بخشی از مقاله
چکیده
رشد اقتصادی از اساسی ترین سیاست های کلان هر کشور و از دغدغه های اساسی کشور ایران، به ویژه در دهه ی اخیر بوده است. تجلی این موضوع را می توان در اسناد بالا دستی به وضوح مشاهده کرد. به عنوان مثال دستیابی به رشد اقتصادی هشت درصدی از اهداف اساسی برنامه ی چهارم و پنجم توسعه و به عبارتی دههی اول اجرایی شدن سند چشم انداز کشور در افق 1404 است.
این در حالی است که رشد اقتصادی مستلزم رشد بخش های اقتصادی بوده و در این میان بخش صنعت به عنوان محور رشد اقتصادی کشور از این قاعده مستثنی نیست. از این رو پژوهش حاضر با هدف اندازه گیری رشد صنعت و عوامل موثر بر آن طراحی شده است. در همین راستا در این مطالعه رشد صنعت با روش اندازه گیری برچ و معیار اشتغال به عنوان یکی از معیارهای اساسی کارافرینی و رویکرد رشد انتهای دوره نسبت به ابتدای دوره اندازه گیری شده است.
با استفاده از مدل اقتصاد سنجی دادههای مقطعی نتایج این پژوهش نشان دهندهی آن است که رشد اشتغال صنعت پدیده ای است که می توان آن را با عوامل تأثیرگذار مشخص، تبیین نمود. از این رو و از حیث سیاست گذاری با تهییج عوامل اندازه بهینه، صادرات، سودآوری، هزینههای بازریابی و مزد و حقوق پرداختی میتوان زمینه را برای رشد اشتغال صنایع تولیدی ایران یا به تعبیری افزایش کارآفرینی و در نتیجه رشد اقتصادی کشور فراهم نمود. از سوی دیگر پرداخت مالیات منجر به کاهش رشد اشتغال صنایع و در نتیجه کاهش کارافرینی صنعتی میشود.
مقدمه
امروزه صنعت به واسطه ی ویژگی های خاصی که دارد از اهمیت زیادی در توسعه ی اقتصادی برخوردار است؛ به طوری که سیاست گذاران اقتصادی معتقدند راه توسعه ی اقتصادی از رشد و توسعهی صنعتی میگذرد و بدون رشد و توسعهی صنعتی، نمی توان از سطوح بالای رفاه و درآمد سرانه برخوردار بود و کشورهای صنعتی و تازه صنعتی شده، نمونهی بارز این واقعیت هستند. توسعه و کارایی در بخش صنعت، به واسطهی پیوندهایی که با دیگر بخشهای اقتصادی دارد، باعث افزایش بهره وری در سایر بخشها نیز میگردد - پرخیده، 1387، ص . - 17 از اینرو با توجه به اهمیت بخش صنعت در اقتصاد کشور به عنوان یک بخش مولد و دارا بودن حدود یک پنجم از تولید ناخالص داخلی کشور، بررسی عوامل و متغیرهای اثرگذار بر اشتغال این بخش و احصای راهکارهای رشد آن از اهمیت بالایی برخوردار است
رشد صنعت می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم بر رشد اقتصادی اثر داشته و زمینه را برای کارافرینی در این بخش فراهم نماید. از اینرو بررسی عوامل موثر بر رشد صنایع می تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار مدیران و صاحبان صنایع و برنامهریزان منطقهای، سیاستگذاران و سرمایه گذاران بخش خصوصی قرار دهد. در همین راستا این پژوهش به محاسبه و بررسی رشد صنایع تولیدی ایران و عوامل موثر بر آن به عنوان مبنایی برای کارافرینی صنعتی پرداخته و مطالب آن در چند بخش تنظیم شده است. پس از مقدمه، بخش دوم به اهمیت کارآفرینی و ایجاد اشتغال در اسناد بالادستی ایران پرداخته است. بخش سوم نمونهای از مطالعات این حوزه را ارائه نموده، در بخش چهارم روش تحقیق آورده شده است. بخش پایانی شامل جمع بندی، نتیجهگیری و سیاستهای پیشنهادی است.
اهمیت کارآفرینی و ایجاد اشتغال در اسناد بالادستی ایران
سند چشم انداز ج.ا.ا. در افق 1404 "ایران را کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی1 با تأکید بر جنبش نرم افزاری و تولید علم، با رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقاء نسبی سطح درآمد سرانه و اشتغال کامل" قلمداد نموده است.
برنامه اول توسعه جمهوری اسلامی ایران - 1368-72 - در بند چهار از بخش هدف های کلی خود به موضوع " ایجاد رشد اقتصادی در جهت افزایش تولید سرانه، اشتغال مولد و کاهش وابستگی اقتصادی با تأکید بر خودکفایی2 محصولات استراتژیک کشاورزی و مهار تورم" اشاره نموده است.
سابقه تحقیق
یوهانسون 3 - 2005 - در مطالعه ای با عنوان "ورود و خروج بنگاه و رشد صنعت"به بررسی تأثیر ورود و خروج بنگاه بر رشد صنعت می پردازد. بدین منظور از مجموعه دادههای گستردهای که تمام بنگاههای IT سوئیس را بین سالهای -1998 1994 پوشش داده و توسط مرکز آمار سوئیس 4CFAR جمعآوری گردیده، استفاده شده است. این تحقیق به بررسی این فرضیه می پردازد که نرخ ورود و خروج بنگاه ها بر رشد اشتغال در صنعت بیتأثیر بوده و یا تأثیر منفی دارد.
بر اساس یافته های این مطالعه این فرضیه پذیرفته نشده و برعکس تجزیه و تحلیل ها نشان داده اند که نرخ ورود و خروج بنگاهها تأثیری مثبت بر اشتغال در صنعت دارد. نتایج به دست آمده با توجه به عملکرد اقتصادی کشورهای متفاوت جالب بوده و بر خط مشی های اقتصادی تأثیرگذار بوده است. شکل گیری بنگاه های جدید و عملکرد اقتصادی در کشورهای متفاوت فرق می کند.
با وجود این کشورها در قبال بنگاه های جدید و کوچک خط مشی های اقتصادی متفاوتی را اتخاذ کردهاند که برخی نسبت به برخی دیگر مطلوب ترند. نتیجه این مقاله در راستای نتایج مقالات دیگر است که استدلال میکنند خط مشی های اقتصادی - سیاست های اقتصادی - که مانعی بر سر راه تشکیل بنگاههای جدید و خروج آنها به وجود نمی آورند، رشد صنعت و عملکرد اقتصادی را افزایش می دهند. در واقع سیاست هایی مفید هستند که جلوی ورود و خروج بنگاهها را نمیگیرند.
روش تحقیق
در راستای دست یابی به اهداف این پژوهش در ابتدای این بخش دادهها، نحوه جمعآوری و ویژگیهای آنها مورد بررسی قرار گرفته و سپس نحوه ی محاسبهی رشد صنایع به عنوان متغیر وابسته و بعد از آن متغیرهای مستقل ارائه شده است. مدل مورد بررسی و روش تحقیق قسمت پایانی این بخش است.
دادهها، نحوه جمعآوری و ویژگیهای آنها در این پژوهش برای محاسبه ی رشد صنایع و همچنین شناسایی عوامل موثر بر رشد آنها، از دادههای حاصل از سرشماری صنایع تولیدی ایران که توسط مرکز آمار ایران جمع آوری گردیده، استفاده شده است. بنابراین روش جمع آوری داده ها در مطالعه حاضر کتابخانه ای است. اطلاعات جمع آوری شده از این طریق هر ساله در گزارشی با عنوان سرشماری از کارگاههای صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر ارائه میشود.
نحوهی محاسبهی رشد صنایع - متغیر وابسته -
همان گونه که پیشتر نیز اشاره شد هدف این مطالعه محاسبه ی رشد صنایع تولیدی ایران و بررسی عوامل موثر بر رشد آن ها است. در همین راستا رشد صنایع متغیر وابسته و ویژگی های بنگاه، صنعت، مخارج، نیروی انسانی و محیطی متغیرهای مستقل این مطالعه را تشکیل می دهند، از اینرو در این مطالعه در بخش متغیر وابسته به بررسی معیارهای محاسبهی رشد، روشهای محاسبهی رشد و معرفی دورهی زمانی محاسبهی رشد پرداخته میشود.
معیارهای محاسبهی رشد
برای محاسبه ی رشد معیارهای متفاوتی از قبیل تعداد بنگاه، اشتغال، ارزش ستانده، ارزش افزوده، فروش، دارایی و ... وجود دارد. با این وجود، با توجه به اینکه سرمایه گذاران داخلی به دو بخش سرمایه گذاران دولتی و خصوصی تقسیم میشوند و بخش دولتی در رأس اهداف خود به دنبال ایجاد شغل برای افراد جامعه و افزایش اشتغال است و از سوی دیگر بخش خصوصی نیز در اولویت اهداف خود ارزش افزوده و حداکثر کردن تابع سود را دنبال میکند، از اینرو در این مطالعه از میان معیارهای ذکر شده از معیار اشتغال که مد نظر بخش دولتی است، برای محاسبه ی رشد صنایع استفاده شده است .
این در حالی است که همان گونه که در بخش دوم نیز اشاره گردید ایجاد اشتغال و کارآفرینی یکی از اهداف اساسی تمامی اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران و برنامههای توسعه است. این موضوع به ویژه در سیاستهای کلی اشتغال تبلور یافته اما اقتصاد ایران همچنان با گذشت بیش از یک دهه از آغاز سند چشمانداز از نرخهای بیکاری بالا رنج میبرد. بر این اساس معیار اشتغال برای محاسبه رشد صنعت، معیاری ارزشمند به ویژه در شرایط کنونی اقتصاد است.
