بخشی از مقاله
چکیده
یکی از تحولات مهم قرآن پژوهی در دوران معاصر، برداشت علمی از قرآن است که در آن، مفسران وپژوهشگران علوم قرآنی به قواعدي در این باره دست یافتند.نوشتار پیش رو در پی آن است تا به روش توصیفی تحلیلی تصویري کلی و نظام مند از برداشت علمی از قرآن کریم را به تصویر کشد. از یافته هاي پژوهش حاضر آن است که ضوابط فهم و تفسیر قرآن، اندیشه هاي بنیادین و تاثیرگذار در تفسیر هستند. مفسر قرآن با شناخت این قواعد و ضوابط می تواند برداشت صحیح و معتبري از قرآن ارایه دهد.
ضوابط برداشت از قرآن به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شود، قواعد عمومی تفسیر؛ مانند قاعده سیاق، قواعد ادبی، قواعد اصول فقه، قواعد فقهی و معلومات فقهی براي فهم آیات الاحکام، قاعده ممنوعیت کاربرد اسرائیلیات در تفسیر، قاعده عدم جواز کاربرد غیر علم در تفسیر واما ضوابط اختصاصی تفسیر عبارت از:
ضرورت تفسیر علمی با علوم تجربی قطعی و یقینی و پرهیز از فرضیه هاي احتمالی، دلالت روشن ظاهر آیه قرآن بر مطالب علوم تجربی مورد نظر ورعایت تناسب ظاهر آیه با مسائل علمی، استفاده از گونه صحیح تفسیر علمی واستخدام علوم در فهم، تبیین و تفسیر قرآن و پرهیز از گونههاي ناصحیح همچون استخراج علوم از قرآن و تطبیق و تحمیل نظریههاي علمی بر قرآن است.
مقدمه
یکی از مباحث مهمی که درآثار مفسران و پژوهشگران علوم قرآنی مکرر مورد بحث وبررسی قرار گرفته است، تفسیرعلمی قرآن کریم است. در میان گرایش ها و سبک هاي گوناگون و جدید تفسیري، تفسیر علمی و گرایش علمی که در آن آیاتی که اشارت علمی دارند با توجه به یافته ها و داده هاي علمی تبیین می شود جاذبه بیشتري به ویژه در میان نسل جوان بدست آورده است.
تفسیر علمی قرآن کریم سابقه اي هزار ساله دارد ولی در دو قرن اخیر که برخی از کشفیات علوم تجربی توسط دانشمندان بر آیات قرآن منطبق شده، موجب شده است که چنین گرایشی در تفسیرقرآن، یکی از روش ها و گونه هاي تفسیري مهم معاصر به شمار آید. در میان مفسران اهل سنت و شیعه، برخی از مفسران بزرگ، آیاتی از قرآن را با استفاده ازیافته هاي علوم تجربی تبیین و تفسیر کرده اند.
البته تفسیر علمی آثار مثبت و منفی فراوانی داشته، برخی از مفسران راه افراط را پیش گرفته و در تفسیر آیات، علوم تجربی را اصل تلقی کرده و آیات قرآن را فرع بر داده هاي تجربی گرفته اند که موجب تزلزل دراستحکام قطعی قرآن شده و حقانیت دین را مورد اتهام قرار داده است. برخی نیز راه اعتدال را طی کرده و در تفسیر علمی، آیات قرآن را اصل دانسته و علوم تجربی را درمسیر پی بردن به مفهوم و معنی بهتر آیات به استخدام درآورده اند و این کار را طریقی براي پی بردن به یکی از وجوه اعجاز قرآن و طرح قرآن در میان نسل جدید قرار داده اند.
با توجه به خواستگاه و تفسیر علمی قرآن در عصر کنونی براي پیشرفت و رشد سریع علوم تجربی، و اثبات اعجاز علمی قرآن و جلوگیري از انحراف و افراط برخی از مسلمانان در تفسیر علمی قرآن و در نهایت براي دفاع از دین اسلام تفسیر صحیح علمی قرآن با رعایت معیارها و ضوابط تفسیر ضروري و لازم می نماید.در باره برداشت روشمندعلمی ازاین کتاب آسمانی، تحقیقات گوناگون، نمونه هاي تفسیر علمی، معیارهاي تفسیرعلمی و... صورت گرفته است. اما نوشتار حاضر، تلاش دارد تا به پرسشهاي زیر پاسخها یی گسترده و استوار دهد:
1.حقیقت تفسیر علمی چیست؟
2. پیشنه ي تاریخی تفسیر علمی و علل رشد آن چیست؟
3. اقسام تفسیر علمی - از جهت شکل و شیوه ي تفسیر - چیست؟
4. ضوابط عام و خاص تفسیر علمی کدامند؟
