بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش: هدف از این مقاله ارزیابی فناوری های کتابخانه ای در 20 سال آینده در دنیا می باشد.
روش پژوهش: تحلیل تاریخی طولانی مدت نقش برجسته کتابداران و فناوری های کتابخانه ای به ویژه در زمینه فهرست نویسی انجام پذیرفته است.
یافته ها: افزایش کدهای فهرست نویسی استاندارد شده، فرمت های ارتباطی، خدمات کتابشناختی و نرم افزارهای جستجوی آنلاین نشانه غلبه دسترسی کتابشناختی جهانی برای تمامی افراد است. اما، تدوین یک سرویس ایده آل واحد برای تمامی مخاطبین مناسب نخواهد بود.
یک کتابدار ایده آل هم با مجموعه منابع و هم با مخاطبین آشنا است. فهرست نویسی راهنمایی برای مجموعه منابع و جانشینی برای کتابداران است. تا زمانی که هر مخاطب خواسته های مخصوص خود را داشته باشد، توسعه فناوری های کتابخانه ای به صورت محسوس جامعیت نخواهد داشت. در این پژوهش، برخی از راهکارهای حل این مشکل معرفی شده اند.
اصالت پژوهش: این پژوهش دورنمایی از توسعه خدمات کتابخانه ها با در نظر گرفتن رابطه میان فناوری و کتابداران را در اختیار قرار می دهد.
مقدمه
نقطه شروع تعیین کتابدار ایده آل، باهوش و مهربان است که از مجموعه منابع و مخاطبین شناخت کامل دارد. می توانیم در مورد یک کتابدار محقق2 در کتابخانه های عمومی قرون هفدهم و هجدهم، زمانی که مجموعه ها بسیار کوچکتر از حال بودند و کتابداران دارای دسترسی واسطه ای بودند، فکر کنیم. در هر صورت، مشکلاتی در ارتباط با کتابداران به عنوان افراد ارائه کننده خدمات وجود دارد. به عنوان مثال محدودیت هایی از حیث تعداد مهارت ها و تخصص ها، وسعت مجموعه منابع تحت مدیریت و تعداد خدمت داده شده در روز به مخاطبین برای کتابداران وجود دارد. در اصطلاح مهندسی، استفاده از انسان به عنوان کتابدار دارای بهره وری مناسب و مقرون به صرفه نمی باشد.
از این بدتر، کتابداران همواره در معرض حوادث فاجعه بار از قبیل ترک محل کار یا فوت یا دچار فراموشی شدن هستند. کتابخانه های دارای فناوری بالا و علمی می توانند راه حل این مشکلات باشند - بوکلند3، . - 2017 ایده اصلی این است که با در نظر گرفتن یک شناسه منحصر به فرد برای هر جلد از منابع و یک پیوند از فهرست ثبت4 به موقعیت قفسه این جلد از منابع، هر شخصی می تواند فارغ از چگونگی سازماندهی و نظم و ترتیب کتابها بر روی قفسه ها و بدون کمک کتابداران استفاده مناسبی از مجموعه منابع نماید. بدین منظور می توان سازماندهی قفسه ها را در خوشه های موضوعی5 تکمیل شده توسط فهرست مولفین، لیست قفسه و فهرست موضوعی انجام داد
فهرست نویسی کتابخانه ای
مجموعه منابع کتابخانه ای بزرگ به نوعی سیاهه به منظور تعیین محل اسناد و دوری از دوباره کاری در تامین منابع نیاز دارند. به طور کلی اهداف اصلی فهرست نویسی کتابخانه ای عبارتند از :
- 1 - توانمندسازی اشخاص جهت یافتن کتاب مد نظر خود با مولف، عنوان و موضوع مشخص؛
- 2 - تعیین دارایی های کتابخانه با مشخص بودن مولف، موضوع یا ادبیات؛ و
- 3 - کمک در انتخاب یک کتاب با در نظر گرفتن نسخه - کتابشناختی - 2 آن یا با در نظر گرفتن مشخصات - ادبیات3 یا موضوع - 4 آن.
هر فهرست ثبت می تواند تا حدودی هدف سوم اشاره شده در بالا را فراهم نماید. سازماندهی ثبت توسط مولف، عنوان و موضوع دو هدف اشاره شده در بالا را تامین خواهد نمود. بنابراین، فهرست نویسی معرف کتاب ها در داخل مجموعه منابع به صورت انفرادی و مجموعه ای می باشد. دو نوع کلی فهرست نویسی وجود دارد. فهرست نویسی شاخص5 که به سند مورد نظر اشاره می کند و فهرست نویسی جانشینی6 که به صورت جایگزین سند در برخی موارد از قبیل تایید نام مولف در صورت مشخص بودن عنوان یا بالعکس عمل می نماید.
به صورت مشابه، کتابشناختی به عنوان یک رابط کاربری برای بدنه ادبیات تحت پوشش عمل می کند. فهرست نویسی تنها نماینده مجموعه منابع نیست، بلکه به دو صورت نماینده کتابداران نیز است. در وهله اول، فهرست ثبت نماینده خلاصه شفافی از مطالبی است که کتابدار در مورد مولف، عنوان، موضوع، تاریخ و ... سند می داند یا می تواند به یاد آورد. در وهله دوم، فهرست نماینده مطالبی است که یک کتابدار ایده آل باید به طور کلی در مورد مجموعه منابع بداند اما در عمل قادر نخواهد بود به طور کامل به خاطر بسپارد. از این حیث، فهرست نویسی جانشینی جزئی برای کتابدار با مزایای ذیل باشد:
- 1 - دقت: هیچ ذهن بشری قابلیت حفظ تمامی این جزئیات را ندار؛
- 2 - انعطاف پذیری: کتابداران ممکن است بازنشیته و فوت شوند ولی فهرست اینطور نیست؛ و
- 3 - ظرفیت خدمت رسانی: فهرست نویسی می تواند به طور همزمان به اشخاص بسیار بیشتری نسبت به کتابدار خدمات دهد و همچنین می تواند به طور مداوم در دسترس باشد.
البته با وجود غنی بودن فهرست ها از حیث جزئیات، قابلیت ثبت تمامی مطالبی که کتابدار در مورد یک سند می داند را ندارد. به عنوان مثال، اگر کتاب - الف - جایگزین کتاب - ب - باشد، یعنی این کتاب در حال حاضر به امانت داده شده است.
یکنواختی
در طول قرون هجدهم و نوزدهم میلادی پیشرفت های زیادی در زمینه توسعه و استانداردسازی کدهای فهرست نویسی و به اشتراک گذاری فهرست های ثبت صورت پذیرفت. منابع کتابشناختی و فهرست های منتشر شده کتابخانه های شاخص و بزرگ به عنوان منابعی برای فهرست نویسان به مدت مدیدی در دسترس هستند و زمان طولانی است که کتابداران به طور کامل فهرست ها را از فهرست های اصلی خود می سازند. به تدریج سطح محسوسی از دسترسی به کتابشناختی جهانی فراهم شد.
این موضوع گام موفق بزرگی در زمینه مدرنیته، استانداردها، سیستم ها، همکاری ها و بهره وری جهت فراهم نمودن دسترسی به فهرست های یکنواخت برای همه بود. این یکنواختی در دسترسی جهانی به شدت متمرکز بود. دسترسی کتابشناختی به صورتی که یادآورد پخش تلویزیونی برنامه ها می باشد - یعنی پخش استاندارد برنامه برای همه - توزیع شده بود. با وارد شدن استاندارد فهرست نویسی ماشین خوان1 به مجموعه های داده های پیوندی باز2، این یکنواختی حتی بیش از پیش برای همگان بهر وری داشت. ولی مشکل اصلی در این بین عدم شمولیت این سطح از فهرست نویسی بود.
عدم شمولیت
هر فردی نمی تواند از تمامی افراد، تمامی مکانها، تمامی موسسات، تمامی سازمانها و تمامی رویدادهای جهان شناخت داشته باشد. دنیای شخصی ما با وجود تمامی پیچیدگیها محدود است و شامل مشارکت در جوامع چندگانه و متفاوت می شود. هر گروه اجتماعی به دنبال تکامل جامعه فرهنگی و زبانی خود و هر شخص به دنبال بهبود فضای اختصاصی خویش می باشد.
بنابراین، تمامی مخاطبین کتابخانه ها از حیث جغرافیایی، اجتماعی و فکری محدود است و هر مخاطب واحد دارای یک شخصیت و هویت ویزه خود می باشد. بنابراین، از نظز تئوری ما نیاز به چندین فهرست برای هر مخاطب یا یک فهرست پویا با قابلیت تطبیق با نیازهای تمامی مخاطبین داریم. با فناوریهای موجود این عمل غیرممکن است و این وظیفه کتابداران است که به مخاطبین مختلف جهت هماهنگی با کتابشناختی یکنواخت کمک کنند. در حال حاضر، پذیرش دائم منابع دیجیتالی شبکه ای به تدریج جایگزین زیرساخت های کتابخانه ای سنتی شده است.
در عرصه سنتی ارائه منابع به صورت کاغذی مجموعه های محلی به نحو موثری خدمات قابل ارائه را تعریف می نمایند. این مجموعه های محلی به صورت تلفیقی دو هدف را فراهم می آورند: تامین تقاضای مخاطبین و امتیازدهی به منابعی که کتابدار به عنوان سودمندترین منبع برای مخاطبین انتخاب نموده است. اما، در مورد منابع الکترونیکی این دو هدف از یکدیگر مجزا شده اند.
اطمینان از وجود نسخه کاغذی - فیزیکی - این منابع در زمان نیاز اساسا یک موضوع مهندسی و خارج از مسئولیت یا صلاحیت کتابداران توسعه مجموعه ها است. اگرچه، نقش کتابداران در انتخاب منابع دارای امتیاز بسیار اهمیت دارد، ولی این عمل دیگر بر اساس بررسی سند به سند صورت نخواهد گرفت. این سازماندهی به طور گسترده و یکجا و نه به صورت جزئی با دسترسی دارای مجوز به مجموعه های بسیار بزرگ و پششتیبانی از توسعه مخازن دسترسی آزاد همانند کتابخانه اینترنتی آرشیو باز و برنامه های عضویت همانند جی استور3 صورت می پذیرد. بنابراین، مجموعه های محلی و نگهداری از فهرست های محلی به تدریج نقش کمتری نسبت به جستجو، اکتشاف و انتخاب بازی خواهند نمود.
شاخصهای موضوعی
از آنجایی که مخاطبین کتابخانه ها دارای پیشینه های مختلفی هستند علایق و ادبیات مختلف دارند، بنابراین اساسا برای هر گروهی از آنها حتی برای منابع مشابه باید شاخصهای موضوعی متفاوت تعریف شود. اغلب فهرست ها و کتابشناختی ها دارای یک شاخص موضوعی ولی چندین زمینه علاقه ای هستند. از آنجایی که هر جامعه دارای شیوه های زبانی متفاوتی هستند، هیچ شاخصی نمی تواند برای تمامی آنها ایده آل باشد. به عنوان مثال، در محاوره روزمره عبارات سرطان و ضربه مغزی به طور معمول استفاده می شوند، ولی در پزشکی حرفه ای عبارات نئوپلاسم5 و تصادف مغزی-عروقی برای این دو عارضه ترجیح داده می شوند. علاوه بر شیوه های زبانی متفاوت، چشم اندازهای مختلف برای جوامع نیز اهمیت دارد.
یکنواختی و تنوع: خلاصه
- 1 - دسترسی به مجموعه های محلی تبدیل به فهرست نویسی یکنواخت از راه دور شده است.
- 2 - مجموعه های محلی به سرعت توسط مخازن دارای دستریب از راه دور موسسات و انتشارات جایگزین شده اند که تامین کننده جستجوی کاملا متغیر هستند و توسط زبانهای شاخص گذاری شده پشتیبانی شده و فقط برای مخاطبین متخصص و با تجربه آشنا هستند.
