بخشی از مقاله
چکیده
با عنایت به گسترش قوانین حمایتی از کودکان در تمامی کشورها و شیوع خشونت نسبت به کودکان و به لحاظ دارا بودن ویژگیهای خاص جسمی و روحی و آسیب پذیری بیشتر کودکان در خانواده، ضرورت حمایت کیفری ویژه از کودکان در جرایم خشونت آمیز انکار ناپذیر است. بدین منظور، قانونگذار برخی رفتارهای آسیب زا نسبت به کودکان در خانواده را تحت برخی از عناوین کلی مانند کودکآزاری، جرمانگاری نموده است و بسیاری از جرایم ارتکابی خشونت آمیز نسبت به کودکان از نگاه قانونگذار مغفول مانده است.
این در حالیست که خشونت جسمی، جنسی و روانی علیه کودکان در خانواده به لحاظ گستره وسیع، نیازمند توجه ویژه و بازبینی قلمروی جرم انگاری است. این مهم به ویژه با لحاظ عدم تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که شش سال از ارائه آن به مجلس گذشته است اهمیت مضاعف می یابد و در حالی که هنوز لایحه مذکور به تصویب نرسیده و از جهاتی نیز با ایراد مواجه است طرح تشدید مجازات جرایم خشنارتکابی نسبت به بزهدیدگان خاص که اخیراً اعلام وصول گردیده به حمایت از مجنی علیه کمتر از 18 سال نیز پرداخته و در صورت وقوع قتل عمد مقدم یا مؤخر بر تجاوز به عنف یا آزارجنسی، برای مرتکب، به جهت شمول افساد فی الارض مجازات اعدام درنظر گرفته است.
با توجه به اهمیت جرایم خشونت آمیز علیه کودکان در خانواده و ضرورت حمایت افتراقی از کودکان، در مقاله پیش رو ضمن نقد و بررسی مواد قانونی، قلمروی جرم انگاری جرایم خشونت آمیز نسبت به کودکان در خانواده را مورد بررسی قرار گرفته و مواد قانونی اصلاحی به قانونگذار پیشنهاد می گردد.
مقدمه
با توجه به ماده 19 پیمان نامه حقوق کودک می توان گفت خشونت1هر اقدام فیزیکی ، جسمی یا روحی و در واقع رفتاری است که در همه ی کشورها مشاهده می شود و بر قربانیان فراوان آن همه روزه افزوده و موجب اضطراب مردم و احساس ناامنی آنها و به ویژه گروههای ضعیف و آسیب پذیرمیشود.
و در مجموع به رفتاری اطلاق می شود که هدفش اعمال آسیب و رنج می باشد و به قصد صدمه رساندن جسمانی یا روانی به فرد دیگر است3به تعبیری خشونت اعم از رفتاری است که به صدمهی جسمانی منتهی شود و یا خشونتی که از نظرجسمی غیرقابل مشاهده باشد ومثلاً کاهش اشتها به بارآورد. بدینترتیب اعمالی از قبیل لگدزدن و ناسزا و... را نیز دربرمیگیرد4 به تعبیر دیگر خشونت رفتاری با قصد و نیت آشکار یا رفتاری با قصد و نیت پنهان اما قابل درک برای وارد کردن آسیب فیزیکی به فرد دیگر می باشد و یا رفتاری آگاهانه در نظر گرفته می شود که نتایج احتمالی آن، ایجاد آسیب فیزیکی یا درد در فرد دیگر است
خشونت را میتوان از نظر مفهومی کنشی در نظر گرفت که از جانب فرد یا افرادی و از روی اراده و اگاهی به منظور آسیب رساندن فیزیکی یا روحی - روانی به دیگری انجام می پذیرد.6 مطالعات انجام شده بر این امر دلالت دارد که وجود افراد متعدد در یک فضای کوچک موجب ایجاد خشونت است و احتمال بدرفتاری با کودکان را تشدید مینماید. 7به نحوی که مطابق آمارها میان خشونت خانگی و آزار کودکان ارتباط مستقیم وجود دارد8و بخش قابل توجهی از خشونت علیه کودکان در خانواده رخ میدهد عموماً کودکان از کسانی که پناهگاه آنها هستند آسیب میبینند.
اسناد بین المللی و منطقه ای، همچنین قوانین ایران در همین راستا بر خانواده و والدین تأکید فراوان داشته و نقش و مسئولیتهای آنان را در زندگی کودکان، به رسمیت می شناسد؛ با این حال به جهت حریم و استقلال خانواده و حق اولویت والدین در انتخاب شیوه تربیت کودکانشان گزارش و پیگیری قضایی و قانونی خشونت نسبت به فرزندان دشوار است؛ حال آنکه تأمین مصلحت و منافع کودک باید دور نگه داشتن کودک از محیط ناامن را ضروری میسازد.
در حقوق کیفری اطفال وجوانان، حمایت از جرایم خشونت آمیز علیه ایشان در خانواده تحت عنوان کودکآزاری مورد بحث قرار میگیرد که علی رغم وجود برخی تعاریف 9از جهت قلمرو دارای ابعاد وسیعی است و به جهت پیچیدگی و چندبعدی بودن قلمروی آن تعریف واحدی از آن مورد توافق قرار نگرفتهاست. سازمان بهداشت جهانی کودک آزاری را »استفاده عمدی از قدرت یا نیروی فیزیکی، تهدید و یا استفاده واقعی از نیروی فیزیکی علیه کودک توسط یک فرد یا گروه که یا به صورت عملی به سلامتی، حیات، رشد و همچنین عزت نفس کودک
. 9 کودک آزاری عبارت است از هرگونه سوءرفتار، سوءاستفاده یا سهلانگاری توسط پدر یا مادر که به نوعی به سلامت جسمی و روانی فرزند آسیب برساند
به صورت بالفعل ویا بالقوه صدمه بزند و یا احتمال ایجاد صدمات بعدی را افزایش دهد، میداند.10تعاریف دیگر نیز کمابیش بر همین اجزا، از جمله عمدی بودن رفتار استوار است. با عنایت به ماده 2 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان - مصوب - 1381/9/25 نیز هرنوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب صدمه جسمانی و یا روانی و اخلاقی گردیده و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.
حدود کودک آزاری در خانواده از محروم ساختن کودک از غذا، لباس، سرپناه و محبت والدین تا مواردی که در آن کودکان از نظر جسمی توسط یک فرد بالغ، تحت آزار و بد رفتاری قرار می گیرند که آشکارا به صدمه دیدن وگاهاً مرگ آنان منجر می شود گسترده است؛ با وجود این که خشونت علیه طفل در خانواده، طیف وسیعی از رفتارهای آسیب رسان را شامل میشود و مقاله حاضرصرفاً ناظر به جرایم خشونت آمیز جسمی،جنسی و روحی نسبت به فرزندان است و منصرف از سایر رفتارهای خشونت آمیز والدین در صورت عدم تطبیق با یکی از عناوین مذکور است.
در خصوص رابطه جرایم خشونت آمیز با کودکآزاری نیز باید گفت اگرچه ویژگیهایی که برخی جرایم را مشمول قوانین مربوط به کودکآزاری مینماید، ماهیت این جرایم است که میتواند آثار زیانباری را بر جسم و روان کودک بگذارد؛ اما همه مواردی که مشمول کودک آزاری میشود، داخل در قلمروی جرایم خشونت آمیز نیست و مواردی همچون قصور و سهلانگاری والدین اگرچه تحت شمول قوانین مربوط به کودکآزاری قرار میگیرد؛ اما از قلمروی جرایم خشونت آمیز خارج است؛ حال آنکه برخی دیگر از جرایم مانند جرایم جنسی نسبت به فرزندان قابل تطبیق با هر دوقلمرو میباشد.
بدین ترتیب فرزندآزاری از مواردی است که ضروری است توجه سیاستگذاران حقوق کیفری را جهت مقابله با آن به خود جلب نموده و با توجه به تنوع و پیچیدگی این پدیده و اشکال نوین آن، اصلاحاتی را جهت مداخلهی قانونی با توجه به عالیترین منافع کودک ضروری مینماید
در همین راستا در ادامه به بررسی قلمروی جرایم خشونت آمیز علیه فرزندان ضمن سه بند خواهیم پرداخت:
-1 قلمروی جرم انگاری خشونت جسمانی علیه فرزندان خشونت جسمانی آشکارترین شکل خشونتی که ممکن است علیه کودکان واقع شود و منظور از آن هرگونه اقدام فیزیکی است که جسم کودک را با هدف آسیب رساندن یا کنترل وی مورد آزار قرار دهد، که در ادامه مورد توجه قرار میگیرد:
1,1. ضرب و جرح فرزند
اشکال مختلف خشونت جسمی شامل شلاق زدن، بستن کودک با طناب یا با اشیاء، کوبیدن به دیوار، سوزاندن با آب جوش یا مایعات داغ و یا استفاده از آتش سیگار12و تکان دادن شدید و حتی قتل می باشد. بنابراین مشخص می گردد که ضرب و جرح رایج ترین شکل خشونت است؛ در این میان وجه فارق ضرب و جرح فرزند با 10 گزارش کارشناسی مستقل برای مطالعه سازمان متحد در زمینه خشونت علیه کودکان، 2002 11 عباچی، مریم، کودک آزاری، خبرنامه انجمن ایرانی حقوق جزا، بهار وتابستان،1385،ص4 12 حدود 10درصد از کودک آزاری ها ناشی از سوختگی است
