بخشی از مقاله
چکیده
فردی سازی مجازات که از آن به فردی کردن واکنش جزایی یا تفرید تصمیم نیز تعبیر میشود، عبارت است از تطبیق مجازات بر مجرم از لحاظ عمل ارتکابی با توجه به وضع بدنی، روانی، خانوادگی و اجتماعی بزهکار و همچنین شدت جرم و آثار آن، به صورتی که موجب اصلاح بزهکار و بازپذیری او در اجتماع گردد.
از نقطه نظر فقه جزایی اسلام، فردی کردن واکنش جزایی که فقط در تعزیرات امکانپذیر است، سیاست بسیار مهمی است که ریشه در هدف تعزیرات و آرمان عدالت دارد؛ زیرا وصول هدف اولیه تعزیرات که همانا اصلاح و تأدیب بزهکار است و نیز اجرای عدالت، جز از طریق توجه به عوامل جرم و شدت و آثار آن، شرایط زمانی و مکانی ارتکاب بزه، ویژگی های اخلاقی، روانی و خصوصیات جسمانی بزهکار و تعیین نوع و میزان تعزیر بر اساس آنها میسر نمیباشد.
در این مقاله، محقق با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته و به این نتیجه رسیده است که با توجه به مبانی روایی باب تعزیرات و نیز اقوال فقیهان اسلامی، فردی سازی واکنش های جزایی مستلزم مقدمات و به کار گیری اقداماتی است که از جمله مهمترین آنها تشکیل پرونده شخصیت است بنابراین قانون گذار در ماده 203و286 قانون آیین دادرسی کیفری لزوم تشکیل پرونده شخصیت را پذیرفته است لذا مقام قضایی با مراجعه به آن پرونده اشراف بر ابعاد شخصیت بزهکار بتواند در راستای فردی کردن رسیدگی های کیفری، عادلانه ترین تصمیم را جهت تنبیه و بازسازگاری مجرم اتخاذ نماید
مقدمه :
از جمله مسائل بسیار مهمی که در حقوق کیفری مطرح شده ، فردی کردن مجازات است. به این معنا که در عین رعایت اصل قانونی و شخصی بودن مجازات قاضی بتواند با رعایت اوضاع و احوال اجتماعی ، جسمی و روانی مجرم برای وی مجازاتی تعیین کند که موجب بازداشتن او از تکرار جرم گردد. در حقوق جزای اسلامی در طبقه واکنشهای تعزیری طبق قاعده - التعزیز بمایراه الحاکم - اختیارات وسیعتری به قاضی داده می شود.
لذا اختیار انتخاب نوع پاسخ کیفری سرکوب گرانه و یا غیر کیفری جهت رعایت اصل فردی کردن واکنش جزایی در اختیار دستگاه قضایی قرار می گیرد. به عبارت دیگر طبق این قاعده تعیین واکنش جزایی به صلاح دید حاکم واگذار شده است. شخصیت مجموعه ای از ویژگی های ظاهری و غیر ظاهری رفتار یک فرد است که ثبات و جلوه ای بیشتری دارد وتا حدی قابل پیش بینی است.
تشکیل پرونده شخصیت که از لوازم اصل فردی کردن است و قاضی کیفری آن را همراه با پرونده کیفری تشکیل می دهد، حاوی اطلاعات کاملی از خصوصیات بدنی و روانی و زیست شناختی و اجتماعی بزه کار است و به وی کمک می کند که با شناخت عوامل تاثیر گذار و تعیین سهم هر یک از این عوامل بهترین تدبیر را با مجرم اتخاذ نماید به طوری که باعث اصلاح و باز پروری مجرم شده و او را به آغوش جامعه و خانواده بازگرداند.
تشکیل پرونده شخصیت در واقع یک ابزار تمهیداتی برای فردی کردن واکنش در مراحل بعدی دادرسی کیفری است، یعنی به کمک اطلاعات این پرونده در مورد موقعیت جسمی، روانی و اجتماعی متهم، قاضی تصمیم بر نوع و میزان واکنش می گیرد مثل اینکه مجازات را معلق بکند یا نکند در بسیاری از کشورها تشکیل این پرونده با مقامی است که تحقیقات مقدماتی را انجام میدهدیعنی بازپرس یا قاضی تحقیق. تحقیق حاضر به دنبال بررسی این مطلب است که تشکیل پرونده شخصیت چه نقشی در تحقق فردی کردن مجازات دارد؟
مبحث نخست- لزوم تشکیل پرونده شخصیت
قوانین جاری پرونده شخصیت را لازم دانسته چون این پرونده محتوی اطلاعات مربوط به موقعیت جسمی، روانی و اجتماعی متهم است این امکان را به قاضی در مرحله رسیدگی می دهد تا تصمیمات فردی سازی خود را اتخاذ نماید.
در حقوق کیفری ایران هنوز ضرورت تشکیل پرونده ی شخصیت آن گونه که باید احساس نشده است . پیش از انقلاب اسلامی اقداماتی در این زمینه صورت گرفت، اما هیچ گاه جنبه ی قانونی پیدا نکرد. اگر چه در مورد اطفال هم در مقررات قبل از انقلاب و هم پس از آن تشکل پرونده ی شخصیت پیش بینی شده است ضروری است لااقل در مورد جرائم مهم بزرگسالان نیز انجام آزمایشهای مختلف و برای تشخیص شخصیت متهم الزامی تلقی شود
چرا که انتخاب نوع واکنش برای مجرم منوط به شناسایی شخصیت او پیش از محکومیت است. یکی از اصول پذیرفته شده در اعمال مجازاتها، اصل تناسب با مرتکب جرم است. قاضی باید در نظر گرفتن اصل تناسب میان جرم و مجازات که از اصول مسلم قضایی است مجازات را تعیین نماید. برای این امر باید معیار مشخصی تعریف شود و ابزارهای ویژه وجود داشته باشد
این معیار در تعیین مجازات می تواند ناظر به شخص مرتکب یا ویژه گی های وی باشد اینکه شخص مرتکب چه خصوصیات روحی روانی دارد آیا مسئول کامل اعمال و رفتار خود می باشد. وضعیت جسمانی مرتکب، از موارد ناظر به شخص است. این مهم است به ویژه در جرایم تعزیری و بازدارنده که قاضی امکان استفاده از نهادهایی مانند تخفیف یا تعلیق مجازات و یا تعویق صدور کیفر را دارد اهمیت خاصی دارد.
