بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله قصد داریم به بررسی دنیای پیچیده فناوریهای مدیریت حقوق آثار دیجیتال بپردازیم. ابتدا مفاهیم اصلی و فناوریهای بهکاررفته در آن مورد بررسی اجمالی قرار میگیرد. سپس، به استانداردها و نحوه پیادهسازی تجاری آن میپردازیم. آنگاه فناوریها و استانداردهای نوظهور در حوزه مدیریت حقوق آثار دیجیتال را بررسی میکنیم و در نهایت، تناسب فناوریهای مدیریت حقوق آثار دیجیتال با کتابخانهها را بررسی خواهیم کرد و پیشنهاداتی عملی برای استفاده از ظرفیت فناوری مدیریت حقوق آثار دیجیتال ارائه خواهیم داد.
مقدمه و تعریف
فناوریهای کاررفتهبه در مدیریت حقوق آثار دیجیتال، خوشایندِ بسیاری از افرادی که چارهای جز تعامل با آن ها را ندارند، نیست. اینها کاربرانی هستند که میخواهند از محتوا آسانیِبه خواندن کتاب و یا گوشدادن به موسیقی استفاده کنند؛ اینها کتابخانههایی هستند که فکر میکنند نقشی که بهعنوان واسطه اطلاعاتی ایفا میکنند، در معرض ریسک و تهدید مدیریت حقوق آثار دیجیتال است؛ و یا حتی آن دسته از تولیدکنندگان محتوا هستند که خواهان تأثیرگذاری حداکثری از تلاش معنوی خود هستند. شکلگیری اولیه مدیریت حقوق آثار دیجیتال از یک الگوی تجاری مجابکننده صورت گرفت: حفاظت از محتوای دربردارنده سود متعلق به پدیدآورنده یا جلوگیری از استفاده غیرمجاز یک صنعت. این باور وجود داشت که تهیه »کپی کامل2« که بتوان آن را بین تعداد نامحدودی کاربر توزیع کرد و با این کار هرگونه پاداش مالی برای صاحب حقوق را از بین برد، نه تنها ممکن بلکه بسیار محتمل بود.
در ابتدای پیدایش مدیریت حقوق آثار دیجیتال، تهدید احتمالی بالا توأم با فناوریهای نوظهوری وجود داشت که فاقد انعطاف و ناقص بودند و چرخه عمر اطلاعات را از ایجاد تا مصرف به یک تکسؤال با جواب بله یا نه کاهش میدادند: آیا میتوانم از این منبع استفاده کنم یا نه؟ همانگونه که »کارن کویل« بهدرستی اشاره میکند، »مدیریت حقوق آثار دیجیتال، فناوری واحد و حتی فلسفه واحدی نیست ...
مدیریت حقوق آثار دیجیتال بهطور بالقوهمحافظت تقریباً مطلق از آثار است - «کویل3، . - 2003 نامهای بسیاری به مدیریت حقوق آثار دیجیتال اطلاق شده است، از »مدیریت محدودیتهای دیجیتال4« گرفته تا »تیراندازی از داخل خودرو.5« اگرچه نظرات در زمینه نیاز به مدیریت حقوق آثار دیجیتال تفاوتهای بسیاری دارد، ولی اکثر افراد با این امر موافقاند که سامانههای مدیریت حقوق آثار دیجیتال بهطرزی مؤثر هدف اصلی آنها یعنی کنترل دسترسی به محتوا را برآورده نمیسازند مگر آنکه الگوی تحویل محتوا مشخص و واضح باشد؛ مثل سامانه موسیقی شرکتاَپل«» که »آیتیونز6« نام دارد
آیا فناوریهای مدیریت حقوق آثار دیجیتال در خدمت هدف خاصی از کتابخانهها یا آرشیوهاست یا بهعنوان روندی شناخته میشود که باید با آن مخالفت کرد؟ آیا پیشرفتهای فناوریهای دیجیتال عملکرد مدیریت حقوق آثار دیجیتال را بهگونهای بهبود بخشیدهاند که دسترسی به اطلاعات بدون زحمت و اثربخش باشد و حریم خصوصی تمام طرفها در آن رعایت شود؟ در این مقاله قصد داریم به بررسی دنیای پیچیده فناوریهای مدیریت حقوق آثار دیجیتال بپردازیم. ابتدا مفاهیم اصلی و فناوریهای بهکاررفته در آن مورد بررسی اجمالی قرار میگیرد. سپس، به استانداردها و نحوه پیادهسازی تجاری آن میپردازیم. آنگاه فناوریها و استانداردهای نوظهور در حوزه مدیریت حقوق آثار دیجیتال را بررسی میکنیم و در نهایت، تناسب فناوریهای مدیریت حقوق آثار دیجیتال با کتابخانهها را بررسی خواهیم کرد و پیشنهاداتی عملی برای استفاده از ظرفیت فناوری مدیریت حقوق آثار دیجیتال ارائه خواهیم داد.
مفاهیم مدیریت حقوق آثار دیجیتال
ابتدا مفاهیم اصلی را که پایه اکثر سامانهها و فناوریهای مدیریت حقوق آثار دیجیتال را تشکیل می-دهند، بررسی میکنیم. »جان منفردلی7« از شرکت »مایکروسافت« مدیریت حقوق را خیلی ساده بهصورت »روشی برای همراهی حقوق با چیزی که قرار است از آن حفاظت کند« تعریف میکند
به طور معمول، مدیریت حقوق دیجیتال در رسانههای مختلفی کاربرد دارد، اما اغلب در فایلهای موسیقی، فیلمها، ویدئوها و کتابهای الکترونیکی دیده میشود .مدیریت حقوق دیجیتال مجموعه فناوریهایی است که موظف به نظارت بر دستیابی به داراییهای دیجیتال میباشد . این فناوریها همواره در تلاش هستند، تا قابلیت کنترل را به فروشندگان محصولات با محتوای دیجیتالی بدهند .همانطور که در شکل 1 مشاهده میکنید، کلیه سیستمهای مدیریت حقوق دیجیتال دارای توابع و ماژولهای زیر میباشند :
رمزنگاری
رمز کردن محتوای دیجیتالی؛ مدیریت کلید رمزگشایی
تعریف کنترل دسترسی در چهارچوب استفاده آسان؛ شناسایی و ردیابی محتوای دیجیتالی؛ کنترل کپی برداری
