بخشی از مقاله
چکیده:
سرمایه گذاری متغیری بسیار کلیدی در هر اقتصادی است به طوری که بون وجود سرمایه گذاری ، امکان رشد اقتصادی برای کشور وجود ندارد.هرچند موضوع سرمایه ذاری برای تمامی بخشهای اقتصادی پر اهمیت است،اما در بخش صنعت نفت و گاز به دلیل استراتژیک بودن و نیاز به تکنولوژی بالا و به دلیل احتیاج به حجم زیادی از سرمایه گذاری این موضوع اهمیت بیشتری می یابد.در این مقاله، پس از بیان دلایل مهم بودن جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی ، معیار های اصلی به سه دسته کلی به همراه بیان مزایا و شرایط تقسیم می شود.
نتایج حاصله نشان خواهد داد که جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی مستلزم ایجاد شرایط و زمینه های لازم بر اساس معیارهای مذکور است.همچنین روشن خواهد شد که سرمایه گذاری مستقیم خارجی روشی سودمند و مفید برای رشد و توسعه صنعت نفت و گاز کشور می باشد ، اما به دلیا محدودیتها و موانع اقتصادی و سیاسی و حقوقی موجود ، استفاده مناسب از این ابزار صورت نگرفته است.لذا پیشنهاد می شود با حرکت به سمت ارتقای عوامل ذکر شده، خلاء ناشی از کمبود سرمایه گذاری مورد نیاز برای صنعت نفت و گاز کشور از محا جذب سرمایه های خارجی جبران شود.
مقدمه
صنعت نفت و گاز یکی از مهمترین بخش های اقتصادی برای کشورهای صادرکننده نفت و به ویژه کشورهایی است که اقتصاد آنها بر پایه ینفت فعالیت می کند.لازمه ی داشتن یک صنعت نفت پویا، تأمین سرمایه لازم برای فعالیت ، رشد و توسعه متناسب در همه بخش ها می باشد.
سرمایه گذاری متغیری بسیار کلیدی در اقتصاد است به طوری که هم در طرف عرضه و هم در طرف تقاضا و هم در پویایی رشد هر اقتصاد نقش برجسته ای ایفا میکند.در مورد عوامل موثر در جذب سرمایه گذاری، توافق و اجماع متمرکزی وجود ندارد؛ بعضی سرمایه گذاری را تابع نرخ بهره دانسته و بعضی دیگر انتظارات و اعتماد به کسب و کار و چرخه های تجاری را عامل تعیین کننده برای سرمایه گذاری معرفی می کنند و بالاخره بعضی نیز سیاست های مالیاتی و سطح در آمد کل را بر سرمایه گذاری مؤثر میدانند.
در بسیاری از کشورها ، شرکت ملی نفت این حق انتخاب را دارد که سرمایه گذاری مورد نیاز برای انجام فعالیت های خود را از محل سهم فروش تولیدات نفت و گاز تأمین کند. اما به دلیل آنکه بخش نفت و گاز نسبت به بخش های دیگر ، سرمایه گذاری هایی با حجم زیاد و تکنولوژی های پیشرفته می طلبد و از طرفی به این دلیل که در آند حاصل ار نفت عموماً در بسیاری از بخش های اقتصادی برای جبران ناکارآمدی سیاست های اقتصادی هزینه می شود، در نتیجه نمی توان از محل درآمد حاصل از نفت به توسعه صنعت نفت و گاز پرداخت
در ایران سالانه فقط 14/5 درصد از در آمد نفت برای توسعه صنعت نفت و گاز به وزارت نفت تعلق می گیرد و این میزان برای توسعه صنعت نفت و گاز بیسار محدود است. در نتیجه کشور های صادر کننده نفت خام از جمله ایران ، عموماً به مت پذیرش سرمایه گذاری های خارجی از جمله سرمایه گذاری مستقیم خارجی می روند.
دلایل مفید بودن سرمایه گذاری مستقیم خارجی از نگاه آنکتاد و مقایسه آن با استقراض خارجی سرمایه هم از طریق استقراض خارجی منابع مالی به کشور میزبان وارد می شود،اما FDI به دلیل نداشتن مشکلات بازپرداخت و همچنین ثبات بیشتر بر استقراض خارجی ترجیح دارد.
تکنولوژی
یکی از مواردی که باعث جذب شدن FDIنسبت به استقزاض خارجی می شود ، وارد شدن دانش و تکنولوژی برتر و کارا به کشور میزبان است و این باعث ایجاد صرفه هاسی نسبت به مقیاس در اقتصاد بخش مورد نظر می شود و قدرت رقابت پذیری را در سطح بین المللی افزایش می دهد و حتی باعث کاهش در سطح هزینه های اولیه و هزینه های فرصت می گردد
استفاد از تکنولوژی روزآمد در صنعت نفت وگاز در کسب رقابت پذیری و سهم بازار نقش بسیار مهمی را بازی می مند و با توجه به کمبودهایی که در این بخش احساس می شود ، اهمیت سرمایه گذاری مستقیم خارجی نمایان می شود.
دسترسی به بازار
تصمیم گیری در خصوص انتخاب استراتژی برای ورود به بازار های بین المللی به دو دلیل کار پیچیده و دشواری است. اول به دلیل ماهیت پویا و پیچیده شیو های ورود و دوم ، به علت تأثیر گذاری متغیر های مختلف بر آن ، اما یکی از کم هزینه ترین راه های دسترسی به بازار ها یبین المللی استفده ازFDIمی باشد . حضور شرکت های چند ملیتی بزرگ در کشور می تواند باعث ایجاد بازاری بزرگ برای محصولات داخلی شود و استفاده از این روش به دلیل سود بردن از نام شرکت های چند ملیتی سرمایه گذار نه تنها هزینه کمی دارد بلکه سود سرشاری را وارد کشور میزبان می کند
مهارت و فنون مدیریت
حضور مدیرانی توانمند و با دانش برای توسعه هر بخش اقتصادی الزامی است ، اما به دلیل توجه کمتر در کشور های در حال توسعه و تمرکز بیشتر بر روی بخش فنی و صنعتی ، ناکارآمدی حاصل از این بخش به شدت بر روی بخش های فنی موثر و کاهنده هستند. سرمایه گذاری خارجی این امکان را فراهم می کند که مدیران داخلی نیز از طریق مدیران شرکت های سرمایه گذار خارجی با دانش روز مدیریت آشنا شوند و تبادلات علمی و مدیریتی را گسترش دهند
عوامل موثر بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی
عوامل تعیین کننده در سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشور میزبان شامل موضوعات متنوعی است که به طور کلی مهمترین معیارهای موثر بر جذبFDI را میتوان به سه دسته کلی تقسیم کرد:
معیار های اقتصادی:
جذاب بودن محیط سرمایه گذاری و تأمین منافع طرفین:
جذابیت محیط تجارت امری نسبی است که بسته به شرایط کشور میزبان و همچنین شرایط صنعت در کشورهای رقیب مش خص می شود. با توجه به رقابتی که در حوزه جذب سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز در کشورهای خاورمیانه شکل گرفته است ، هر یک از کشورها با اعمال سیاست ها و ایجاد تضمین های مختلف در جهت جذاب تر کردن محیط تجارت خود تلاش می کنند.
هزینه های تولید در کشور میزبان:
هرچه هزینه های تولید در کشور میزبان کمتر باشد فضای بهتری جهت حضور سرمایه گذار خارجی ایجاد میشود. این امر در صنعت نفت و گاز به دلیل گران بودن سرمایه و نیروی کار بسیار اهمیت دارد.
عوامل تولید باید در کنار استاندارد سازی و افزایش کیفیت محصولات خود ، در جهت کاهش هزینه های تولید انواع کالا اقداماتی انجام دهند. در سال های اخیر هزینه ساخت و اجرای پروژهای صنعت نفت ایران 3 تا 4 برابر شده است ، زیرا به دلیل تحریم ها مشارکت شرکت های خارجی کاهش نیافته اما به جای شرکت های بزرگ نفت و گاز جهان ، شرکت های خارجی با کیفیت پایین تر در صنعت نفت ایران فعالیت رده و باعث افزایش هزینه ها شده اند.
وجود زیر ساخت های مناسب برای حمل و نقل و ارتباط:
تأمین کلیه زیر ساخت های مورد نیاز فعالان اقتصادی که بخش خصوصی برای عرضه آن توان یا انگیزه کافی ندارند، وظیفه سخت افزاری دولت در مسیر آماده سازی محیط کسب وکار است.تأمین برق ، آب ، ارتباطات ، بهداشت و .... از جمله وظایف سخت افزاری دولت ها به شمار میرود.
بدیهی است کسب و کار و سرمایه گذاری در جامعه ای که فاقد استادار های لازم در این امور باشد، حتی با فرض وجود قوانین مناسب و امنیت حقوق مالکیت و ثبات سیاسی چندان جذاب و نتیجه بخش نیست.
تسهیل رقابت و منع انحصار:
کارکرد مناسب نهاد های فعال در موضوع رقابت و تنظیم انحصارات نظیر شورای رقابت برای جلوگیری از انجام واعمال رویه های ضد رقابتی و محدود کردن و تنظیم انحصارات به ویژه انحصارات طبیعی و انحصارات دولتی می تواند زمینه ساز توسعه هرچه مناسب تر فعالیت های بخش غیر دولتی در اقتصاد باشد.
بهبود فضای کسب و کار:
شاید کمتر سیاستی در اقتصاد مانند بهبود فضای کسب و کار نزد دولت مردان و فعالان اقتصادی و پژوهشگران مورد توجه واقع شده باشد.با این وجود توفیق چندانی در ارتقای جایگاه ایران در شاخص های محیط کسب و کار دیده نمی شود.رتبه ایران بر اساس این شاخص ، در سال 1384 از میان 155 کشور 108 و در سال 1391 از میان 185 کشور 145 اعلام گردیده است. وجود برداشت های مختلف از محیط کسب و کار در ایران ، همواره مانعی برای شکل گیری اقدامات عملی جهت اصلاح این محیط بوده است.آنجه در ادبیات جهانی تحت عنوان محیط کسب و کار شناخته شده است اطلاح نظام اداری است. اما در اموری از قبیل سیاست های کلان ، اختلال در نظام قیمت ها ، تحریم های بین المللی ، محیط کسب و کار نامیده می شود.
معیارهای سیاسی : کاهش ریسک حکمرانی:
سرمایه گذاران باید در مقابل خطر سلب مالکیت از سوی دولت تضمین بگیرند . برای اینکه سرمایه گذاران احساس و باور نمایند که در مقابل خطر ملی شدن حمایت می شوند لازم است تغییرات قانونی وساختاری در نظام اقتصادی و بعضاً سیاسی کشور میزبان صورت پذیرد.
مسئله سلب مالکیت از سرمایه گذاران خارجی یکی از موضوعات مهم و مورد بحث در دعاوی بین المللی نفت و گاز است ؛ دولت میزبان با هدف صیانت ازمنافع ملی و طبیعی کشور که غالباً با شعار ملی کردن بخشی از اقتصاد کشور همراه است، اقدام به سلب مالکیت از شرکت های خارجی می نماید معمولاً با انقلاب های مردمی نیز ناپایدار می گردد. دولت ها با ایجاد محدودیت در ادامه روند سرمایه گذاری ، زمینه مداخله غیر مجاز در فعالیت های سرمایه گذاری خارجی را ایجاد می نمایند که نتیجه ی این اقدامات عملاً سرمایه گذار را از حق مالکانه اش محروم می سازد.
عوامل سیاسی :
برخی از کشور ها دچار تغییرات بیش از حد و غیر منتظره سیاست ها و در نتیجه تغییرات پیاپی وغیر قابل پیش بینی قوانین ، مقررات و دستورالعمل ها هستند.حضور چنین پدیده ای در یک کشور مترادف با غیر قابل اعتماد بودن محیط کسب و کار در آن است
برعکس ، ثبات نسبی و طول عمر معقول سیاست ها و قوانین منبعث از آنها در یک اقتصاد وقانونمند و قابل پیش بینی بودن تغییرات در سیاست ها و قوانین ، با ایجاد نوعی آرامش خاطر برای کارگزاران اقتصادی ، این احساس را تقویت می کند که در محیطی امن و پیش بینی پذیر قرار دارند.در چنین محیطی:
-تغییرات غیر منتظره سیاست ها و قوانین اندک است.
-کارگزاران مطمئن هستند که دولت به سیاست ها و قوانینی که خود وضع و اعلام کرده است پایبند خواهد ماند
