بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی عوامل تأثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان است و مهمترین مسئله در این پژوهش این است که موفقیت تحصیلی به چه عواملی مرتبط است و میزان اهمیت آن در این تأثیرگذاری چه میزان است.
مهمترین اصل در موفقیت تحصیلی این است که انتظار پیروزی را داشته و با نگاهی تیز و دقیق اهداف را مشخص کرده و باور کنیم که به آن ها خواهیم رسید. لذا جهت دستیابی به موفقیت باید برنامهریزی کرد و قبل از آن روش برنامهریزی و اصول آن را فراگرفت و به اجمال میتوان بیان نمود که پیروزی در تحصیل به عوامل گوناگونی بستگی دارد که هر یک از آنها به بخش جداگانه ای نیاز دارد.ابزار گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای و جست جو در میان مقالات و کتب معتبر روانشناسی با ابزار پرسشنامه تهیه شده است.
یافته ها نشان میدهد که پیشرفت تحصیلی به خانواده و تلاش فردی دانش آموز و همچنین محیط آموزشی و جامعه وابسته است و عواملی همچون هوش، انگیزش، تحصیلات والدین، برنامهریزی و در کل، محیط مدرسه و معلمان در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان، مؤثرمی باشد.
.1 مقدمه
محققان معتقدند که هر فراگیر روشهای ترجیحی برای درک سازماندهی و ذخیرهیاطلاعات دارد که قابلتشخیص و پایدار است. طبق نظر کلب - 1981 - موفقیت تحصیلی در اثر عوامل ارثی، تجارب قبلی زندگی و نیازهای محیط حاضر، شکل میگیرد و اساس آن، ریشه در ساختار عصبی و شخصیت افراد دارد. دانشآموزان درروند تحصیلی شریک به شمار میروند. این بدان معنا نیست که هر دو در این شراکت، سهم مساویدارند.
روشن است که معلمان عموماً موقعیت بهتر، اعتبار و احترام بیشتر و تخصص و دانش برتری دارند، اما امر فراگیری صورت نمیگیرد مگر آنکه معلم و دانشآموز با یکدیگر همکاریکنند. معلمان معمولاً تعیینکنندهیروشهای کار و استانداردهای لازم اند، اما دانشآموزان نیز بدون نیرو نیستند . بدون شک آنها میتوانند از طریق رفتار و اعمال خود، الزامات معلم راکماهمیت سازند یا فقط دروس و مطالب را در حد امتحان فراگیرند.
در این میان عدهای بر این عقیدهاند که انسان اگر از امکانات رفاهی و وضع اقتصادی مناسب در خانواده و اجتماع برخوردار باشد؛ به طبع در امر تحصیلی علم نیز پیشرفت مینماید، بنابراین پیشرفت تحصیلی با افت تحصیلی، معیار کارآفرینی نظام آموزشی است.تعلیم و تربیت در هر جامعهای بیشک از اهمیت ویژهای برخوردار است.
مقام والای انسان، در سایه یآموزشوپرورش صحیح تجلی میشود، بهطوریکه این آموزشوپرورش است که مقابله با آفات جهل و بی سوادی، خرافات، اسارت فکری بیماری و وابستگی فرهنگی بر انسان معنویت میدهند. در دنیای پیچیده هیچکس بینیاز از تعلیم و تربیت نیست . امروزه فعالیت در مدرسه و آموختن، خود بخش عظیمی از زندگی انسانها شده است. دیگر نمیتوان با طرز تلقی گذشته به شاگرد و تربیت او نگریست.
درصورتیکه دچار نقص و پیشرفت در یادگیری شوند بسیاری از عوامل در ذهن، خانوادهها، مسئولان آموزش و حتی سایرین نقش میبندد که مجموعهای از این عوامل بر مسئله تحصیلی تأثیر میگذارد. درست است که پدر و مادر و تربیت نیز در شخصیت و اعتمادبه نفس افراد مؤثر است ولی نباید فراموش کرد که اکثر مردان بزرگ و دانشمندان جهان از خانوادههای فقیر و تنگدست برخاستهاند و با تلاش درراه دستیابی به اهداف، از شکست ها تجربه کسب کردند تا توانستند پیروز شوند.
عادتهای بد مطالعه یکی از عوامل عقب ماندگی تحصیلی است. توان تحصیلی هر کس برای پیشرفت تحصیلی کامل، بستگی به عوامل متعدد دارد. تلاشهایی در جهت رفع پیشرفت تحصیلی بالاتر، از طریق بهبود کیفیت آموزشی، موضوعات آموزشی، محیطهای تحصیلی و ... انجامگرفته است.
.2 بیان مسئله
پیشرفت تحصیلی متأثراز بسیاری عوامل فردی اجتماعی خانوادگی اقتصادی و محیطی است که هر کدام در جایگاه خود تأثیراتی منفی و مثبت بر نوجوانان بر جا میگذارند. هر نوجوان جهت بهبود وضعیت تحصیلی علاوه بر هوش و استعداد ذاتی خود، نیازمند برقراری و وجود عوامل در محیط خانه و مدرسه است. هیچکدام از این عوامل به جدایی، قادر به بررسی و علتالعلل اصلی نیست بلکه تمام عوامل در کنار هم به پیشرفت تحصیلی منجر میشود و تاکنون برای موفقیت تعاریف گوناگونی ارائهشده است و چون موفقیت یک امر نسبی است بسته به نوع و مقدار آن و دیدگاه افراد، تعاریف زیادی میتواندداشته باشد.
به عبارت سادهتر میتوان گفت؛ در جنبههای گوناگون، سبقت گرفتن از افراد همسطح را در تحصیل اصطلاح موفقیت مینامند . یکی از رموز کامیابی این است که شخص درراهی قدم میگذارد که مطابق ذوق و سلیقه و توانایی روحی و فکری او باشد. عوامل بی شماری میتوانند در یادگیری و روشهای سبک تجربیات و مهارتهای تازه و موفقیت در تحصیل تأثیر داشته باشند.
برخی از عوامل مربوطه به خصوصیات یادگیرنده است، که محدوده آن از شخصیت و نحوه آگاهی تا اختلافات فردی در مورد سن، تجربه، انگیزه و قوه ادراک متغیر است. بهاختصار میتوان بیان نمود که رشد یادگیری و پیشرفت و موفقیت تحصیلی تابع عوامل و شرایط اجتماعی محیطی اقتصادی و جسمی است.
سازماندهی تلاشهای خانواده و جامعه باعث تعالی مدارس میشود. - علیرغم - روش سنتی که هدف والدین از همکاری بامدرسه تنها بهبود نمرات دانشآموزان بوده است و بس. اکنون این همکاری که پا از چارچوب مدارس فراتر نهاده به تعامل میان مدرسه، خانواده و جامعه منجر میشود و هدف آن اصلاح عملکرد ضعیف مدارس، سازماندهی جامعه و تمرکز بر مهارت اجتماعی خانواده است. مطالعات اخیر نشان میدهد که تغییرات اساسی در مدارس موجب تحول جامعه نیز میشود؛ چند نمونه از این دگرگونیها بهقرار زیر است:
1 ارتقای تسهیلات مدارس 2 بهبود وضعیت سرپرستی و کارکنان مدارس 3 آماده کردن برنامههای آموزشی باکیفیت بالا برای دانشآموزان و. ...
درنهایت والدینی که فرزندانشان در چنین مدارسی تحصیل میکنند، از آنها انتظار دارند که خوب درس بخوانند و برای ورود به دانشگاه و تحصیل بالاتر تلاش کنند
.3 پیشرفت تحصیلی
برای روشنتر شدن موضوع پیشرفت تحصیلی آن را با افت تحصیلی مقایسه میکنیم. افت تحصیلی را به افت کمی و کیفی تقسیم میکنند. افت عبارت است از درصد دانشآموزان یک دوره آموزشی که به سبب مردود شدن و ترک تحصیل نتوانستهاند آن دوره را با موفقیت بگذرانند و منظور از افت کیفی، نارسایی دررسیدن به هدفهای تعیینشده و یا عدم تحقق بخشی از این هدف هاست؛ بنابراین تفاوت بین دانش و مهارت فارغ التحصیلان یک دوره آموزشی و هدفهای تعیینشده برای این دوره، افت کیفی را نشان میدهد
توانایی یادگیری در کودکان را میتوان پیشرفت تحصیلی نامید. درواقع داشتن قدرت یادگیری و به خاطر سپردن مطالبی که در برنامه ی آموزشی گنجاندهشده است، باعث موفقیت و پیشرفت تحصیلی خواهد شد. پیشرفت تحصیلی به تغییرات کمی و کیفی در معلومات و مهارتهای دانشآموزان بهواسطهیبرخورداری از آموزشوپرورش رسمی، اطلاق میشود که با معدل درسی سالانه آنها سنجیده میشود.
یادگیری و آموزش دارای بافتی اجتماعی است و در کلاس درس رخ می دهد. زمانی میتوان ازنظریه اجتماعی در پیشرفت تحصیلی در کلاس بهره جست، که درک بهتری از چگونگی نقش مشوقهای اجتماعی در پیشرفت تحصیلی داشته باشیم. البته پیشرفت تحصیلی برحسب مهارتهای شناختی تنها هدف آموزشی نیست. عزتنفس و مهارتهای اجتماعی نیز، هم به خاطر خودشان و هم بهعنوان شرط لازم برای کسب مهارت های شناختی از ضروریات هستند
مشوقهای اجتماعی در تمام زمینههای آموزشی میتوانند یاری دهنده باشند. کلاس درس، همگانی است که در آن اطلاعات از طریق راه های ارتباطی انتقال می یابند. درواقع ارتباط بهعنوان یک رویداد انتزاعی رخ نمیدهد بلکه دریافت اجتماعی روی میدهد که ویژگیهای این بافت بر ارتباط اثرگذار است.
پیشرفت تحصیلی بهعنوان یک متغیر تابع عواملی است که بر آن اثر میگذارند و با تغییر آنها خودش هم دستخوش تغییر میشود. در پیشرفت تحصیلی عواملی از قبیل هوش، استعداد، وضع اقتصادی خانواده، وضع جسمانی، سواد والدین و تلاش و کوشش خود فرد مؤثر است.
افزون بر این؛ شاگردان در کلاس درس بیشتر از افراد پرهمت تشکیل یافتهاند که دارای عملکرد خاص خود هستند. ارتباط در کلاس خواه شناختی باشد و خواه عاطفی، درواقع انتقال اطلاعات از فردی به فرد دیگر، از یک فرد به گروه دیگر و یا از یک گروه به گروه دیگر است. چگونگی رابطه فرد با گروه بر نحوهیارتباط، عزتنفس و عملکرد تحصیلی بالا اثر میگذارد. انگیزه پیشرفت یعنی فرد تمایل دارد کاری را در یک زمینه به خوبی انجام دهد و عملکردشرا بهطور خودجوش ارزیابی کند.
.4عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی
بدون تردید، پیشرفت تحصیلی در نظام آموزشی از اهمیت والایی برخوردار است، پژوهشگران آموزشی و روانشناسی تلاش کردهاند تا عواملی که عملکرد یادگیرندگان را بهبود و ارتقا می دهند، شناسایی نمایند که در این میان موهن و گولاتی مطالعهای فرا تحلیلی بر تعیینکنندگان پیشرفت تحصیلی انجام دادهاند و عوامل زیر را در پیشرفت تحصیلی مؤثرمیدانند : هوش، محیط خانوادگی، تحصیلات والدین، رابطه بین والدین، انگیزش متغیرهای شخصیتی از قبیل درونگرایی و برونگرایی، رواننژندی و روانپریشی، ادراک خود و سازگاری.
بهطورکلی میتوان عوامل موفقیت در تحصیل را به چهار دسته تقسیم کرد:
1 دبیران، معلمان و اساتید دلسوز و فعال.
2 خانواده.
3 تلاش فردی دانشآموز.
4 دوستان خوب.
بهعبارتدیگر پیروزی دانشآموز، دو عامل اساسی دارد؛ یکی محیط که شامل خانه، مدرسه و جامعه است و عامل دوم، شخصیت رشد یافته دانشآموز است
یکی از این عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی سواد والدین است، بنابراین کمک و راهنمایی فرزندان توسط والدین امری است ضروری و نمیتوان کار آموزش را تنها به مدارس اختصاص داد و از نقش خانواده در این زمینه غافل شد. دانشآموزان اوقات زیادی را در منزل میگذرانند وتحت تأثیراعمال و رفتار والدین هستند و از آنها انتظار کمک و راهنمایی درزمینهی درس رادارند.
پیشرفت تحصیلی دانشآموزان تا حدود زیادی بستگی به شرایط محیطی و نحوه برخورد معلمان و اطرافیان دارد. فضایی که در آن نوجوانان پرورش مییابند، بهگونهای باشد که موجب موفقیت آنها شود. برخورد معلم باید منطقی باشد تا دانشآموزان در مسیر موفقیت قرار گیرند .استفاده از تشویق های مادی و غیرمادی نیز مفید است .استفاده بیشتر معلمان از تشویقهای کلاس و تشویق در جمع در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان نقش بسزایی دارد.
