بخشی از مقاله
چکیده
در پنج سال گذشته تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری بر روی مقوله هایی قرار گرفته که همگی به نوعی با مسئله اشتغال در ارتباط بوده است. باز شناسی قرائت علمی مربوط به آن، با توجه به آموزه های بومی یکی از الزامات پیش رو است. فارغ از اعتبار جایگاه علمی قرائت بومی از مفاهیم و نظریه های مستحدثه، خلاء فرهنگی مواجه با این مسائل نیز مدنظر می باشد در مقاله پیش رو، به مروری درباره مفاهیم و رویکردهای اسلامی مرتبط با کارآفرینی دست یازیدیم. این منظور با توجه به متن قرآن کریم و احادیث و همین طور متون علمی صورت گرفت.
-1 مفاهیم و تعاریف کارآفرینی
کارآفرینی از ابتدای خلقت بشر و همراه با او در تمام شئون زندگی انسان حضور داشته و مبنای تمامی تحولات و پیشرفتهای بشری بوده است. ادبیات کارآفرینی نشان می دهد که کارآفرینی فعالیتهای بشر را در بر می گیرد - صمدآقایی،1378، - 22 که از واژه undertake به معنا »متعهد شدن« نشات گرفته است. که در فارسی ابتدا کارآفرمایی و سپس کارآفرینی ترجمه شده که هر دو ترجمه خوبی از این واژه ها نیستندبه نظر می رسد بهتر بود که این واژه به "ارزش آفرین" ترجمه می شد. کارآفرینی شامل یک فرآیند یادگیری است و عبارت از توانایی برآمدن از عهده مسائل و مشکلات و نیز یادگرفتن از آنها می باشد
بنا بر تعریف واژه نامه دانشگاهی وبستر:1 کارآفرین کسی است که متعهد می شود مخاطرههای یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی، اداره و تقبل کند.از حدود سال 1700 میلادی به بعد، فرانسویان دربارهی پیمانکاران دولت که دست اندرکار ساخت جاده، پل، بندر و استحکامات بودند، به کرات لفظ کارآفرین را به کار بردهاند
این موضوع در جامعه و حتی در میان تحصیل کردگان نیز به صورت غلط و به معنای »ایجاد کار« متداول شده است؛ در حالی که ایجاد کار و شغل ممکن است یکی از نتایج کارآفرینی باشد. تا به حال معادل فارسی مناسب و درستی برای عبارت انگلیسی«Entrepreneurship» پیدا نشده است و بعضیها آن را معادل »ارزش آفرینی«می دانند
صاحب نظران علم اقتصاد بیشتر نقش های کارکردی کارآفرینی را مورد مطالعه قرار داده اند. جامعه شناسان و روانشناسان نیز ابعاد فرهنگی و اجتماعی تاثیرات محیط بر فرد و ویژه گی های شخصی وی ر ا بررسی کرده اند.اندیشمندان حوزه مدیریت نیز با رویکرد فرایندی به تشریح مدیریت کارآفرین و محیط کارآفراینانه در سازمانها پرداخته اند
-2 اسلام و کارآفرینی
همانطور که در قرآن و احادیث موجود مشخص است دین اسلام مردم را به انجام فعالیت - کار - دعوت می کند و از انسان ها می خواهد که از کار خویش را نیز بهره مند سازند و بطور مستقیم و غیر مستقیم مردم را به تشویق کارآفرینی و ایجاد شغل می کند تا از فقر و گرسنگی در یک جامعه اسلامی جلوگیری شود.در نتیجه؛افکار دینی یک فرد می تواند تاثیر گذار برکارآفرینی او باشد.دین اسلام چون بیشترین توجه را به تک تک افراد جامعه دارد می تواند یک فرد کارآفرین را در کار و فعالیت خویش بیشتر تشویق کند وفرد کارآفرین با دید دین می تواند در کار خود موفقیت بیشتری کسب کند وتنها به فکر منافع خویش نباشدو دیگران را نیز موفقیت خویش شریک سازد ،تا بتواند کار را توسعه دهد.
با یک نگاه کلی به ویژگی های یک فرد کارآفرین و خصوصیاتی که اسلام از یک انسان با تقوا انتظار دارد می توان فهمید که انسان مومن به تمام معنا ،می تواند یک کارآفرین باش چون مسئولیت پذیری ،دست یابی به درجات بالاتر اجتماعی، تحمل شکست ،امید و فعالیت که از ویژگی های یک کارآفرین است در اسلام نیز به انسان توصیه شده است تا بتوانند به موفقیت و کامیابی دنیوی و اخروی دست یابد اسلام انسان هارا به داشتن امید و مثبت بودن تشویق میکند و هرگز منفی گرایی را قبول نمیکند.کارآفرینی از دین اسلام یک کار مقدس به شمار میآید
-3 کارآفرینی در سیره پیامبر صلی االله علیه وآله و سلم
یکی از فصل های درخشان زندگی پیامبر معظم اسلام صلی االله علیه وآله و سلم ، کار و کارآفرینی و تقدیر و ترویج کار و فعالیت است. در نگاه پیامبر اکرم صلی االله علیه وآله، کار کردن، در ردیف جهاد در راه خدا آمده است. وی در این باره می فرماید: »هر کس از راه، حلال برای استغنای خود و خانواده اش تلاش کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد کرده است و هر کس با تلاش و آبرو، در پی حلال دنیا باشد، در مرتبه شهدا خواهد بود.«امام صادق علیه السلام، درباره پیامبر می فرماید: »پیامبر، همیشه هسته های خرما را در زمین می نشاند و علاقه زیادی به کشاورزی داشت.« همچنین ابن اثیر می نویسد: »در فدک، درخت خرما بود که پیامبر صلی االله علیه وآله، آنها را کاشته بود که از میوه آنها، حجاج استفاده می کردند. عده ای نیز از آنها بهره اقتصادی می بردند«
از احادیث مرتبط با مقولات یاد شده، به خوبی روشن می شود که پیامبر اکرم صلی االله علیه وآله، با این که امور اجتماعی و وظایف سنگین رسالت و تبلیغ را بر عهده داشت، هم شخصاً کار می کرد و هم کار و تلاش و خلق فرصت ها را ترویج می کرد. او، مروج کار و کارآفرینی بود و همواره در تمامی زوایای حیات خویش، در هیات یک کارآفرین اندیشه ورز، ظاهر می شد، او مبدأ کار و کارآفرینی را خدا می دانست و می فرمود:
»وقتی خداوند، دری از کسب و کار و روزی را به روی شما گشود، آن را حفظ کنید« و همواره تأکید می کرد که »کسی که از دسترنج خود درآمد داشته باشد و کسب و کار و اشتغال داشته باشد، دوست خداوند است.«در جایی دیگرپیامبر صلی االله علیه وآله، به گونه ای دیگردست ها را در سه دسته »دست فرازین یا دست خدا«، »دست میانی یا دست بنده بخشنده« و »دست فرودین یا دست سائل« تقسیم می فرماید. از میان اینها،دست کریمانه خداوند و دست بنده ای که دائماً در حال بذل و احسان است، زیور خلقتند؛ اما دست سائل نکوهش گردیده است.
-4 سخن رهبری درباره کارافرینی اسلامی
رونق دادن به اشتغال و تشویق کارآفرینان و ایجاد بنگاههای کاری هم یکی از این کارهای لازم است. این در منطق جمهوری اسلامی یک تلازم را نشان میدهد. در منطق کشورهای مادی اینجور نیست.در منطق کشورهای سرمایهداری، کارگر یک ابزار است؛ وسیلهای است در خدمت کارفرما. در منطق آن مکتبهای مضمحل شده و نابودشدهای که ادعای طرفداری از کارگر میکردند، وجود جنگ میان کارفرما و کارگر بود. از این جنگ بود که آن نظامها میخواستند نان بخورند و اسمشان را بگذارند مدافعین کارگر. آن وقت در نظام به اصطلاح سوسیالیستی شوروی سابق، همان بساط سرمایهداری، همان اسرافها، همان فسادهای گوناگون مالی به اسم کارگر و به نام دفاع از طبقهی کارگر وجود پیدا کرده بود.
منطقشان، منطق تضاد و تعارض بود.اسلام و نظام اسلامی و جمهوری اسلامی هیچیک از این دو طریق را قبول ندارد؛ معتقد است که این دو عامل، یعنی عامل کارآفرینی و ایجاد بنگاههای اشتغال و کارآفرینی یک بازوست، وجود نیروی کار یک بازوی دیگر است. اینها باید هردو باشند و همکاری کنند. نقش دولت، ایجاد یک خط عادلانهی میانه برای این همکاری است؛ ظلم نشود، نه آنها به اینها تعرض کنند، نه اینها از کار آنها کم بگذارند؛ هیچکدام به حقوق یکدیگر تعرض نکنند. اگر اینجور باشد، آن وقت جامعه با سلامت و صفا پیش خواهد رفت؛ نه آن پرخوریها و اسرافها و زیادهرویها فرهنگ رایج خواهد شد، نه محرومیت یک طبقه برای آن طبقه فرهنگ ثابت خواهد شد. این، منطق نظام جمهوری اسلامی است.
-5 مربع کارآفرینی و نگاه اسلامی
همان طور که در قرآن و احادیث موجود مشخص است دین اسلام مردم را به انجام فعالیت - کار - دعوت می کند و از انسان ها می خواهد که از کار خویش ،دیگران را نیز بهره مند سازند و به طور مستقیم و غیر مستقیم مردم را تشویق به کارآفرینی و ایجاد شغل می کند تا از فقر و گرسنگی در یک جامعه اسلامی جلو گیری شود.در نتیجه افکار دینی یک فرد می تواند تاثیرگذار بریک کارآفرین را در کار او باشد
