بخشی از مقاله
چکیده:
قیمت گذاری کالاها و خدمات تولیدی توسط دولت از مهمترین مباحث اقتصادی است، چون هر نوع تغییر قیمت از یک طرف بر رفاه مصرفکنندگان تأثیر میگذارد و از طرف دیگر کمیت و کیفیت تولید کالاها و خدمات را متأثر میسازد. این مقاله درصدد محاسبه قیمتهای بهینه گاز طبیعی برای بخشهای صنعتی و کشاورزی از طریق روش قیمتگذاری رمزی میباشد.
بدین منظور ابتدا تقاضای بازار برآورد شده و سپس کششهای قیمتی تقاضا برای بخشهای مزبور محاسبه شده است. با توجه به این که قیمتگذاری رمزی بر اساس شرط بازده صعودی نسبت به مقیاس میباشد، و یکی از فرضهای آن انحصار طبیعی است، پس از برآورد تابع تولید گاز طبیعی، مسئله وجود بازده صعودی نسبت به مقیاس در این صنعت بررسی شده است.
پس از تعیین تابع تولید، هزینه نهایی صنعت بدست آمده و در نهایت با حل دستگاه معادلات رمزی از طریق بسته نرم افزاری Matlab قیمتهای بهینه برای هر بخش در سال 1393 محاسبه و با قیمتهای جاری مقایسه گردیده است. این قیمتها براساس کششهای تقاضای بخشها و در نظر گرفتن عدم زیاندهی شرکت ملی گاز استخراج گردیدهاند. نتایج نشان میدهد که قیمتهای موجود در هر دو بخش در کشور و استان از قیمتهای رمزی محاسبه شده کمتر میباشد.
.1مقدمه:
یکی از مسائل کلیدی دنیای امروز، مدیریت تقاضای انرژی و تلاش در جهت بهینهسازی مصرف انرژی و استفادهی کارآمد از آن است. در این میان گاز طبیعی به عنوان مهمترین حامل انرژی و به دلیل مصرف در بیشتر بخشهای اقتصادی جامعه - خانگی، صنعتی، تجاری، حملونقل، کشاورزی و عمومی - از اهمیت خاصی برخوردار میباشد. از سال1970 به بعد و با افزایش قیمت انواع حاملهای انرژی، مسئله کمیابی آن مطرح، و باعث شد درتوابع تولید به نهاده انرژی توجه اساسی صورتگیرد.
انرژی در بخش صنعت و کشاورزی به عنوان نهاده مورد تقاضا قرار میگیرد، با توجه به حرکت کشورهای در حال توسعه به سمت صنعتی شدن، نقش اساسی انرژی در این راه ، نقش حیاتی بخش کشاورزی در امنیت غذایی و به دنبال آن اهمیت تأمین بهموقع انرژی برای این بخش شناخت عوامل موثر بر تقاضای انرژی برای این بخشها حائز اهمیت است.
از سویی دیگر در دنیای واقعی و بهویژه در کشور ایران بسیاری از کالاها و خدمات مانند گاز تحت شرایط رقابت کامل تولید و مصرف نمیشوند، بلکه برخی از کالاها دولتی و در شرایط انحصار، تولید و مصرف میشوند. لذا تعیین قیمت بهینه در این شرایط از جمله مهمترین مباحث اقتصادی است. همچنین قیمتگذاری یکی از ابزارهای مهم در امر برنامهریزیهای بلندمدت به شمار میآید که موجبات تخصیص کارای منابع را فراهم میآورد، و نیزکنترل تقاضا و عدم اتلاف منابع را به دنبال دارد.
بدینمنظور استفاده از روشی که ضمن سازگاری با شرایط صنعت موردنظر، موجبات کارائی اقتصادی را نیز فراهم کند ضرورت مییابد. بنابرابن قیمتگذاری مناسب آناستکه ضمن رعایت عدمزیاندهی، رفاه اجتماعی - مازاد رفاه تولید کننده و مصرف کننده - را نیز حداکثر نماید. باتوجه به اهمیت موضوع در این مطالعه برای تعیین بهینهی قیمت گاز طبیعی برای×بخشهای صنعت و کشاورزی از روش قیمتگذاری رمزی استفاده میشود که برای این امر ابتدا باید تابع تقاضای گاز طبیعی جهت محاسبه کشش قیمتی بهصورت جداگانه برای هر بخش برآورد گردد. در این مطالعه، این کار برای کشور و به عنوان نمونه برای استان چهارمحالوبختیاری بهدلیل داشتن صنایع فولاد، رونق کشاورزی و شرایط آبو هوایی سرد انجام میشود.
ساختار این مقاله دارای شش بخش میباشد. در بخش اول به بیان مسئله و اهمیت موضوع پرداخته شد. در بخش دوم به مبانی نظری مربوط به قیمتگذاری پرداخته میشود. در بخش سوم به مطالعات تجربی داخلی و خارجی انجامشده در حوزه قیمتگذاری رمزی اشاره میگردد. در بخش چهارم الگوی تحلیلی تابع تقاضای گاز طبیعی موردبحث قرار خواهد گرفت و سپس در بخش پنجم الگوی تحلیلی عرضه گاز طبیعی بررسی میگردد، درنهایت در بخش آخر، ابتدا شرحی برداده های آماری ارائه میگردد و سپس به تجزیهوتحلیل نتایج برآورد شده پرداخته می شود.
.2مبانی نظری:
در این قسمت به دنبال بیان مبانی نظری پیرامون اهداف قیت گذاری گاز طبیعی و بیان انواع روشهای مختلف قیمتگذاری مثل روش رمزی هستیم که در ادامه بیان خواهد شد؛
-1-2 اهداف قیمتگذاری گاز طبیعی:
اهداف قیمتگذاری را میتوان به شرح ذیل بیان کرد:
کارائی اقتصادی: منظور از کارائی اقتصادی این است که هزینه واقعی عرضه انرژی در قیمتی که برای مصرفکنندگان و تولید کنندگان تعیین میشود، منعکس گردد.1 اهداف مالی: بازدهی مالی هر طرح گاز به نوع و اندازه سرمایه گذاری در گذشته، حال و آینده بستگی دارد. در بلندمدت سیستم قیمت گذاری باید بهگونه ای باشد که ساختار کلی آن در هر سطح، توان جوابگویی به نیازهای مالی طرح را دارا باشد.
عدالت اجتماعی: قیمتگذاری گاز طبیعی در جهت توزیع عادلانه آن بین افراد با درآمد کمتر.2 در این زمینه باید یادآور شد که مسئولین قیمتگذاری نمیتوانند مانند یک قانونگذار عمل کنند. چون در عمل ارتباط عدالت اجتماعی و مصرف گاز دقیقاً نمیتوانند رعایت شود زیرا در قانونگذاری اهداف خاصی موردنظر است که الزاماً ممکن است با اهداف تولیدی همساز نباشد.3 محدودیت تقاضا: این هدف در هنگام ایجاد وقفه در عرضه گاز میتواند مفید واقع گردد.
عدم حساسیت تقاضا نسبت به قیمت گاز، قابلیت و توانائی تولید کننده را در پاسخگویی و واکنش سریع نسبت به تغییرات قیمت در کوتاهمدت محدود میسازد. تغییرات ترکیب سوخت مصرفی: تغییرات و نوسانات قیمتهای نسبی انرژی میتواند مصرفکنندگان را در جهت تغییر الگوی مصرفی بلندمدت خود تشویق کند. این موضوع در ارتقاء تخصیص کارای منابع انرژی، میتواند مفید باشد. پایداری انرژی: قیمتگذاری انرژی برمبنای هزینهای باعث جلوگیری از ضایعات انرژی و اتلاف آن میشود.
-2-2 روشهای مختلف قیمتگذاری:
در کشورهای مختلف روشهای قیمتگذاری متفاوتی برای فعالیتهای بخش عمومی که غالباً از شرایط بنگاههای انحصاری تبعیت میکنند، طراحیشدهاست. ازجمله میتوان به قیمتگذاری بلوک ثابت4، قیمتگذاری بلوک کاهنده5 و بلوک افزاینده6، قیمتگذاری هزینه نهایی7 - بهینه اول - 8، قیمتگذاری براساس برابرسازی9، قیمتگذاری حداکثر بار10، تعرفههای دوقسمتی بهینه11، قیمتگذاری براساس ارزش1 و قیمتگذاری رمزی2 اشاره کرد.
