بخشی از مقاله
خلاصه:
تغییر هورمون ها در خون مادر که در اواخر آبستنی ایجاد می شود، فقط زایمان را شروع نمی کند، بلکه بعضی تغییرات رسیدن aturation - خ - را هم در جنین تحریک کرده و لذا جنین را قادر به زنده ماندن می کند. بدون این تغییرات که گاهی به آن آماده شدن براي تولد گفته می شود، بدلیل بد کار کردن بافت هاي نارس بویژه ریه ها نوزاد تلف خواهد شد.
گزارش حاضر مربوط به یک مورد تلیسه مبتلا به جسم خارجی حاد در یکی از گاوداریهاي صنعتی اطراف خرم آباد می باشد که بدلیل نفوذ جسم خارجی متنفذه به پریکارد قلب، گاو زمین گیر شده و لذا دستور کشتار دام داده شد. اما دغدغه دامدار، آبستنی 249 روزه گاو بوده و درخواست وي امکان نگهداري و زنده مانی احتمالی گوساله بود.
اما بدون تمهیدات لازم و یا دارو درمانی مناسب جهت بلوغ ریه ها، امکان حفظ گوساله در این سن تقریباً غیر ممکن بنظر می رسید. از آنجا که کورتون ها در رسیدن ریه ها به بلوغ جهت کارکرد مناسب پس از تولد نقش اساسی دارند، لذا 3 ساعت قبل از کشتار دام 25 CC - معادل 50 میلی گرم - دگزامتازون به شکل داخل وریدي به مادر تجویز شد تا از طریق گردش خون عمومی مادر به جنین برسد.
سپس بدنبال ذبح مادر و خروج سریع جنین، در دو نوبت یکی بلافاصله پس از تولد و نیز 12 ساعت پس از آن هر بار 4 CC - معادل 8 میلی گرم - دگزامتازون داخل عضلانی به گوساله تزریق شد. این 3 تزریق پیاپی باعث تسریع در بلوغ ریه نوزاد شده و لذا گوساله در موقع تولد زنده و 18 کیلوگرم وزن داشت که خوشبختانه سالم و زنده مانده و در پیگیري ماههاي بعد نیز کاملاً سرزنده و سر حال بود. اما بدون این تمهیدات درمانی احتمال زنده ماندن گوساله بویژه در روزهاي اولیه پس از تولد با این سن و وزن بسیار کم بوه و با این درمان جلوي ضرر و زیان بیشتر به دامدار - با وجود کشتار گاو مادر - گرفته می شود.
مقدمه:
زایمان یکی از جالب ترین فرآیندهاي بیولوژیک است، زیرا اگرچه فیزیولوژي آن قابل توجیه است و تغییرات هورمونی مربوط به آن خیلی خوب شناخته شده است، اما به عواملی که زایمان را شروع می کند و بعد از مدت ثابت بارداري در هر گونه حیوانی به آبستنی خاتمه می دهد هنوز خوب پی نبرده اند. نظریه جدید که کاملاً براساس بررسی هاي تجربی و مشاهدات درمانگاهی استوار است این است که جنین کنترل بیشتري بر طول آبستنی دارد و مادر زمان تولد را فقط براي مدت خیلی محدود می تواند تحت تأثیر قرار دهد.
از عوامل هورمونی، وارونه شدن مکانیسم هایی که براي ادامه آبستنی لازم است از همه مهمتر است، مخصوصاً برداشته شدن مهار پروژسترون که در این مرحله از زندگی تناسلی حیوان غیر فعال بودن میومتریوم را کاملاً تضمین می کند . - 1 - طول دوره آبستنی را از زمان یک جفت گیري یا تلقیح بارور تا زمان زایمان محاسبه می کنند که این زمان در گاو بین 276 تا 295 روز است.
البته دو قلوزایی، جنسیت گوساله و دفعات زایش در نوسانات طول دوره آبستنی دخالت دارند . یکی از کشفیات مهم و جالب در دهه 60 این بود که با برداشتن هیپوفیز جنین، زایمان اتفاق نمی افتاد که علت آن عدم ترشح ACTH است. مدتها معلوم شده که با زیاد شدن سن، غده فوق کلیوي جنین به تحریک با ACTH بیشتر واکنش نشان می دهد.
رسیدن جنین با ACTH بخصوص با روند ترشح ضربانی آن شروع می شود که باعث واکنش غده فوق کلیوي جنین و ترشح کورتیزول می شود 1 - و . - 2 از جمله تغییرات مهمی که همزمان با تغییر هورمونی حین زایمان ایجاد می شود، رسیدن ریه هاي جنین بخصوص تولید مواد پایین آورنده کشش سطحی در آلوئول هاي ریه جنین است که با کورتیزول تحریک می شود و باعث می شود نوزاد بتواند بعد از تولد زندگی کند . - 1 - در دام مطالعه حاضر نقش و اثر یکی از کورتون هاي قوي یعنی دگزامتازون در کنترل زنده ماندن یک جنین نارس که مادر آن بدلیل جسم خارجی ذبح شد، ارزیابی می گردد.
شرح مورد و اقدامات درمانی:
تلیسه مورد نظر از نژاد هولشتاین و مربوط به یکی از دامداریهاي صنعتی در اطراف شهر خرم آباد در فروردین ماه 1392 می باشد که با علامت زمین گیري همراه بود. پس از مراجعه به دامداري و حاضر شدن بر سر بالین دام و اخذ تاریخچه مشخص گردید که حیوان داراي جنینی با سن 249 روزه بوده و دغدغه دامدار غیر از گاو مادر، حفظ گوساله آن بود.
در معاینه بالینی، افزایش ترشح مایع پریکارد در اطراف قلب با صداي شلپ شلپ مشهود بود، ضمن اینکه تلیسه مذکور هیچ سابقه اي از دریافت آهن ربا را نیز نداشت. لذا بیماري جسم خارجی متنفذه بداخل پرده قلب تشخیص داده شد و تصمیم بر ذبح دام گرفته شد. اما براي کمک به زنده ماندن احتمالی گوساله آن با توجه به عدم احتمال رسیدن کامل ریه ها و تولید مواد کاهش دهنده کشش سطحی در آلوئول ها، به تقلید از الگوي یک زایمان طبیعی و کمک به بلوغ ریه ها، تصمیم به استفاده از یک کورتون قوي گرفته شد.
لذا 3 ساعت قبل از ذبح مادر 25 سی سی - معادل 50 میلی گرم - دگزامتازون به شکل داخل وریدي به مادر تزریق شد. سپس توصیه شد که همزمان با ذبح مادر، گوساله آن با سرعت و بدون فوت وقت خارج شود و بلافاصله پس از تولد و نیز 12 ساعت پس از آن، 4 سی سی - معادل 8 میلی گرم - از همان دارو به شکل داخل عضلانی به گوساله تزریق شود. وزن گوساله هنگام تولد بسیار سبک و 18 کیلوگرم بود که با اقدامات درمانی فوق الذکر زنده مانده و مشکلی نیزبراي ادامه حیات در روزهاي بعد پیدا نکرد.
بحث:
جنین هنگام زندگی داخل رحمی در محیطی قرار دارد که از نظر حرارتی خنثی است. ولی هنگام تولد مجبور است درجه حرارت بدن خود را ثابت نگه دارد. مکانیسم هایی که آن را قادر به انجام چنین کاري می کند عبارت است از جمع شدن چربی قهوه اي و گلیکوژن در اواخر آبستنی و رسیدن غده تیروئید. رسیدن تیروئید در اثر افزایش کورتیزول جنین قبل از زایمان صورت می گیرد که از دست دادن یک مولکول ید، هورمونهاي تیروئید را تحریک کرده و به این ترتیب فعالیت بیولوژیک آنها را زیاد می کند . - 1 -
