بخشی از مقاله
نگاهي بر نرم افزارهاي پردازش نمودارهاي تصويرگر
چکيده
قبل از تفسير نمودارهاي تصويري، اطلاعات خام برداشت شده ميبايست مورد پردازش قرار بگيرند. پردازش نمودارهاي تصويري شامل فرآيندهايي است که باعث حذف برخي از خطاها، افزايش کيفيت تصويري نمودار و محاسبه خودکار بعضي پارامترها از جمله شيب و امتداد پديده هاي زمين شناسي است . اطلاعات اوليهاي که توسط دستگاه تصويربردار الکتريکي برداشت ميشوند، شامل مجموعهاي از اعداد است که مقدار مقاومت الکتريکي سازند را در هر فاصله نمونهبرداري نشان ميدهند. پردازش هاي لازم بر روي اين داده ها انجام ميشود، لذا حجم محاسبات بسيار بالا است .
شرکت هاي داراي ابزارهاي نمودارگيري تصويري، نرم افزارهاي خاص پردازش و تفسير اين نمودارها را نيز دارند.
واژه هاي کليدي: نمودارهاي تصويرگر، نرم افزارهاي پردازش ، پردازش ايستا، پردازش پويا
١ – مقدمه
يکي از مهمترين عوامل موثر در توليد مخازن نفتي تراوايي است که اين عامل ارتباط مستقيمي با شکستگيهاي موجود در سنگ مخزن دارد. بنابراين تعيين تراکم شکستگيها، امتداد و جهت شيب آن ها، ميزان بازشدگي، فاصله آن ها از يکديگر، باز و بسته بودن آن ها و در نهايت ارايه الگوي مناسب از شکستگيهاي مخازن ، کمک فراواني در برنامهريزيهاي توسعه و توليد ميادين نفتي دارد.
هدف اصلي اين مقاله، تشريح مراحل پردازش نمودارهاي تصويرگر که با استفاده از آنها ميتوان تعداد و مختصات شکستگيها، فراواني نسبي آن ها در زون هاي مختلف ، تعيين شيب و امتداد لايهبندي، تنش هاي وارده بر حفره چاه و شناسايي ديگر عوارض زمين شناسي موجود در سازندهاي حفاري شده را تعيين نمود، ميباشد.
٢- روش تحقيق
فايل هاي داده هاي سرچاهي ابتدا به وسيله کامپيوتر با استفاده از نرم افزار Data Load خوانده ميشوند. اين نرم افزار صرفا فرمت داده هاي کسب شده را به فرمتي که براي پردازش هاي بعدي مناسب تر است تبديل ميکند. از آنجا که توضيح عملکرد اين نرم افزارها بر روي داده هاي خام داراي جزييات فراوان است تنها به توضيح مختصر هر يک از آن ها ميپردازيم [٢و١].
نرم افزار GPIT Survey : به منظور بهبود و اصلاح داده هاي انحراف سنجي ناصحيح و براي قابل اعتمادتر کردن داده هاي سرچاهي استفاده ميشود.
نرم افزار اين امکان را فراهم ميآورد که داده هاي انحراف سنجي غلط برداشت شده توسط ابزار اصلاح گردد يا در صورتي که به دليلي داده هاي انحراف سنجي در حين نمودارگيري محاسبه نگرديده باشند بتوان آن ها را از روي داده هاي خام مجددا محاسبه نمود.
نرم افزار Bor EID : هدف اصلي آن تصحيح پايهاي بر روي داده هاي تصويري و شيب سنجي قبل از پردازش هاي بعدي و تفسير است . پردازش هايي که به وسيله اين نرم افزار صورت ميگيرد شامل موارد زير است :
- تصحيح زاويه انحراف مغناطيسي : مرجع جهت يابي ابزار، شمال جغرافيايي است .شمال جغرافيايي و شمال مغناطيسي در بيشتر نقاط جهان متفاوت و داراي اختلاف زاويه هستند که اين اختلاف به نام زاويه انحراف مغناطيسي خوانده ميشود. اگر عدد ثبت شده توسط ابزار اشتباه باشد در زمان اعمال اين نرم افزار عدد صحيح با وارد کردن موقعيت چاه و زمان نمودارگيري قابل محاسبه است .
- تصحيح سرعت : عمقي که در سر چاه ثبت ميگردد عمق کابل است که به وسيله جابجايي کابل اندازه گيري ميشود. اگر حرکت کابل مرتبط با حرکت حقيقي ابزار نباشد يعني به عنوان مثال ابزار براي لحظاتي به ديواره چاه گير کند در اين صورت کابل به دليل حالت کشساني خود همچنان جمع ميشود و تغيير عمق را ثبت ميکند در حالي که ابزار در يک عمق ثابت مانده است و در نتيجه داده ها خطا خواهند داشت و در تصاوير مقاومت اسکن شده بهم ريختگيهاي واضحي مئل سيماي دندان اره اي مشاهده ميشود که در شکل ١ ميتوان نمونهاش را ديد. اين تصحيح در واقع تصحيح عمق است ولي چون در صورت مساوي بودن سرعت ابزار و کابل اشتباهات عمقي به وجود نميآمد، به نام تصحيح سرعت گفته ميشود. دو روش براي تصحيح سرعت وجود دارد:
١- اطلاعات شتاب را به کار ميگيرد (شتاب پايه). اين گونه که ابتدا از شتاب محلي انتگرال گرفته ميشود تا سرعت ابزار در آن محل تعيين گردد. سپس از آن براي محاسبه جابجايي مورد نياز جهت تصحيح عمق در آن محل استفاده مي شود.
٢- پردازش بر اساس خود داده هاي تصويري است (تصوير پايه).
شکل ١- تصوير سمت راست تصحيح سرعت بر روي آن اعمال نشده است و تصوير سمت چپ که تصحيح سرعت شده است .
- برابرسازي : داده هاي خام دکمه هاي ابزار اغلب پاسخ متفاوتي را نسبت به مقاومتي خاص و معين ميدهند. برابرسازي دکمه ها با اصلاح کانال هر دکمه صورت ميگيرد؛ به صورتي که ميانگين و انحراف معيار آن تقريبا برابر ميانگين و انحراف معيار تمام داده هاي ابزار در سرتاسر اصله نمودارگيري شود.
- تشخيص و اصلاح دکمه هاي معيوب : اين پردازش ميتواند به صورت اتوماتيک بر اساس مقايسه تمام پاسخ دکمه ها صورت بگيرد. البته اين در صورتي است که پردازش برابرسازي نيز اعمال گردد. در اين صورت در حين برابرسازي بر اساس محاسبات آماري، دکمه هايي که نسبت به دکمه هاي مجاورشان اندازه گيريهاي نامعقولي دارند شناسايي ميگردند. کانال دکمه هاي معيوب (آن هايي که فعاليت کم و يا عدم فعاليت دارند)، به وسيله ميانگين کانال دکمه هاي مجاور جايگزين ميگردند.
- تصحيح ولتاژ : در هنگام نمودارگيري ابزار به طور پيوسته سطح جرياني که به درون سازند فرستاده ميشود را اصلاح ميکند تا پاسخ سيگنال مناسب بدون توجه به مقاومت سازند حفظ شود. براي نگاه داشتن تناسب بين داده هاي ابزار و هدايت سازند، تصحيحي براي محاسبه تغييرات در جريان متمرکز شده بايد صورت گيرد. اگر چه اين تصحيح معمولا تغيير اساسي در تصاوير ايجاد نميکند براي نگاه داشتن رابطه بين داده هاي ابزار و نمودارهاي مقاومت متداول مهم است .
نرم افزار Bor Dip : جهت و بزرگي شيب را محاسبه ميکند. روش معمولي براي نمايش شيب محاسبه شده روش ترسيم پيکان يا تدپول است . هر تدپول از يک سر و يک دنباله خطي تشکيل شده است که مکان قرارگيري سر تدپول بزرگي شيب و جهت خ دنباله جهت شيب را نشان ميدهد. همانگونه که در شکل ٢ ميبينيم نتايج شيب محاسبه شده بر روي تصوير يک فاصله اغلب صدها تدپول را دربر ميگيرد که از روي آرايش آن ها تغييرات در مقدار و جهت شيب به طرف بالا يا پايين چاه قابل مشاهده است .
شکل ٢- شيب و جهت ساختارهاي صفحهاي را ميتوان با رسم تدپول نمايش داد. تدپول A شيب ١١ درجه را به سمت شمال غرب نشان ميدهد
نرم افزار Bor Nor : به منظور عادي سازي پوياي داده ها براي افزايش تباين محلي تصاوير به کار مي رود. در واقع با اين عمل تمام داده هاي فاصله نمودارگيري شده به پنجره هاي عمودي کوچک تري که معمولا يک فوتي در نظر گرفته ميشوند، تقسيم شده و اين پردازش با افزايش دامنه تغيير رنگ تصوير در اين پنجره ها تغييرات کوچک تر در مقاومت سازند که توسط ابزار اندازه گيري شده را مشخص ميکند. در واقع اگر داده ها در ابتدا دامنه کمي داشته باشند يعني تغييرات کوچکي از نظر رنگ نشان دهند، اين پردازش باعث افزايش دامنه رنگي تصوير شده و تباين آن را افزايش ميدهد.
در شکل ٣ دو تصوير که نتيجه پردازش هاي متفاوت بر روي داده اي معين است با هم مقايسه شده است . بر روي تصوير سمت چپ تصحيح EMEX و برابرسازي صورت گرفته که پردازشي ايستا است و به نام تصوير ايستا نيز شناخته ميشود. اين تصوير براي تعيين تفاوت مقاومت بين زون ها، تشخيص شکستگي باز از شکستگي پر شده يا فرعي و نيز براي تطابق با ديگر نمودارها مناسب
