بخشی از مقاله
چکیده
پشیمانی زمانی اتفاق می افتد که گزینه انتخاب شده توسط شخص، بهترین گزینه ممکن نباشد و امکان تغییر تصمیم نیز وجود نداشته باشد. هر زمان سازمان و مدیران آن در موقعی ت تصمیمگیري قرار گیرند و به بیان دیگر مجبور باشند از بین چند گزینه موجود، یکی را انتخا ب کنند - گلوگاههاي استراتژیک - ، زمینه براي بروز پدیدة پ شیمانی مدیریت استراتژیک فراهم خواهد شد.
از طرفی، نگاهی دقیق به پیشینه مطالعات انجام شده در حوزة م دیریت استراتژی که نشان می دهد تا کنون تمرکز اصلی رو فرایندها و الگوهاي قبل و هنگام انتخاب استراتژ ي - جست وجو و تحلیل اطلاعات - و روش هاي اجرا، ارزیابی و کنترل استراتژي بوده است و به ن درت مشاهده میش ود که به مراحل پس از انتخاب و اج راي استراتژي و پیامدهاي آن برا ي سازمان پرداخته شده باشد. مسلم این است که در جعبه سیاه ذهن مدیر اتفاقات و فرایندهایی رو ي میدهد که در ن هایت به انتخاب ی ک گزینه از بین گزینههاي موجود منجر میشود. همین انتخ اب میتواند زمینه ساز ظهور پدیدة پشیمانی استراتژیک براي سازمان شود
از اینرو، در این پژوهش درصدد ه ستیم ضمن ارائه مباحثی در حو زة پشیمانی استراتژیک سازمانی و موقعیتهاي مستعد براي بروز آن، زمینه را براي ورود علمیِ این پدیده به حوزة مدیریت استراتژیک و در نهای ت تئوریزه کردن آن فراهم کنیم. انتظار میرود حرک ت در این مسیر در نهایت اطلاعات ارزشمندي در اختیار مدیران عالی شرکتها و سازمانها قرار دهد و بر اسا س چارچوبی منطقی، شیو ة تصمیمگیري صحیح در نقاط مستعد براي بروز پدیدة یادشده را تجویز کند.
مقدمه
پدیدة پشیمانی
واژة پشیمانی که مترادف لغت انگلیسی Regret است، نوعی واکنش منفی انفعالی در مقابل نعمت یا امتیاز گذشته و ازدسترفته است. پشیمانی حالتی منفی است و زمانی اتفاق می افتد که گزینه انتخابشده توسط شخص، بهترین گزینه ممکن نباشد و امکان تغییر تصمیم نیز وجود نداشته باشد
لاندمن طی مطالعات خویش روي این پدیده در سال 1993 اشاره میکند که پشیمانی نوعی غم است که فرد آن را زمانی که احساس ازدست دادن فایده و امتیازي را داشته باشد، تجربه میکند. پشیمانی یعنی ندامت و اندوه شدید بر آنچه از دست رفته باشد و امکان بازگشت آن نباشد. حسرت و پشیمانی حالتی است که در آن افراد از جملاتی با واژة »اي کاش« زیاد استفاده میکنند. به طور مثال، جملاتی مانند: »اي کاش یک شکل دیگر انجام داده بودم«، »اي کاش اینکار را نمیکردم«، »اي کاش اینکار را میکردم« و »اي کاش انتخاب دیگري کرده بودم«، ازجمله جملاتی هستند که از افرادي که دچار احساس پشیمانی شده اند زیاد شنیده میشود.
در بررسی دقیقتر براي یافتن معناي واژة پشیمانی در لغتنامه، سه معنی متفاوت بهشرح زیر بهدست میآید:
• پشیمانی عبارت است از: »ازدستدادن داشتههاي مورد علاقه که یادآوري آنها با غم و اندوه همراه است.« مترادف این تعریف عبارت است از: »ازدستدادن تلخ« یا »سوگواري براي ازدستدادن.« در این تعریف از پشیمانی بر ازدستدادن داشتهها تأکید شده و اشاره شده است که این دادهها ابتدا باید مورد علاقه فرد باشند و دوم اینکه ازدستدادنِ آنها با احساس غم و اندوه همراه باشد.
• پشیمانی عبارت است از: »داشتن حس نارضایتی، بیم و شبهه یا پریشانی ذهن، اندوه بسیار براي اشتباهات.« در این تعریف از پشیمانی بر مطلوب نبودن در مقایسه با مطلوبیت تأکید شده است و بیشتر به پیامدهاي پشیمانی اهمیت داده شده است که همان بیم و اندوه و نارضایتی است.
• پشیمانی عبارت است از: »غم ایجادشده بر اثر شرایط خارج از کنترل فرد و یا خارج از قدرت وي براي بازیابی، طنین اندوه و درد با ناامیدي و نارضایتی، ندامت و سایر احساسات قابل قیاس.« در این تعریف، به شرایطی اشاره شده است که تحت آن پشیمانی رخ میدهد و در واقع انواع احساساتی که مختصبه پشیمانی است را بیان میکند
در حوزة مدیریت و اقتصاد اولین تحقیق مرتبط با مبحث پشیمانی در سال 1982 توسط »لومز و ساجدن« انجام شد. نتایج مطالعات این محققان نشان داد افراد زمانی پشیمان خواهند شد که نتیجه بهدستآمده، بدتر از نتیجهاي باشد که می توانستند با انتخاب گزینه دیگري بهدست آورند. اولین نظریه توسعهیافته در این زمینه »تئوري توجیح تصمیمگیري1« نام دارد که دو عنصر پشیمانی در تصمیمگیري را که عبارت اند از: »ارزیاب مقایسه اي نتایج« و »احساس سرزنش خود بهدلیل تصمیم اشتباه«، در خود جاي داده است
بهطور کلی، می توان گفت که مفهوم پشیمانی در ادبیات تحقیق بیشتر بهصورت پشیمانی انجام یک فعالیت و انجام ندادن آن بررسی شده است و بیشتر تحقیقات نشان می دهند انجام یک فعالیت بیشتر از انجامندادن یک فعالیت میتواند به پشیمانی فرد منجر شود
با اینوجود، در ادبیات مدیریت، پشیمانی بیشتر در زمینه تصمیمات مصرفکننده بررسی شده است. در این حوزه دو نوع احساس بعد از پشیمانی شناسایی شده است که در واقع تبعات پشیمانی هستند. نوع اول »سکون عدم اقدام1« نامگذاري شده است که سبب می شود مشتري که در خریدهاي قبلی خود پشیمانی را تجربه کرده است، در خریدهاي بعدي کمتر به خریدهاي مشابه اقدام کند. نوع دوم »سکون عدم تجانس شناختی2« است، که سبب میشود مشتري موقعیت خرید ازدسترفته را در ذهن خود بیارزش یا کمارزش کند تا بهنوعی خود را از احساس ازدستدادن فرصت رهایی بخشد
مواردي از پدیدة پشیمانی در دنیاي کسبوکار
در دنیاي کسبوکار کم نبودهاند مدیرانی که با تصمیمات اشتباه، خسارت هاي جبرانناپذیري را متوجه سازمان متبوع خویش ساختهاند و پشیمانیهاي شدیدي را بهبار آوردهاند. در این راستا، براي پیبردن به اهمیت پرداختنِ به پدیدة پشیمانی، در ادامه به برخی از این موارد و تبعات ناشی از آنها اشاره خواهیم کرد:
شرکت موتورولا
یکی از نمونههاي تصمیمات اشتباه که به پشیمانی و ضرر هنگفتی منجر شده است را در دنیاي فناوري و براي شرکت »موتورولا« میتوان مشاهده کرد. این شرکت در سال 2006 و با مدل گوشی »ریزر4«، 22 درصد از سهم بازارهاي جهانی گوشی هوشمند را در اختیار داشت. زمانی که رقباي بزرگی مانند آیفون، سامسونگ و سونی در تدارك رقابت و کسب سهم از موتورلا بودند، این شرکت مرتکب یک اشتباه استراتژیک شد و سال هاي متمادي گوشی جدید با قابلیتهاي بهبودیافته به بازار عرضه نکرد و تنها به فروش گوشی ریزر با قیمت کمتر پرداخت.
این تصمیم اشتباه و تأخیر در عرضه گوشی مدل جدید سبب شد تا سال 2010 که گوشی جدید این شرکت عرضه شد، درآمد شرکت از 43 میلیارد دلار به 22 میلیارد دلار یعنی تقریباً نصف کاهش یابد. این امر در ادامه سبب کاهشی بهمیزان 90 درصد در ارزش سهام این شرکت شد و قیمت سهام آن از 107 دلار به 13 دلار سقوط کرد. این مسئله تبعات بسیار شدیدي براي شرکت موتورولا در پی داشت و تمامی ذينفعان این شرکت را با ناامیدي مواجه کرد.
