مقاله فن آوری اطلاعات ، زیرساخت مدیریت دانش در کتابخانه های عمومی

بخشی از مقاله

خلاصه

امروزه مدیریت دانش یکی از مباحثی است که سازمان ها و از جمله کتابخانه های عمومی با روبه رو هستند. این پژوهش به نقش فن آوری اطلاعات را به عنوان یکی از زیرساخت های مدیریت دانش در کتابخانه ها بررسی می کند و به چگونگی وضعیت کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان در این باره می پردازد. داده های فن آوری اطلاعات مربوط به کتابخانه عمومی مورد تحقیق، با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری گردید. پرسشنامه دارای روایی و پایایی مناسب است.

نتایج نشان می دهد، کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان فن آوری های ابتدایی را به کار می گیرند اما در زمینه آشنایی با فن آوری های جدیدتر مانند گروه های بحث، استفاده از تجربیات دیگران از طریق آموزش از راه دور و همچنین آشنایی با نظام های دانش محور، اتصال تمامی کتابخانه ها به اینترنت، و ورود به سیستم یکپارچه کتابخانه های عمومی کشور نیازمند تلاش بیشتر هستند.

مقدمه

در دنیای کنونی که جوامع مختلف در تلاش برای تبدیل شدن به جامعه اطلاعاتی هستند، توجه به اطلاعات و فن آوری های اطلاعاتی از اهمیت خاصی برخوردار است. کتابخانه های عمومی به عنوان یکی از کهن ترین سازمان هایی است که اساس آن را اطلاعات و دانش تشکیل می دهد و دانش مهم ترین دارایی آن ها محسوب می شود. در عصر فن آوری و اطلاعات کتابخانهها به طور اجتناب ناپذیری با موضوع مدیریت دانش پیوند خورده اند

چرا که رشد سریع حجم اطلاعات قابل دسترس و تغییرات مداوم فن آوری که به طور اساسی در امر دسترسی به اطلاعات تاثیر گذاشته، تاثیر چشم گیری نیز در کتابخانه های عمومی و خدمات آن ها داشته است. کتابخانه های عمومی باید از فرصت هایی که به وسیله پیشرفت فن آوری اطلاعات و ارتباطات حاصل شده است، استفاده کنند و آن ها این فرصت را دارند که به صورت دروازه الکترونیکی به دنیای اطلاعات مطرح گردند

با روند تغییر شکل اطلاعات از صورت چاپی و سنتی به الکترونیکی نیاز به استفاده و بکارگیری از اطلاعات به شیوه های نوین و برای ارائه خدمات و نگه داشتن اعضا و مراجعین ضروری است. اطلاعات و دانش در جامعه اطلاعاتی دائما درحال تغییر، تحول و تکامل می باشند. عمر مفید و کارایی اطلاعات در همه زمینه ها به تدریج کوتاه تر میشود و با توجه به این که انسان از نظر زمان و مکان برای دسترسی به اطلاعات محدودیت دارد، بنابراین به جای نگهداری اطلاعات، مهارتهای جستجو و دسترسی به اطلاعات بییشتر مورد توجه قرار میگیرد

برای مدیریت موفق در یک سازمان لازم است که بین فن آوری و مهارتهای انسان تعامل برقرار شود برقراری این تعامل و کشف مهارتها و دانش های مضبوط در اذهان افراد یک سازمان، نیازمند دقت نظر و طرح ریزی برنامه هایی منسجم با استفاده از فن آوریهای اطلاعاتی و به کارگیری متخصصان علم فن آوری اطلاعات و مدیریت می باشد.

یکی از چالش های مهم امروز سازمان ها و از جمله کتابخانه ها مسئله بازنشستگی کارکنان و ترک سازمان است. در نتیجه این امر و با خروج کارکنان، دانشی که در ذهن افراد وجود دارد نیز از سازمان بیرون می رود. دانشی که برای کسب آن سال ها زمان و انرژی صرف شده است و با تجربه عجین است. با توجه به این که کتابخانه های عمومی دائما در حال گسترش می باشند و هر ساله کتابداران جدیدی استخدام می شوند، کتابخانه های عمومی با این مسئله مواجه هستند که چگونه و به چه صورت دانش موجود در سازمان را مدیریت نمایند تا همکاران تازه وارد بهتر و سریع تر بتوانند با محیط کار و حافظه دانشی سازمان مشترک شوند تا بتوانند خدماتی در سطح جامعه اطلاعاتی به ارباب رجوع ارائه نمایند.

کاربران دانش متشکل از گروه های متفاوتی هستند، که فرآهم کردن دانش برای همهی آنها مسئلهی دشواری است. زیرا تولید کنندگان دانش زمان و انرژی زیادی جهت جست وجو برای آنان ندارند - شان هانگ، ًًًٍ - . همانطور که برای رسیدن به مدیریت دانش مهم ترین عوامل مؤثر، تأمین زیرساخت های لازم می باشد، یکی از بزرگ ترین موانع تحقق آن نیز عدم توجه به زیرساخت فن آوری اطلاعات و بکارگیری صحیح و به موقع در کتابخانه های عمومی متناسب با سرعت رشد حجم اطلاعات و فن آوری های نوین می باشد. با توجه به آنچه بیان شد و نظر به اینکه نقش کتابخانهها در پیش برد جامعه و مدیریت دانش در جامعه انکارناپذیر مینمایاند. این پژوهش در صدد است که به بررسی فن آوری اطلاعات در کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان می پردازد.

دانش

فرانسیس بیکن دانش را قدرت می داند و تمرکز مدیریت دانش بر این است که اشتراک دانش قدرت است. اکنون به مدد فن آوری های اینترانت و وب می توان پاره های مجزای دانش را به همدیگر متصل کرد. تشریک مساعی افکار برای خلق ایده جدید مفهوم نوینی نیست، اما اشتراک دانش در یک محیط شبکه ای الکترونیکی تا حدودی جدید است

دانش از نگاهی به دو نوع دانش ضمنی و آشکار تقسیم می شود که تعریفی از نوناکا- تاکوچی ارائه می شود. دانش ضمنی - پنهان - ، دانشی است که دانشور، آن را از طریق تجربه به دست آورده و تجسم باورها و ارزش های اوست. این نوع دانش مهم ترین پایه برای خلق دانش جدید می باشد. دانش صریح - آشکار - ؛ این نوع دانش به صورتی در آمده است که قابل مستند سازی و ارائه به دیگران است. دانش آشکار، توسط محصولات و مصنوعاتی مانند اسناد و فیلم نشان داده می شود که نوعا با هدف ارتباط با فرد دیگری به وجود آمده اند

دارایی های دانشی بیانگر مجموعه ای از قابلیت ها و توانایی های یک کشور است که برای رشد اقتصادی و کسب مزایای رقابتی، توسعه انسانی و کیفیت زندگی انسان پنداشته می شود

حسن زاده ویژگی های دارایی دانشی را چنین بر می شمارد: پایان ناپذیری، انتقال بدون قطع مالکیت یا کاهش موجودی، ماهیت زایشی دانش، امکان انتقال از طریق کانال های غیر رسمی، امکان تبدیل - انعطاف پذیری - و عدم آلودگی و تخریب محیط زیست . متخصصان فن آوری اطلاعات به تناسب نیازهای تعریف شده در برنامه مدیریت دانش باید زیرساخت های فنی و نرم افزاری لازم را برای ذخیره، بازیابی، اشتراک و مبادله دانش فراهم نمایند

َ. مدیریت دانش

مدیریت دانش شامل همه روشهایی است که سازمان، داراییهای دانش خود را اداره میکند که شامل چگونگی جمعآوری، ذخیره سازی، انتقال، بکارگیری، به روز سازی و ایجاد دانش است

مدیریت دانش در تعریف دیگری به فرایندهایی گفته می شود که در یک سازمان یا شرکت برای ایجاد، ذخیره، تبادل و کاربرد دانش منتسب می شود. این فرایند از طریق افزایش توانایی سازمان در جمع آوری دانش از محیط و به کار بستن آن در سازمان مربوطه محقق می شود

مدیریت دانش در یک سازمان از جمله کتابخانه، روند کسب و تولید اطلاعات، پالایش و پردازش آن و تبدیل آن به مجموعهی اطلاعات مفید و منسجم که برای بهره گیری در موقعیتهای ویژه به منظور تصمیم گیری، برنامه ریزی و اجرای برنامهها مورد استفاده قرار میگیرد. بنابراین استفاده از دانش را در موقعیت و مفهومی ویژه که همسو با هدفهای سازمان باشد مدیریت دانش گویند

 فن آوری اطلاعات و مدیریت دانش در کتابخانه های عمومی

فن آ وری اطلاعات عبارتست از فن آ وریهایی که ما را در ضبط، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، دریافت و انتقال اطلاعات یاری میرساند. این اصطلاح شامل فن آوری های نوین مثل رایانه، انتقال از طریق دورنگار، و دیگر وسایل ارتباط جمعی و حتی فن آوری های قدیمیتر مثل نظام بایگانی اسناد، ماشین های حساب مکانیکی ،چاپ و گراور میشود

یکی از ملزومات مدیریت دانش، شناسایی و فراهم آوردن زیرساخت های آن است. حسن زاده منافع مدیریت دانش در کتابخانه ها را در دو سطح می داند. در سطح فردی مدیریت دانش به کارکنان امکان می دهد که مهارت ها و تجربیات خود را از طریق همکاری با دیگران و سهیم شدن در دانش آن ها و یادگیری ارتقاء دهند تا به رشد حرفه ای دست یابند.

در سطح سازمانی، مدیریت دانش با عث ارتقای عملکرد سازمان از طریق افزایش کارایی، بهره وری، کیفیت و نوآوری می شود. فن آوی بویژه فن آوری اطلاعات یکی از مهم ترین عوامل ارتباط بین بخش های مختلف سازمان و زمینه ساز انتقال دانش است. زوبف نیز معتقد است مهارت های عملکردی - دانش کاری - با فن آوری های رایانه ای - دانش کد گذاری شده - تکمیل خواهد شد

ِ. هدف پژوهش

پژوهش حاضر توصیفی و از نوع کاربردی است. این پژوهش نقش فن آوری اطلاعات را به عنوان یکی از زیرساخت های مدیریت دانش در کتابخانه ها بیان می دارد و به بررسی وضعیت کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان از نظر میزان استفاده از فن آوری های اطلاعات می پردازد تا زمینه ای برای برنامه ریزی در جهت پیشبرد اهداف مدیریت دانش در کتابخانه ها فراهم گردد.

. پرسش های اساسی

1.    فن آوری های اطلاعات در بخش سخت افزار، به چه میزان در کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان استفاده می شود؟

2.    فن آور ی های اطلاعات در بخش نرم افزاری، به چه میزان در کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان استفاده می شود؟

3.    مدیریت دانش در کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان چه بروندادهایی دارد؟

ْ. جامعه و روش شناسی پژوهش

جامعه پژوهش تمامی کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان - تحت پوشش نهاد کتابخانه های عمومی کشور - می باشند. داده های فن آوری اطلاعات مربوط به کتابخانه عمومی مورد تحقیق، با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و با ارسال پست الکترونیک گردآوری گردید. پرسشنامه شامل پرسش بوده است. روایی پرسشنامه با استفاده از نظر متخصصان حوزه تأیید و پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ  به دست آمد.

َ. یافته 

پرسش  فن آوری های اطلاعات در بخش سخت افزار در کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان به چه میزان استفاده می شود؟