بخشی از مقاله
شانزدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران مطالعه ریز رخساره ها و محیط رسوبی نهشته های کربناته سازند چیلی
برش تنگال مختار، ناحیه کلمرد، غرب طبس
چکیده:
در این پژوهش چینه نگاری سنگی، مطالعات ریز رخساره ها و محیط رسوبی سازند چیلی در ناحیه کلمرد مورد بررسی قرار گرفت. برش مورد مطالعه در ناحیه مذکور 50/5 متر ضخامت دارد . در قاعده مقطع سازند پده وجود دارد که مرز آن با سازند چیلی ناپیوستگی فرسایشی است. و مرز بالایی این سازند با سازند سرتخت به صورت ناپیوستگی هم شیب است که این ناپیوستگی با خاک قرمز و انقطاع رسوبی در ناحیه مورد مطالعه مشخص می شود. لیتولوژی سازندچیلی در برش مورد مطالعه عمدتاً شامل تناوبی از آهک های نازک، متوسط و ضخیم لایه تا توده ای می باشد، توالی ها گاهاً نودولار و مارنی می باشند. بر اساس شواهد صحرایی و خصوصیات سنگ شناسی، سازند چیلی در این ناحیه، به 8 واحد سنگی H و A, B, C, D, E, F, G تقسیم شده است. براساس مطالعات آزمایشگاهی در برش مورد مطالعه منجر به شناسایی سه گروه رخساره های دریایی باز((O، سد (B) و تالاب (L) شده است. مطالعه رخساره های شناسایی شده، بررسی تغییرات عمودی و جانبی آنها و مقایسه با محیط های امروزی و قدیمی نشان می دهد که رخساره های سازند چیلی در یک رمپ کربناته ی هموکلینال رسوبگذاری شده اند.
واژه های کلیدی: رخساره، هموکلینال، گروه خان ،چیلی، ایران مرکزی
مقدمه :
منطقه مورد مطالعه در شرق ایران مرکزی قرار گرفته است .آقانباتی (1383) براساس گسل های راستا لغز که در برخی موارد به سمت غرب تحدب دارند (گسل های نایبند،کلمرد،کوهبنان،پشت بادام) ایران مرکزی را به چهار زیربلوک لوت ،بلوک طبس، بلوک پشت بادام و بلوک یزد تقسیم کرده است . براین اساس بین بلوک طبس و پشت بادام کمربند باریکی از نهشته های پرمین در ناحیه کلمرد رخنمون دارند. آقانباتی (1977) اولین بار توالی های پرمین ناحیه کلمرد را به عنوان یک واحد جداگانه شناسایی و تحت عنوان سازند خان نامگذاری کرد و این سازند را به سه بخش C و A ,B با سن پرمین پایینی، میانی و بالایی تقسیم نمود و پیشنهاد نمود که هر بخش از سازند خان یک سیکل رسوبگذاری را نشان می دهد. Kahler (1977) اولین فوزولین ها را از این منطقه گزارش نموده است. آقانباتی (1383) با بازنگری عضو A این سازند آن را به سن
مسکوین می داند و با توجه به بازنگری انجام شده سازند خان از دو عضو با تغییرات سن مرغابین- جلفین می باشد. چندین برش از توالی های پرمین در ناحیه کلمرد توسط Davydov and Arefifard (2007) به منظور بررسی میکروفونای سنگهای پرمین در نواحی کلمرد مورد مطالعه قرار گرفته است. و سن فوزولین های سازند خان را ساکمارین پسین و یاختاشین پیشین می دانند.(Leven and Gorgij (2007, 2009 and 2011 نهشته های پرمین بخش شمالی کلمرد (کوه های حلوان) را تحت عنوان گروه خان نامگذاری کرده اند. این گروه شامل سازند های چیلی، سرتخت و هرمز است که توسط افق های لاتریتی قرمز رنگ از یکدیگر تفکیک می شوند. و فوزولین های مطالعه شده در سازند چیلی را با مجموعه کالاکتاش در پامیر مرکزی مقایسه و سن ساکمارین را برای این مجموعه فونی در نظر می گیرند. یاراحمدزهی ( (1390 با مطالعه فوزولین های سازند چیلی سن ساکمارین پسین- یاختاشین پیشین را برای این توالی ها در نظر می گیرد. هدف این مطالعه تعیین ریز رخساره ها و محیط رسوبی سازند چیلی در زون کلمرد است. نامگذاری سنگ های آهکی مقطع مورد مطالعه براساس رده بندی دانهام (Dunham 1962)، تعیین رخساره ها و ارائه مدل به روش لاسمی و کروزی
(Lasemi & Carozzi 1981) و کروزی (Carozzi 1989) صورت گرفته است.
بحث:
موقعیت جغرافیایی برش چینه شناسی مورد مطالعه مقطع مورد مطالعه از گروه خان (سازند چیلی) واقع در کوههای حلوان در غرب شهرستان طبس در زون
کلمرد ( شرق ایران مرکزی) و در محدوده نقشه 1:250000 طبس و 1:100000 حلوان قرار دارد (آقانباتی و سعیدی ،.(1378 دارای مختصات 33 ˚ 55' 18" عرض شمالی و 56 ˚ 27' 54" طول شرقی قرار دارد. برش های مذکور در 80 کیلومتری جاده اصلی طبس به نایین قرار دارد و از طریق یک جاده خاکی منشعب از روستای حلوان به مسافت 20 کیلومتری قابل دسترسی است (شکل .(1
شکل -1 موقعیت جغرافیایی و راههای دسترسی به منطقه مورد مطالعه
روش مطالعه
در این تحقیق پس از کسب اطلاعات لازم و مطالعه کارهای انجام شده قبلی؛ ابتدا مطالعات صحرایی صورت پذیرفت . به همین منظور، یکی از کاملترین رخنمونهای سازند چیلی (برش تنگال مختار) در ناحیه کلمرد انتخاب و پس از اندازگیری 78 نمونه از آن برداشت گردید. نامگذاری سنگ های آهکی با استفاده از نامگذاری دانهام ( (1962 صورت گرفت. در مطالعات پتروگرافی به شناسایی اجزای اصلی و فرعی تشکیل دهنده سنگ ها به کار گرفته شد. با استفاده از نوع و درصد فراوانی آلوکم ها، رخساره ها از یکدیگر تفکیک شده و مدل رسوبگذاری آن تعیین شد است.
چینه نگاری سنگی سازند چیلی سازند چیلی در محل برش مورد مطالعه 50/5 متر ضخامت دارد و به 8 واحد غیر رسمی تقسیم شده اند
(شکل .(2
قاعده: سازند پده به صورت یک مرز ناپیوستگی هم شیب از نوع فرسایشی در زیر سازند چیلی قرار دارد.
واحد (1) این واحد از قاعده مقطع تا 2/5 متری اندازه گیری شده است. این حد فاصل داری بوکسیت ولاتریت می باشد که می تواند شاخص خوبی برای مرز زیرین این سازند محسوب شود.
واحد (2) این واحد در حد فاصل 4/5 – 2/5 متر و با ضخامت 2 متر اندازه گیری شد. در این حد فاصل ماسه سنگ های متوسط لایه قرار دارند.
واحد (3) واحد سنگی 3 با ضخامت 12/75 متری اندازه گیری شده است. این حد فاصل شامل تناوبی از آهک ماسه ای و آهک ضخیم لایه است. آهک ها به رنگ قهوه ای، خاکستری تیره و روشن دیده می شوند. و حاوی فسیل های از قبیل دوکفه ای، خارپوست، فرام بنتیک، بریوزوآ و جلبک در این واحد می باشد.
واحد (4) واحد سنگی 4 با ضخامت 1/25 متری اندازه گیری شده است. این حد فاصل شامل تناوبی از آهک نازک لایه به رنگ خاکستری تیره و روشن دیده می شوند. و حاوی فسیل های از قبیل دوکفه ای، خارپوست، فرام بنتیک، بریوزوآ و جلبک در این واحد می باشد.
واحد (5) واحد سنگی 5 با ضخامت 7/5 متر و از حد فاصل 26-18/5 متری بر روی واحد سنگی 4 قرار دارد. وجه تمایز
واحد 5 از واحد 4 به این نحو که این واحد در قاعده شامل مارن با مورفولوژی پست می باشد که به سمت بالا به تناوبی از آهک و مارن با لایه بندی نازک تا ضخیم تبدیل می شود. حاوی فسیل های از قبیل بریوزآ، کرینوئید، براکیوپود، گاستروپود، فرام بنتیک و خرده های اسکلتی می باشد.
واحد (6) واحد سنگی 6 با ضخامت 14 متر و از حد فاصل 40-26 متری بر روی واحد سنگی 5 قرار دارد. وجه تمایز واحد 5 از واحد 6 آهک های ضخیم لایه می باشد. که رخنمون صخره ساز دارد. این واحد شامل آهک های ضخیم لایه به رنگ خاکستری می باشد. و حاوی فسیل های بریوزآ، اکینودرم، جلبک، فرام بنتیک و خرده اسکلتی می باشد.
واحد (7) واحد سنگی ٧ با ضخامت 5/7 متر از حد فاصل 50/5 -40 متری بر روی واحد ۶ قرار دارد و وجه تمایز واحد ٧ از واحد ۶ تغییر ناگهانی مورفولوژی آهک های ضخیم لایه صخره ساز واحد ۶ به آهک های نازک تا متوسط لایه با مورفولوژی پست تبدیل می شود این واحد از آهک های نازک تا متوسط لایه به رنگ خاکستری تشکیل شده است. فوزولین و براکیوپود در نمونه ( (PCP68 بر روی سطح لایه به طور واضح دیده می شوند و همچنین حاوی بریوزآ، اکینودرم، پلسی پود و فرام بنتیک می باشد.
واحد (8) این واحد در حد فاصل 46/2-45/7 متر و با ضخامت 5 متر اندازه گیری شد . این حد فاصل شامل لایه های ضخیم دولومیت بهرنگ قهوه ای می باشد. گاهاً همراه با میان لایه های شیلی و تبخیری ها است. در بالایی این واحد به واسطه یک ناپیوستگی هم شیب با لاتریت ها، بوکسیت های و خاک های قدیمی ختم می شود.
راس: سازند سرتخت به واسطه یک ناپیوستگی هم شیب از نوع فرسایشی با لاتریت وبوکسیت روی چیلی قرار دارد.
شکل .2 ستون سنگ چینه ای سازند چیلی در برش مورد مطالعه
