آن پرداخته می شود« - حافظ نیا، ص - 6 3 رویکرد پژوهش کیفی، روش جمع آوري اطلاعات در این پژوهش اسنادي می باشد و روش تجزیه و تحلیل نیز تحلیل محتوا بوده است.
یافته هاي پژوهش : رویکردهاي تربیت موسیقیایی
»هري ساموئل برودي« چنین بیان میدارد که تربیت موسیقیایی می تواند با سه رویکرد دریافت3، ادراك 4، و اجراء5 صورت پذیرد و هر یک از این سه رویکرد داراي تأثیرات خاص خود بر ابعاد عاطفی ، اخلاقی ، اجتماعی و شناختی دانش آموزان می باشد - برودي، 1972، ص. - 62
رویکرد دریافت و دلالت هاي تربیتی آن:
دراین رویکرد واحد هاي درسی به گونه اي ارائه می شوند که می تواند موجب:
-1 تشخیص و تمیز سبک هاي مختلف اجراي موسیقی در دوره هاي مختلف تاریخ - به وسیله ي ارائه نمونه هاي مختلف -
-2 آشنایی با زندگی آهنگساز
-3 شناخت اندیشه ها و آراء فلسفی آهنگساز
-4 شناخت آراي منتقدین در مورد آهنگساز
-5 آشنایی با تحولات بزرگ تاریخ موسیقی و هنر
-6 شناخت همبستگی میان نوع موسیقی و سازها با ویژگی هاي جغرافیایی ، قومی و مذهبی هر منطقه در نهایت دانش آموزان بر اساس یک بینش کلی به یک روشن بینی براي ارزشگذاريِ قدر شناسانه در باب موسیقی دست می یابند .
رویکرد ادراك و دلالت هاي تربیتی آن :
این رویکرد شامل سه گونه ادراك است که عبارتند از: ادراك کیفیت هاي حسی، ادراك خصیصه هاي صوري و ادراك خصیصه هاي بیانگر
ادراك کیفیت هاي حسی:
در این رویکرد واحد هاي درسی به گونه اي تدبیر و ارائه می شوند که می تواند موجب: -1 درك عناصر تونال موسیقی شامل ، بلندي ، زیري و بمی ، شدت و طنین گردد -2 متمرکز کردن حواس و ذهن پرسه زن و سیار روي چیزي که باید حس شود -3 عطف توجه به جزیی ترین اجزاء اثر معطوف شود
ادراك خصیصه هاي صوري:
در این رویکرد واحد هاي درسی به گونه اي تدبیر و ارائه می شوند که می تواند موجب:
-1 درك وحدت ارگانیک اثر به واسطه جدا کردن فرم از محتوا
-2 درك تعلق بخش ها و عناصر جدا و متفاوت به یکدیگر، که این گونه درك شامل موارد زیر می گردد:
الف - درك اجزایی که به کارکرد کل کمک می کنند
ب - درك تعادل میان اجزاء
ج - درك اصل تحول با سلسله مراتب ؛ تحول فرآیندي است که در آن مراحل قبلی مراحل بعدي را تعیین می کنند در اینجا به نظر می رسد دانش آموزان سه مرحله کشف حقیقت شامل تحلیل ، ترکیب و استقصاء را بر اساس نظریه معرفت شناسی »دکارت« طی می کنند . بر اساس چنین مواجهه اي می توان واحد هاي درسی را به گونه اي تدبیر و ارائه کرد که بتوانند موجب :
-1 ایجاد قابلیت براي ادراکی بی واسطه در مواجهه با اثر
-2 هم افزایی ادراکی به واسطه تبادل ادراك هاي بلاواسطه .
-3 توانایی خلق دانش سرشار از احساس و احساس سرشار از دانش
-4 غنی شدن خزانه احساسات و ایجاد ارزشگذاريِ روشن بینانه در نهایت دانش آموزان به قابلیت خلق روابط مفهومیِ جدید به واسطه ادراکی شهودي - بینش مندانه و ارزش گذارانه - دست می یابند.
رویکرد اجراء و دلالت هاي تربیتی آن :
در این رویکرد دانش آموزان با به دست آوردن مهارت در یک یا چند ساز به طور گروهی فعالیت می کنند و زمینه ابراز خود، به وسیله موسیقی را به دست می آورند . دلالت هاي تربیتی این رویکرد شامل : پیوستن به گروه ، تقویتتکلّم ، ابراز خود ، تقویت ارتباط و بعد اجتماعی و ایجاد خودپنداره مثبت می باشد ؛ به طور کلی داشتن قدري تجربه و مهارت در یک ساز، زمینهسازِ درك با کیفیت تر آن است.
