بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از موانع مهم پیشرفت ایران،آلودگی های زیست محیطی وآلوده شدن محیط زیست ایران است و در این میان از پرحاشیه ترین آلودگی ها ،آلودگی هوا در نواحی مختلف ایران دردهه اخیر می باشد.در این مقاله سعی بر این شده است در مورد این پدیده زیست محیطی،علل و عوامل بوجود آمدن آلودگی هوا بررسی و مطالعه شود و درپایان هرکدام از بررسی های انجام شده راهکارهایی باصرفه اقتصادی و قابل اجرا باتوجه به شرایط ایران در جهان و درمنطقه جغرافیایی خاورمیانه برای جلوگیری یا کاهش اثرات مخرب این پدیده ارائه و در نظر گرفته شده است.امید است پیشنهادات و راهکارهای ارائه شده با همکاری مردم و مسئولین برای پیشرفت ایران اسلامی مفید فایده باشد.
مقدمه
امروزه در قرن 21 یکی از چالش ها و مباحث مهم پیش روی دنیا و حتی ایران مبحث مهم محیط زیست است.انسان برای زنده ماندن وزندگی کردن چاره ای جز فراهم کردن محیطی که نیازهای طبیعی اش را برطرف سازد ندارد.
برای این کار مهم و حیاتی و برای زندگی بشریت به خصوص ایرانیان باید محیط زیست اقلیم خودیعنی ایران را بشناسیم،همچنین چالش ها و موانع روبه روی آن را شناسایی کرده تا بر اساس آنها راهکارهایی ارائه دهیم و برای پیشرفت جامعه ی خود بتوانیم با راه حل هایی مناسب ،عقلانی و به صرفه براین چالش ها و موانع روبه رو با یکی از عوامل بقای زندگی بشریت یعنی محیط زیست فائق آمده وبه ادامه زندگی بپردازیم.یکی از حیاتی ترین بخش های محیط زیست و پایه های اصلی آن در عصر حاضرکه در زندگی بشریت حکم مرگ و زندگی را دارد استنشاق هوای سالم و تمیز است.
امروزه با ماشینی شدن زندگی حیات این پایه اساسی محیط زیست هم برای انسان ها و هم بقیه جانداران روی کره زمین به خطر افتاده به طوری که به یکی از چالش های مهم پیش روی ادامه زندگی در روی کره زمین تبدیل شده است.آلودگی هوا و راه های مقابله با آن می تواند موضوع مناسبی باشد از چالش های پیش روی پیشرفت ایران که در دهه 90 خورشیدی به موضوع و مسئله این روزهای مردم ایران و مسئولین جمهوری اسلامی مبدل شده است. وقتی صحبت از چالش های آلودگی هوا میشود مباحث ریزگردها،پدیده وارونگی هوا در کلانشهر ها،طوفان های شنی و گردباد های فصلی که همگی چالش های محیط زیستی پیش روی هوای ایران است نیز مطرح می شود.
آلودگی هوا و اثرات مخرب آن بر جان و سلامت انسان ها مارا براین داشت تا به یکی از چالش های زیست محیطی پیش روی ایران وارائه راهکار هایی برای کاهش و یا از بین رفتن اثرات زیان بار این مسئله برای پیشرفت روز افزون ایران اسلامی بپردازیم. طبق آمار های جهانی سالانه بیش از 3 میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جان خودرا ازدست می دهندو هر ساله شاهد افزایش این آمار هستیم .
این نشان از اهمیت مطالعه در مورد این موضوع و ارائه راهکار خبر می دهد. بیماری هایی که توسط آلودگی هوا بر انسان تحمیل شده است از قبیل سرطان ریه و کبد همچنین فشار خون بالا،سرطان معده،امراض ریوی،بیماری های عصبی،التهابات بینایی و تنفسی و حتی نازایی همگی بیماری هایی هستند که از راه آلودگی محیط زیست به خصوص آلودگی هوا با ورود مواد معدنی و شیمیایی نظیر آرسنیک1،کادمیوم2،منواکسید کربن،جیوه،اکسید ازت3،دی اکسید گوگرد و وانادیم و مواد آلی نظیر آلدهیدها،آنتی بیوتیک ها و حشره کش ها اتفاق می افتد.اگر راهکار هایی برای آنان اتخاذ نشود چشم انداز ایران دچار مشکل می گرددچون برای پیشرفت یک جامعه اولین شرط پیشرفت،سلامتی مردم آن جامعه خواهد بود.
جدول شماره:1نمونه ای از صدماتی که از راه آلودگی محیط زیست به خصوص هوا به انسان وارد می آید4
تعریف آلودگی هوا
آلودگی هوا تغییر در ویژگی های طبیعی جو براثر مواد شیمیایی،غباری یاعامل های زیست شناختی است آلودگی هوا همان تغییرات ساختمان طبیعی هوا میباشد که توسط گازها،بخارها،دوده،گرد و غبار ایروزول - ایروسل - 6و مواد گندزا، پیش می آید. پدیده هایی که در آتمسفر،در پی واکنش های شیمیایی وبیوشیمیایی و فیزیکی به وجود می آیند،از قبیل سروصدا،لرزش،امواج الکترومغناطیسی،پرتوهای هسته ای، را نیز بایستی در زمره آلودگی هوا به حساب آورد.
تعریف دیگری از آلودگی هوا عبارت است از وجود هر نوع آلاینده اعم از جامد،مایع،گاز و یا تشعشع پرتوزا و غیرپرتوزا در هوا به تعداد و درمدت زمانی که کیفیت زندگی رابرای انسان و دیگر جانداران به خطراندازد و یا به آثار باستانی و اموال خسارت وارد آورد.
بررسی علل و عوامل آلودگی هوا
اگربخواهیم آلودگی هوا را بررسی کنیم،آلودگی هوا از دو منبع سرچشمه می گیرد؛یکی منبع طبیعی است که شاهد آن در پدیده هایی از قبیل فوران آتش فشان ها،طوفان های شنی و صحرایی،ریزگرد ها هستیم و منبع دیگر که تقریبا بیشتر بر آلودگی هوا تاثیر داشته فعالیتهای انسان بر روی کره زمین است،از قبیل اختراع اتومبیل،انقلاب صنعتی در عرصه کارخانجات و استفاده از سوخت های فسیلی.در ایران با داشتن جمعیتی حدود 80 میلیون نفر و همچنین داشتن منابع غنی نفت و گاز و سوخت های فسیلی ارزان قیمت و دارا بودن شهر های صنعتی نسبتا زیاد و با تراکم جمعیتی بالا،طبیعی است که زندگی در قرن 21باید همراه با آلودگی های زیست محیطی که یکی از اساسی ترین آنها آلودگی هوا است باشیم.
از منشأهای طبیعی آلودگی ها در ایران می توان به وجود بیابان های زیاد با توجه به شرایط اقلیمی ایران در آسیا،همچنین همسایه بودن با کشور هایی که اغلب اقلیمی خشک و بیابانی دارند و این خبر از وقوع یکی از ارکان آلودگی هوا یعنی بوجود آمدن گرد و غبار فصلی و ریزگردها می دهد.از منشأهای مصنوعی در ایران می توان به وجود کارخانجات صنعتی در همسایگی شهرها،نیروگاه های برق که خوراک آنها سوخت های فسیلی و مواد پتروشیمی است، استفاده بی برنامه و از منابع معدنی و زغال سنگ،خودروها و تراکم جمعیت درکلانشهرها اشاره کرد که بعضی از آنها به ناچار و برای ادامه زندگی و اداره کشورحیاتی و بعضی ازآنها به عللی مانند بی تدبیری،تنبلی و عدم کار مطالعاتی صورت گرفته است.
ارائه راهکار
در این قسمت به ارائه راهکار در دو قسمت اصلی می پردازیم،اما باید در نظر داشته باشیم درهرکدام از قسمت ها ابتدا عوامل بوجود آمدن این پدیده ها که باعث آلودگی هوای کشور شده است را شناسایی کرده سپس به ارائه راهکار بپردازیم لازم به ذکراست باتوجه به حساسیت موضوع آلودگی هوا و با درنظرگرفتن شرایط کشور از نظر سیاسی،اقتصادی واضح است که باید راهکار ها از نظر زمانی و اقتصادی و شرایط کشور به صرفه و قابل اجرا باشند چون اگر به این نکات توجه نشود آینده ی ایران قابل پیش بینی نخواهد بود با توجه به اینکه فرصت ها رو به پایان است و از شیوه آزمون و خطا در این امر نمی توان استفاده کرد و باید راهکار ها به صورت مطالعه شده اجرا شوند.
1-4 عوامل طبیعی آلوده کننده هوا 1-1-4فوران آتش فشان ها و خاکستر ورودی آنها به جو می تواند یکی از عوامل آلودگی هوا و غبار آلودکردن هوای محیط زندگی ما باشد و از آنجایی که این مقاله در مورد کشور ایران است خوشبختانه می توان گفت بدلیل اینکه آتش فشان فعالی در ایران تقریبا وجود ندارد می توان احتمال آلودگی هوا توسط این عامل طبیعی در ایران را صفر دانست.
2-1-4 طوفان های شنی وپدیده ریزگردها:1عامل دوم طبیعی که میتوان اقدامات انسان را نیز درآن بی تاثیر ندانست وقوع ریزگردها و واردکردن ذرات خاک به هوا توسط آنان دانست؛علل مختلفی برای وقوع این پدیده نام برده شده است از قبیل شرایط اقلیمی ایران در آسیا که درمنطقه ای خشک و بیابانی واقع شده است،خشک سالی های نسبتا طولانی چندین ساله که باعث خشک شدن تالاب ها و آبگیر های طبیعی کشور در مرز مناطق بیابانی که روزی از بلند شدن ریزگرد ها و بوجود آمدن ریزگرد ها جلوگیری میکرد شده است،بهره وری بیش از اندازه از منابع آب روزمینی و زیر زمینی در نقاط مختلف کشور و وارد شدن به بحران آب،همسایه بودن با کشورهایی با اقلیم خشک و بیابانی مانند عراق،عربستان و سوریه،از بین رفتن پوشش گیاهی خود رو و محافظ خاک در مناطق بیابانی،همگی جزئی از عوامل بوجود آمدن این پدیده برای ایران و درخطر افتادن سلامت هوای کشور درچند دهه اخیر هستند.
دراین بین راهکارهایی برای جلوگیری این پدیده که یک علت مهم آلودگی هوای کشور است عبارت اند از:اصلاح الگوی مصرفی آب در بخش های مختلف مصرف آب از قبیل خانگی،صنعتی و کشاورزی و بیشتر در بخش سوم به دلیل آنکه بیش از 90 درصد استفاده از منابع آبی در کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود و این کار محقق نمی شود مگر اینکه عملکرد صنعت کشاورزی از صفر تا صد مدیریت شود؛به طوری که فعالیت های کشاورزان طبقه بندی شده و کشت آنان زیر نظارت مستقیم مسئولین باشد و مدیریت شود که چه محصولی و به چه اندازه در کدام قسمت از نواحی کشور با چه روش آبیاری کشت،مراقبت و برداشت شود و این کار با همکاری جهاد کشاورزی و دولت و وزارتخانه مربوطه قابل اجرا خواهد بود.این اقدام سبب می شود هم خشک سالی مدیریت و هم از کاهش منابع آبی روزمینی و زیر زمینی جلوگیری و از آب اضافی در ذخیره سازی و قسمت های دیگر کشور استفاده شود.
دومین راهکار احیای تالاب ها و دریاچه های حیاتی در نقاط حساس و ریزگرد خیز کشور که متاسفانه به خاطر سوء مدیریت و هم به خاطر خشک سالی های پی درپی و مصرف بی رویه آب های رو زمینی رو به سوی از بین رفتن ابدی دارند؛همچنین ساخت تالاب و آبخیز داری های مصنوعی در مکان های مستعد برای جلوگیری از ورود ریز گردها.مدیریت و برنامه ریزی مطالعاتی در اجرای طرح سد های کشور و تدبیر در مورد سد های موجود و سد های در حال ساخت هم برای ذخیره سازی منابع آب رو زمینی و هم تغذیه منابع آب زیر زمینی و هم برای مبارزه با خشک سالی و بیابان زایی.
به این دلیل که در این چند ساله اخیر با افراط در امر سد سازی در مناطق حساس اقلیمی متاسفانه مناطق و نواحی حاشیه سد ها دچار کمبود آب و خشکی و شوری زمین و تعطیل شدن کشاورزی بدلیل بوجود آمدن شورزار ها شدند همچنین با ادامه این روند می توان پیش بینی کرد در آینده علاوه بر ذرات غبار،نمک هم به ذرات دیگر در ریزگرد ها اضافه شود که یک فاجعه خواهد بود.
