بخشی از مقاله
3 بحث و بررسی
.1-3 معرفی ریزرخساره ها
هدف از مطالعات میکروفاسیس ها شناسایی الگوهایی برای تشریح تاریخچه سنگهای کربناته است که با مطالعه روی خصوصیات فسیل شناسی و رسوب شناسی بدست می آید. برای شناسایی ریز رخساره ها و تفکیک آنها به مطالعه مقاطع
نازک پرداخته می شود.[18] با در نظر گرفتن اجزای تشکیل دهنده و بافت این مقاطع میکروسکوپی 12 ریزرخساره (در این تحقیق با پیش شماره A1 تا A12 شناسایی گردید که متعلق به 4 محیط دیرینه شامل دریای باز، سد و لاگون است. این ریزرخساره ها عبارتند از:
(A1 نومولیتیده لپیدوسیکلینا پکستون
اجزای اصلی تشکیل دهنده این ریز رخساره شامل لپیدوسیکلیناهای بزرگ و کشیده و فرامینیفرهایی از خانواده نومولیتیده
شامل اسپیروکلیپئوس، هتروستژینا و اپرکولینا می باشند که اغلب آنها سالم و بدون شکستگی هستند. قطعاتی از جلبک قرمز، اکینید، بریوزوئر و دوکفه ای بصورت پراکنده حضور دارند. علاوه بر این عناصر الفیدیوم، تکستولاریا و آمفی ستژینا درصد کمی از این ریز رخساره را شامل می گردند. اندازه لپیدوسیکلیناهای موجود در این ریز رخساره گاه تا حد چند سانتی متر می رسد بطوریکه در مشاهدات صحرایی با چشم غیر مسلح قابل رویت بوده اند. سازندگان این ریز رخساره در زمینه ای
گلی با بافت پکستون قرار گرفته اند (شکل .(2a
16
ریز رخساره ها و پالئواکولوژی سازند آسماری در یال جنوب شرقی تاقدیس خامی...
تفسیر- حضور فراوان فرامینیفرهای بزرگ که اغلب آنها سالم می باشند گویای انرژی پایین آب و نشانگر شوری نرمال آب
اقیانوسی می باشد .[19-20] با توجه به کشیدگی لپیدوسیکلیناها و انواع میکروسفریک بزرگ می توانیم محیط تشکیل این ریز رخساره را به بخشهای عمیق محدوده زیستی در دریای باز نسبت دهیم .[21]
(A2 بایوکلاست کورالیناسه آ، بنتیک فرامینیفرا (منفذ دار) پکستون
فونای غالب این ریز رخساره را فرامینیفرهایی با پوسته هیالین نظیر هتروستژینا، اسپیروکلیپئوس، روتالیا و آمفی ستژینا و
قطعاتی از جلبکهای قرمز تشکیل می دهند. قطعاتی از دوکفه ای، اکینید و بریوزوئر از بایوکلاستهای آن محسوب می گردند.
علاوه بر این اجزا فرامینیفرهایی از قبیل میوژیپسینوئیدس، الفیدیوم واسفائروژیپسینا بعنوان عناصر فرعی در این ریز رخساره حضور دارند. فرامینیفرهای بنتیک این ریز رخساره را اشکالی با پوسته کوچکتر و عدسی تر نسبت به میکروفاسیس 1 تشکیل
می دهند. اجزای سازنده این میکروفاسیس در زمینه ای با بافت دانه پشتیبان قرار گرفته اند(شکل .(2b
تفسیر- فرامینیفرهایی با پوسته ضخیم و متوسط منعکس کننده آبهای کم عمق تری نسبت به پوسته های بزرگ و پهن هیالین می باشند .[22-23] از ای ن لحاظ می توان محیط تشکیل این ریز رخساره را در قسمتهای کم عمق تری نسبت به
میکروفاسیس1 در دریای باز درنظر گرفت.
(A3 بایوکلاست کورالیناسه آ نئوروتالیا پکستون
محتویات سازنده این ریز رخساره را نئوروتالیاهایی با پوسته ضخیم همراه با قطعاتی از جلبک قرمز، اکینید، تشکیل می دهند. فرامینیفرهایی از قبیل الفیدیوم، میوژیپسینوئیدس، هتروستژینا و آمفی ستژینا نیز بعنوان عناصر فرعی این ریز رخساره در نظرگرفته می شوند. زمینه این ریز رخساره از قطعات خردشده کورالیناسه آ، اکینید، دوکفه ای و بریوزوئر تشکیل شده است (شکل .(2c
تفسیر- روتالیدها در محیط های کم عمق و متلاطم دریایی فراوانتر می باشند .[21] ریز رخساره فوق نشانگر انرژی زیاد محیط با سایش و خردشدگی زیاد اجزای اسکلتی است. با توجه به فراوانی روتالیاها و همراهی آنها با کورالیناسه آ و عدم حضور میکروفسیلهای لاگونی این ریز رخساره را می توان به بخشهای کم عمق دریای باز و مجاور سد نسبت داد .[20]
(A4 اائید گرینستون
دانه های گرد و جورشده اائید اجزای اصلی این ریز رخساره را تشکیل می دهندکه در زمینه ای از سیمان اسپاریت قرار گرفته اند. اائیدهای موجود در این ریز رخساره دارای لامیناسیون مماسی بوده و برخی آنها نیز تحت تاثیر دیاژنز قرار گرفته اند (شکل .(2d تفسیر- حضور اائید ها نشانگر محیط های پرانرژی می باشد .[18] با توجه به بافت تشکیل دهنده این ریز رخساره و حضور فراوان دانه های اائیدی و همچنین براساس میکروفسیلهای استاندارد [18-24]، محیط این ریز رخساره را به سد اائیدی نسبت داد که جدا کننده محیط دریای باز از محیط دریایی محصور می باشد.
(A5 بایوکلاستیک گرینستون
خرده های اسکلتی اکینید، کورالیناسه آ، بریوزوئر و دوکفه ای که فضای بین آنها با سیمان اسپاریت پر شده است، اجزای
اصلی این ریز رخساره را شامل می گردند. علاوه بر این اجزا فرامینیفرهایی از قبیل میلیولید ها، تکستولاریا و الفیدیوم با
درصد کمی در این ریز رخساره حضور دارند. دانه های تشکیل دهنده این ریز رخساره دارای جورشدگی خوبی می باشند
(شکل .(2e
تفسیر- براساس شباهت این ریز رخساره با میکروفسیلهای استاندارد توصیف شده [18-24]، می توان محیط تشکیل این ریز
رخساره را در شرایط انرژی بالا ی تپه های سدی و بالای خط اثر امواج و تشکیل دهنده سد بیوکلاستی در نظرگرفت.
17
ریز رخساره ها و پالئواکولوژی سازند آسماری در یال جنوب شرقی تاقدیس خامی...
c a b
f d e
شکل -a(2 نومولیتیده لپیدوسیکلینا پکستون/رودستون (نمونه (8، -b بایوکلاست کورالیناسه آ، بنتیک فرامینیفرا (منفذ دار) پکستون (نمونه (67، -c بایوکلاست کورالیناسه آ نئوروتالیا پکستون (نمونه (61، -d اائید گرینستون (نمونه (167، -e بایوکلاستیک گرینستون (نمونه (22، -f میلیولیدا روتالیا نومولیتیده پکستون ( نمونه .(72
(A6 میلیولیدا روتالیا نومولیتیده پکستون
عناصر اصلی موجود در این ریز رخساره را روزندارانی با دیواره منفذ دار مانند اسپیروکلیپئوس، هتروستژینا و روتالیا ها با
پوسته های ضخیم به همراه فرامینیفرهایی با پوسته پورسلانوز که بیشتر شامل میلیولید ها است تشکیل می دهند. بایوکلاستهای سازنده این ریز رخساره شامل قطعات اکینید و پوسته دوکفه ای می باشند. قطعاتی از کورالیناسه آ نیز جز اجزای فرعی تشکیل دهنده آن محسوب می گردد. از عناصر فرعی دیگر این ریز رخساره می توان به ولولینید، الفیدیوم، تکستولاریا و آمفی ستژینا اشاره نمود (شکل .(2f ریز رخساره فوق گاه با غالب شدن روتالیاها به همراه میلیولیدها، به بایوکلاست میلیولید روتالیا پکستون تغییر می نماید.
تفسیر- روزندارانی با دیواره هیالین آبهایی با شوری نرمال دریایی را برای زیست ترجیح می دهند ولی روزندارانی با دیواره
پورسلانوز آبهای کم عمق لاگونی و شوریهای بالاتر را برای زیست انتخاب می کنند .[21-25-26] با توجه به این امر حضور همزمان فونهای دریای باز (منفذداران) و فونهای و فونهای محیط محصورتر نظیر میلیولید ها رسوبگذاری را در لاگون نیمه
محصور نشان می دهد .[27] ریز رخساره فوق را می توان به قسمتهای پایین زون نوردار فوقانی نسبت داد .[28]
(A7 میلیولیدا کورالیناسه آ کورال فلوتستون/گرینستون
اجزای تشکیل دهنده این ریزرخساره شامل قطعاتی از کورال، کورالیناسه آ به همراه فرامهای پورسلانوزی چون میلیولیدها می باشد. بافت سنگ از نوع دانه تا گل پشتیبان بوده و ازگرینستون تا فلوتستون متغیر می باشد. الفیدیوم، پنروپلیس، آمفی
ستژینا، خرده هایی ازدوکفه ای، روتالیا و مئاندروپسینا به عنوان عناصر فرعی در آن حضور دارند (شکل .(3a گاه این ریز
رخساره شامل خرده های مرجانهای درشت و میلیولیدها می باشند که در زمینه ای از بافت فلوتستون قرار گرفته اند. تفسیر-
این ریز رخساره به لحاظ حضور قطعات کورال و کورالیناسه آ و همچنین نبود ساختمان ریف در صحرا از رخساره ریف قابل تشخیص است .[29] خرده های کورال موجود ممکن است از ریفهای تکه ای مجاور حمل شده و یا به صورت برجا از کلنی های منفرد و تکه ای که به رشد در محیط لاگونی شناخته شده اند، ایجاد شده باشند .[12] با توجه به حضور
18
ریز رخساره ها و پالئواکولوژی سازند آسماری در یال جنوب شرقی تاقدیس خامی...
میلیولیدها و همچنین موقعیت چینه نگاری، به یک تالاب نسبت داده می شود. حضور میلیولیدها (محیط شور تا فوق شور)
و مرجان (شوری نرمال) در کنار یکدیگر نشانگر محیط لاگون نیمه محصور و قرارگیری این ریز رخساره در بخش بالایی زون یوفوتیک می باشد .[30]
(A8 بایوکلاست بنتیک فرامینیفرا (بدون منفذ) پکستون/گرینستون
حضور بی منفذانی از قبیل میلیولید، پنروپلیس، دندریتینا و آرکیاس بخش عمده روزنداران موجود در این ریز رخساره را
شامل می گردند که مقدار آنها در مقاطع مختلف متغیر می باشد. در این ریز رخساره قطعاتی از کورالیناسه آ، بریوزوئر، اکینید
و تعدادی پوسته شکم پا به همراه روزنداران این ریز رخساره مشاهده گشته است. ولولینید، آمفی ستژینا، روتالیا، الفیدیوم، بورلیس، تکستولاریا و دیسکوربیس بعنوان اجزای فرعی این ریز رخساره محسوب می گردند. اجزای تشکیل دهنده این ریز
رخساره در زمینه ای با بافت پکستون تا گرینستون قرار گرفته اند (شکل .(3b
تفسیر- امروزه فرامینیفرهای پورسلانوزی از قبیل آرکیاس و پنروپلیس در مناطق حاره ای و نیمه حاره ای و در محیط های کم عمق دریایی فراوانتر می باشند .[31] این فرامینیفرها به دلیل رابطه همزیستی با جلبکها در محیط هایی با شوری زیاد قادر
به زندگی نمی باشند .[32] فرامینیفرهایی از قبیل آرکیاس و پنروپلیس در این میکروفاسیس می تواند نشانگر قرار گرفتن در
قسمت علفزارهای دریایی باشد .[33] با توجه به بافت سنگ و حضور متنوعی از فرامینیفرهای بنتیک بدون منفذ همراه با
حضور اندک فرامینیفرهای هیالین و فونهای دریای باز، می توان جایگاه این ریزرخساره در قسمتهای پرانرژی تر یک لاگون نیمه محصور در نظر گرفت که جریانهایی با انرژی متوسط تا بالا توانسته است بخشی از گل کربناته را از این محیط خارج کند .[24]
(A9 میلیولیدا اکینید وکستون/پکستون
اجزای اصلی تشکیل دهنده این ریز رخساره بایوکلاستهایی از قبیل اکینید همراه با میلیولیدها می باشند که در زمینه ای گلی با بافت وکستون تا پکستون تجمع یافته اند. قطعات دوکفه ای، الفیدیوم، آمفی ستژینا، روتالیاهای کوچک، دیسکوربیس ودانه های های کوارتز از اجزای فرعی این ریز رخساره محسوب می گردند. (شکل .(3c
تفسیر- حضور فونهای دریای باز مانند روتالیا، آمفی ستژینا، الفیدیوم و اکینید همراه با فونهای لاگونی مانند میلیولیدها گویای
رسوبگذاری این ریز رخساره در یک لاگون نیمه محصور و مرتبط با دریای باز می باشد .[26]
(A10 دندریتینا میلیولیدا پلوئیدال پکستون/گرینستون
محتویات عمده این ریز رخساره شامل فرامینیفرهای پورسلانوزی چون میلیولیدها، دندریتینا و پلوئیدها می باشند. دانه ها اغلب دارای جورشدگی خوبی می باشند و در زمینه ای با بافت پکستون تا گرینستون قرار گرفته اند (شکل .(3d
تفسیر- ریز رخساره فوق بدلیل تنوع کم فرامینیفرهای پورسلانوز و همچنین عدم حضور فونهای دریای باز در یک لاگون
محصور رسوبگذاری کرده است. این میکرو فاسیس را می توان به قسمتهای کم عمق زون یوفوتیک در محیط لاگونی نسبت
داد .[25-34]
19
ریز رخساره ها و پالئواکولوژی سازند آسماری در یال جنوب شرقی تاقدیس خامی...
a
شکل-a (3 میلیولیدا کورالیناسه آ کورال فلوتستون/گرینستون (نمونه (100، -b بایوکلاست بنتیک فرامینیفرا (بدون منفذ) پکستون/گرینستون (نمونه (152، -c میلیولیدا اکینید وکستون/پکستون (نمونه (184، -d دندریتینا میلیولیدا پلوئیدال پکستون/گرینستون (نمونه (218، -e مادستون کوارتزدار ( نمونه (188، -f مادستون اینتراکلاست دار (نمونه .(248
(A11 مادستون کوارتز دار - گل آهکی زمینه اصلی این ریز رخساره را تشکیل می دهدکه دانه های کوارتز بطور پراکنده در آن حضور یافته اند (شکل .(3e
تفسیر- فراوانی گل کربناته، حضور دانه های ریز کوارتز، فقدان فونهای فسیلی، نبود ساختارهای خروج از آب و ارتباط آن با رخساره های لاگونی حاکی از تشکیل این ریز رخساره در قسمتهای کم عمق لاگون به سمت ساحل می باشد .[18] حضور دانه های کوارتز در یک زمینه میکرایتی در این ریز رخساره گویای لاگون محصور شده می باشد .[35]
(A12 مادستون اینتراکلاست دار - محتویات این ریز رخساره از گل و اینتراکلاستهای گلی تشکیل گشته است. اندازه این اینتراکلاستها از کوچک تا بزرگ متغیر می باشند (شکل .(3f
با توجه به شواهد صحرایی و خصوصیات میکروسکوپی و نحوه قرار گیری این ریز رخساره در توالی به نظر می رسد که
مادستون مذکور برای مدت کوتاهی در مجاورت سطح آب قرار گرفته و یا حتی از آب خارج شده است بطوریکه گل با از
دست دادن آب خرد شده است. از این لحاظ ریز رخساره مذکور را می توان به محیط جزر و مدی نسبت داد.
.2-3 مدل رسوبی
برمبنای ریز رخساره های شناسایی شده و روند گسترش آنها، تبدیل شدن تدریجی ریز رخساره ها به یکدیگر، نبود
ساختارهای ریزشی و لغزشی، حضور سدهای اائیدی و بیوکلاستی و همچنین عدم گسترش ریفها به صورت توده ای می
توان محیط تشکیل سازند آسماری در منطقه مورد نظر را به یک رمپ هموکلینال نسبت داد (شکل.(4
21
ریز رخساره ها و پالئواکولوژی سازند آسماری در یال جنوب شرقی تاقدیس خامی...
شکل (4 مدل رسوبی پیشنهاد شده برای سازند آسماری در برش یال جنوب شرقی تاقدیس خامی
.3-3 بیوزوناسیون
سن سازند آسماری در برش مورد مطالعه براساس پراکندگی فرامینیفرهای بنتیک و مقایسه با بیوزونهای ارائه شده توسط لارسن و همکاران [17]، شاتین تا بوردیگالین تعیین گردید. اجتماعی از فرامینیفرهای بنتیک در این برش شناسایی شد که در 4 زون تجمعی قرار گرفته اند (شکل .(5 این زون های تجمعی از قاعده تا انتها به ترتیب شامل:
Lepidocyclina-Operculina-Ditrupa (شاتین)،Archaias asmaricus-Archaias hensoni-Miogypsinoide s complanatu (شاتین)Miogypsina, Peneroplis farsensis- Elphidium sp. 14 (آکی تانین)، Borelis melo curdica,
Borelis melo melo (بوردیگالین) می باشند.
.4-3 بررسی برخی از عوامل پالئولوژیکی در منطقه مورد مطالعه
در پلتفرم های کربناته سنوزوئیک روزنداران سنگواره از شاخص ترین نشانه های دیرینه محیطی محسوب می شوند. در این بین رابطه ظریفی میان مجموعه جنس های روزنداران و نوع رخساره وجود دارد. زیرا توزیع آنها در سکوهای کربناته به عوامل گوناگونی مانند عمق، نور و ماهیت کف بستر بستگی دارد. به این دلیل روزنداران نشانه های عالی برای بازسازی محیط محسوب می گردند .[25] در اینجا به بررسی برخی از عوامل کنترل کننده در توزیع دانه های کربناته بویژه فرامینیفرهای
کفزی بزرگ به عنوان مهمترین گروه فسیلی در سازند آسماری که ابزاری مناسب درخصوص بازسازی محیط دیرینه و تغییرات محیطی می باشد، پرداخته می گردد.
.1-4-3 شوری
بر مبنای توزیع ارگانیزم ها نسبت به شوری آب دریا و با توجه به مطالعات مصدق و لوگان [35-36]، 3 حالت متفاوت
شوری را می توان برای منطقه مورد مطالعه بر حسبpsu 1 تفکیک نمود.
1 practical salinity unit
21
ریز رخساره ها و پالئواکولوژی سازند آسماری در یال جنوب شرقی تاقدیس خامی...
شوری 34-40 psu این محدوده شوری نرمال آب دریا را نشان می دهند و با حضور فرامهای هیالین مشخص می گردد. ریز رخساره های A1 تا A3 را با توجه به داشتن تنوع بالایی از فرامهای هیالین از قبیل لپیدوسیکلیناها، خانواده
نومولیتیده، آمفی ستژینا و روتالیاها همراه با خرده هایی از کورالیناسه آ، اکینید و بریوزوئر گویای چنین محدوده ای از شوری
می باشند. اگر چه درصد فراوانی فرامهای پورسلانوز اگر از % 30 کل اجزای تشکیل دهنده کمتر باشد نیز در این محدوده قرار می گیرد. بنابراین ریز رخساره A5 و A6 را با توجه به حضور کمتر از % 30 فرامهای پورسلانوز و غالب بودن فرمهای
هیالین و دریای باز در آن می توان جز این محدوده از شوری قرار گیرند. با توجه به شکل 5، رسوبگذاری سازند آسماری
از قاعده تا ضخامت 110 متری بطور عمده در محیطی با شوری psu 34-40 صورت گرفته است. حدفاصل مذکور در زمان شاتین تشکیل شده است.
شوری 40-50 psu این محدوده از شوری با حضور فراوان فرمهای پورسلانوز (% 56 ± 21 از کل فرامینیفرها)، حضور فرامهای آگلوتینه یا خرده های اکینید و یک افزایش تنوع در دانه های بیوژنیک مشخص می گردد. در این محدوده تنوع کمی
از فرامهای هیالین می تواند حضور داشته باشد. محدوده فوق منعکس کننده شوری بالا در لاگون نیمه محصور می باشد
.[32] با توجه به این تفاسیر ریز رخساره های A7، A8 و A9 گویای چنین محدوده ای از شوری باشند. با توجه به شکل 5،
قسمتهای میانی (از ضخامت 110 تا 190 متری) و بالایی (از ضخامت 242 تا انتهای برش سازند آسماری به طور عمده در
محیطی با شوریpsu 40-50 رسوب نموده است. این شوری در زمان های شاتین، انتهای آکی تانین و بوردیگالین رخ داده است. به عبارت دیگر محیط لاگون نیمه محصور در زمانهای مذکور گسترده بوده است (شکل .(4
شوری بیش از 50 psu (هیپرسالین) در این محدوده از شوری قطعات مولوسکا و فرامینیفرهای پورسلانوز حضور دارند که بیشتر از % 80 کل فرامینیفرهای موجود می باشند. خرده های اکینید، فرامهای آگلوتینه و فرامینیفرهایی با دیواره
هیالین غایب می باشند. این محدوده مشحصه لاگون محصور می باشد و میلیولیدها نیز از فون های غالب در این محدوده
می باشند .[32]
22
ریز رخساره ها و پالئواکولوژی سازند آسماری در یال جنوب شرقی تاقدیس خامی...
شکل (5 پراکندگی فرامینیفرهای کفزی، میکروفاسیس ها، روند تغییرات شوری و نور سازند آسماری در برش یال جنوب شرقی تاقدیس خامی.
23
ریز رخساره ها و پالئواکولوژی سازند آسماری در یال جنوب شرقی تاقدیس خامی...
شوری بیش از 50 psu (هیپرسالین) در این محدوده از شوری قطعات مولوسکا و فرامینیفرهای پورسلانوز حضور دارند که بیشتر از % 80 کل فرامینیفرهای موجود می باشند. خرده های اکینید، فرامهای آگلوتینه و فرامینیفرهایی با دیواره
هیالین غایب می باشند. این محدوده مشحصه لاگون محصور می باشد و میلیولیدها نیز از فون های غالب در این محدوده
می باشند .[32]
با توجه به این تفاسیر ریز رخساره A9 را با توجه به حضور فرمهای پورسلانوز از قبیل میلیولیدها و دندریتینا و نبود خرده
های اکینید و فونهای دریای باز می توان در این محدوده قرار داد. ریز رخساره A10 را با توجه به فقدان فونهای فسیلی و
بافت مادستون گویای نبود شرایط مناسب برای زیست موجودات می باشد که می توان آن را به این محدوده شوری از نسبت داد. براین اساس و با توجه به شکل 5، از ضخامت 188 تا 240 متری در محیطی با شوری بیشتر از 50 psu رسوبگذاری
نموده است. حدفاصل مذکور در زمان آکی تانین تشکیل گردیده است. محیط لاگون محصور در این زمان گسترده بوده است
