بخشی از مقاله
چکیده
کاربرد فناوریهای جدید اطلاعاتی و تغییرات سریع آن، موجب بروز تحولات بسیار در کلیه جنبههای یادگیری و آموزش شده است. فناوری میتواند آموزش را مولدتر، انفرادیتر و مؤثرتر و یادگیری را فوری تر سازد. ورود به این دوره نیاز به تمهیدات و امکانات لازم است که مهمترین آن بسترسازی مناسب فرهنگی است که نخستین اقدام در این خصوص لحاظ نمودن موضوع چگونگی استفاده بهینه از نرم افزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه آموزش عمومی است. در عصر حاضر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر ابعاد گوناگون بشر تاثیر گذاشته است، چنانچه تاثیرات این علم بر دروس علوم پایه از جمله درس شیمی نیز مشهود و حائز اهمیت است.
در فرایند آموزش و یادگیری شیمی، معلمان و دانشآموزان با نظریه ها و فرضیههایی روبرو هستند که به راحتی قابل درک و تجسم نیستند. در واقع بسیاری از مفاهیم را که نشان دادن آن ها حتی در آزمایشگاه دشوار یا غیرممکن است، را میتوان با شبیه سازی رایانه ای به آسانی قابل ارائه کرد. درس شیمی به دلیل ویژگی آزمایشگاهی و کاربردی بودن، قابلیت بالایی برای ارائه مفاهیم، باشبیه سازی و پویانمایی - انیمیشن - رایانه ای دارد. دراین مقاله ابتدا بحث را از فنآوری اطلاعات در آموزش و تأثیر آن بر نظام آموزشی شروع کرده و سپس جایگاه آن در آموزش شیمی بررسی شده است.
مقدمه
فناوری اطلاعات به فرایند دانش و روش های بکارگیری آن در تولید، پردازش، انتقال و به جریان انداختن اطلاعات اطلاق میشود. همچنین عبارت از گردآوری، سازمان دهی، ذخیره سازی و نشر و استفاده از اطلاعات در قالب صوت، تصویر، گرافیک، متن، عدد و... با استفاده از ابزار رایانهای و مخابراتی و... است.
فناوری اطلاعات، فناوریهایی است که فرد را درضبط، ذخیره سازی، پردازش،بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات، یاری می دهند. این اصطلاح شامل فناوریهای نوین مانند رایانه، انتقال ازطریق دورنگار، و دیگر وسائل ارتباطی میشود.
فناوری اطلاعات، روش کارمارا دگرگون کرده، امور اقتصادی و اجتماعی، و حتی نحوه تفکر مارا تغییر داده است. آموزش های مبتنی بر فناوری نوین، با تغییرات اساسی که در مفاهیم آموزش سنتی ایجاد کرده توانسته است بسیاری از کاستی ها و ناکارآمدی های سیستم های سنتی آموزش را رفع کند و تغییرات بنیادی و اساسی را در آموزش به وجود آورد امروزه پیشرفت فناوریها در عرصهی آموزش و یاددهی-یادگیری سبب بروز و ظهور روشهای فناورانه شده است.
روشهایی براساس سخت افزارها و نرم افزار هایی که در زمان آموزش و یادگیری نقش نیروی انسانی بسیار کم رنگ اما در اصل همهی آنها به مدد نیروی آفرینشگری ذهن خدایی انسان خلق شده است. امروزه، فناوری اطلاعات درمقایسه با وسائل ارتباط جمعی دامنه ای به مراتب وسیع تر دارد و امکاناتی را برای تغییر و پیش بینی و دورنمای تازه ای را درزمینه توسعه ارائه میکند.
درعصرحاضرفناوری اطلاعات و ارتباطات بر ابعاد گوناگون بشر تاثیر گذاشته است، چنانچه تاثیرات این علم بر دروس علوم پایه از جمله درس شیمی نیز مشهود و حائز اهمیت است. دانووان و نخله معتقدندکه اهمیت روزافزون علم شیمی در زندگی انسانها سبب شده است تا آموزش مناسب و اثربخش آن به ویژه در برنامههای درسی مدارس، به عنوان یکی از حوزههای فعال علوم تجربی از اهمیت به سزایی برخوردار گردد. از نظر آنان، با ورود به قرن 21، عوامل مختلفی شیوههای یاددهی و یادگیری علم شیمی را تحت تاثیر قرار داده است.
یادگیری و درک مفاهیم شیمی به خاطر پدیدههای شیمیایی پیچیده و غیر قابل لمس به ویژه در سطح مولکولی، اغلب دشوار است. در فرایند آموزش و یادگیری شیمی، معلمان و دانشآموزان با نظریهها و فرضیههایی روبرو هستند که به راحتی قابل درک و تجسم نیستند.
بررسی ویژگیها و رفتار مواد شیمیایی که در اندازههای مولکولی و اتمی هستند و با چشم مسطح و حتی میکروسکوپهای قوی نیز قابل مشاهده نیستند، اغلب مشکل است مفاهیم ارایه شده در کتابهای درسی شیمی کاملاً واگرا هستند. برای فعال کردن دانشآموزان در فرایند یادگیری، باید زمینههایی را یافت که برای آنان جذاب و معنیدار باشد.
در برنامههای درسی شیمی باید از زمینههایی استفاده شود که دانشآموزان اهمیت مفاهیم آموخته شده را در این زمینهها ببینند و به این ترتیب برای گسترش دانش خود در جهات مختلف، انگیزهی لازم را کسب کنند درس شیمی به دلیل ویژگی آزمایشگاهی و کاربردی بودن، قابلیت بالایی برای ارائه مفاهیم، باشبیه سازی و پویانمایی - انیمیشن - رایانه ای دارد. در واقع بسیاری از مفاهیم را که نشان دادن آن ها حتی در آزمایشگاه دشوار یا غیرممکن است، مانند: حرکت مولکول های گاز، حرکت ذرات باردار درون یک محلول، ساختار مولکولی ترکیبات،.... را می توان با شبیه سازی رایانه ای به آسانی قابل ارائه کرد.
برخی از فواید استفاده از آن درآموزش دروس به خصوص درس شیمی عبارتند از: افزایش انگیزه، افزایش اعتماد به نفس، ترغیب به سئوال پرسیدن، افزایش قابلیت کار با اطلاعات و استفاده از آن، بهبود مهارتهای ارتباطی و اجتماعی، یادگیری مستقل و پیشرفت در آن، بهبود ارایه مطالب، ایجاد قابلیت های حل مسئله، استفاده بهینه ازوقت، سهولت انجام کار، سهولت پژوهش و تحقیق، امکان جستجو، فراهم آوردن زمینه آزمایش های مجازی، صرفه جویی در هزینه ها، امکان ترکیب و بروز خلاقیت، سهولت برقراری ارتباط و استفاده از تجارب دیگران، فراهم آمدن ابراز عقاید و عصر کنونی را عصر ارتباطات، عصر انفجار اطلاعات، عصر فراصنعتی، عصر دان نامیده اند.
در این عصر، قافله دانش و فناوری با سرعتی باورناپذیر و شگفت انگیز پیش می رود و اگر جوامع بخواهند همپای این قافله راه بسپارند بایستی حرکت کند و سنتی خویش را کنار گذاشته و آهنگی تند و سریع برای گام برداشتن اختیار کنند، که اگر جز این باشد از قافله باز می مانند و این به مفهوم گسستن حلقه ارتباط ایشان با دیگر جوامع و انزواست. در این چرخه تحولات و پیشرفت فناوری، آنچه بیش از همه جوامع بشری را تحت تأثیر قرار داده، ظهرو فناوری ارتباطات و اطلاعات است.
این فناوری نظریه مک لوهان را مبنی بر کوچک شدن جهان و ایجاد دهکده جهانی محقق کرده و به گونه ای باور نکردنی، فاصله هارا از میان برداشته و ارتباطات را بسیار سهل تر از پیش در سطح جهان برقرار ساخته است. همزمان با تغییرات سریع فنون و مهارتها و ظهور پدیده های نوین در فناوری اطلاعات و تأثیر آنها بر شیوه ها و روشهای زیستن، فرآیند آموزش نیز که یکی از ارکان اساسی و بنیادین جوامع است متحول و دگرگون شده است. آموزش از راه دور سابقه ای بالنسبه طولانی دارد.
آموزش الکترونیکی، همچنان که از نامش بر می آید شامل همه آموزشهایی است که با استفاده از ابزارهای الکترونیکی اعم از صوتی، تصویری، رایانه ای، شبکه ای و غیره انجام می شود. تجربه نشان می دهد که فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی بر نظام آموزشی دارد. شبکههای ارتباطی و اطلاعاتی بویژه اینترنت چهره آموزش سنتی و تعامل میان معلم و شاگرد را در تمام سطوح دگرگون کردهاندفناوری. آموزش را متنوّع و ساده می کند، سرعت یادگیری را افزایش می دهد و دانش آموزان را به تماس با منابع موجود و بهره گیری از آنها ترغیب می کند.
