بخشی از مقاله
چکیده
رسوبات بخش قدیر ازسازند نایبند در بخش شرقی ایران مرکزي - بلوك طبس - از رخنمون گسترده اي برخوردار هستند. بخش قدیر با ضخامت بالغ بر 700 متر شامل مجموعه اي از رسوبات سیلیسی آواري، کربناته و شیمیایی می باشد. براساس مطالعات و شواهد صحرایی و تحلیل رخساره هاي سنگی، بخش قدیر در این برش به دو بخش کلی زیرین و بالایی قابل تقسیم است. بخش زیرین از توالیهاي شیلی، ماسه سنگی همراه با لایه هاي نازك زغالسنگ و سنگ آهک پرفسیل و بخش بالایی عمدتا در برگیرنده توالی ماسه سنگی و شیلی است.لیتوفاسیسهاي آواراي شامل چهار رخساره ماسه سنگی از جمله St، Sp، Sh و Sr، دو رخساره سنگی دانه ریز شامل Fl و Fm و یک رخساره زغالی بوده و لیتوفاسیسهاي کربناته نیز شامل سنگ آهکهاي دانه درشت تا دانه متوسط پرفسیل می باشند.
مقدمه
حرکات زمین ساختی سیمرین پیشین در اواخر تریاس میانی و پسین نقش بسیار مهمی را در شکل گیري زمین شناسی ایران در زمان تریاس پسین و ژوراسیک داشته است. دراین زمان حوضه هاي کم ژرفا قاره اي ساحلی افزون بر رسوبات سیلیسی آواراي، توالی هاي زغالدار نیز راسب شده اند - . - Wilmsen et al., 2009پس از رخداد کوه زایی سیمرین پیشین، در اثر پیشروي دریا سازند نایبند به سن تریاس پسین - آشکوب نورین رتین - در زون ساختاري رسوبی ایران مرکزي نهشته است و برش الگوي آن در دامنه هاي جنوبی کوه نایبند - غرب روستاي نایبند - اندازه گیري و مطالعه شده است.
- آقانباتی، . - 1385 اولین مطالعات از سازند نایبند توسط داگلاس - - 1929 انجام شده و به نظر وي سنگ شناسی سازند نایبند شامل مجموعه اي از شیل، ماسه سنگ آهکی، ماسه سنگ کوارتزي و سنگ آهک به سن لادینین تا رتین می باشد. اشتوکلین - - 1972، سن پیشنهادي داگلاس را رد نموده و سن سازند نایبند را از لادینین به نورین رتین معرفی کرده است. برونیمن وهمکاران - - 1971 و کلایور و همکاران - - 1983 مطالعاتی در مورد سنگ شناسی سازند نایبند انجام داده اند و این سازند را به بخشهاي مختلفی تقسیم کرده اند.
این زمین شناسان سرانجام سازند نایبند را به بخشهاي رسمی گلکَن - شیل و ماسه سنگ - ، بیدستان - شیل و ماسه سنگ با میان لایه هایی از سنگ آهک پرفسیل - ، حوض شیخ - شیل، ماسه سنگ و کمی زغال - ، حوض خان - سنگ آهکهاي ریفی و گاهی همراه با شیل و ماسه سنگ - و بخشهاي غیر رسمی که شامل بخش - 5شیل، ماسه سنگ و زغالسنگ - ، بخش - 6سنگ آهک - و بخش - 7ماسه سنگ - تقسیم بندي نموده اند. به باور کارشناسان شرکت ملی فولاد ایران، بجز بخش هفتم که پیوستگی نامشخصی را با سازند نایبند نشان می دهد سایر تقسیم هاي پیشنهادي کلایور، بر روي هم چرخه رسوبی واحدي را نشان می دهند که گذر آنها به یکدیگر تدریجی و در شرایط رسوبی یکسان نهشته شده اند، به گونه اي که تغییر شرایط و رخساره آنها ناچیز و یا هیچ است.
این کارشناسان به دو پاره سازند 5 و » 6بخش قدیر« نام داده و سن آن را رتین دانسته اند - آقانباتی، . - 1388 بخش قدیر از نظر اقتصادي و ذخایر عظیم زغالسنگ بسیار با اهمیت می باشد. هدف از این پژوهش بررسی رخساره هاي سنگی و مطالعه آنها در بخش قدیر از سازند نایبند است و بدین منظور برش بخش قدیر در منطقه معادن زغالسنگ پروده در 75 کیلومتري جنوب غرب شهر طبس انتخاب و مطالعه شده است - شکل . - 1
رخسارههاي سنگی
بخش قدیر در برش مورد مطالعه داراي 450 متر ضخامت بوده و عمدتا از رسوبات شیلی و ماسه سنگی با میان لایه هایی از سنگ آهک پرفسیل و لایه هاي زغالسنگی تشکیل شده است.مرز زیرین آن در این برش رخنمون نداشته و مرز بالایی آن بصورت ناپیوستگی همشیب و فرسایشی با سازند آبحاجی - ژوراسیک پیشین - می باشد.براساس مطالعات و شواهد صحرایی و تحلیل رخساره هاي سنگی، بخش قدیر در این برش به دو بخش کلی زیرین و بالایی قابل تقسیم است.
بخش زیرین از توالیهاي شیلی، ماسه سنگی همراه با لایه هاي زغالسنگ و سنگ آهکهاي پرفسیل نازك لایه و بخش بالایی عمدتا در برگیرنده توالی ماسه سنگی و شیلی است - شکل 2 . - Aبه منظور شناسایی رخساره هاي سنگی - lithofacies - و نامگذاري آنها از کدهاي رخساره اي به روش - - Miall, 2000استفاده شده است.این برش از دو رخساره سنگی آواري و کربناته تشکیل شده است. رخساره هاي آواري شامل چهار رخساره ماسه سنگی - دانه متوسط - از جمله Sr، Sh، Sp و St، دو رخساره سنگی دانه ریز شامل Flو Fm و یک رخساره زغالی و رخساره هاي کربناته در اندازه دانه درشت - کلسی رودایت - و دانه متوسط - کالک آرنایت - شناسایی شدند.
رخسارههاي سنگی آواري دانه متوسط
رخساره هاي سنگی دانه متوسط از فراوانی نسبتا بالایی برخوردار بوده و 4 نوع رخساره ماسه سنگی - Sr، Sh، Sp و - St شناسایی شدند. این رخساره هاي بر اساس ساختمانهاي رسوبی دسته بندي شده اند و از لحاظ خصوصیات بافتی شباهتهاي نسبتا یکنواختی را نشان می دهند.
رخساره ماسهسنگی ریپلی - - Sr
رخساره ماسه سنگی ریپلی از رخساره هاي شناسایی شده در بخش قدیر از سازند نایبند است و فراوانی نسبتا زیادي را نشان می دهد. ریپلها عمدتا بصورت اشکال متقارن و نامتقارن با خط الراسهاي مستقیم، سینوسی و شاخه اي قابل مشاهده هستند - شکل 2 . - B اندازه دانه هاي ماسه سنگها عمدتا از دانه ریز تا دانه متوسط در تغییر است. دانه هاي ماسه سنگ گردشدگی و جورشدگی متوسط تا خوبی را نشان می دهند و از نظر بلوغ بافتی بصورت نیمه بالغ تا بالغ می باشند.
رخساره ماسهسنگی همراه با چینهبندي افقی - - Sh
از فراوانترین رخساره سنگی بخش قدیر است و مهمترین ویژگی آنها وجود لایه بندي و لامیناسیون هاي بصورت افقی است. این رخساره بصورت لایه بندي نازك و لامیناسیونهاي بسیار ظریفی هستند که مجموعه چینه هایی را به ضخامت چند سانتی متر تا حداکثر یک متر را تشکیل می دهند - شکل 2 . - B اندازه این دانه از ماسه خیلی ریز تا متوسط در تغییر بوده و از نظر بافتی گردشدگی و جورشدگی خوب داشته و از نظر کانی شناسی بالغ می باشند.
