بخشی از مقاله
چکیده
یکی از ابزارهای مناسب و کارآمد در زمینه ارزیابی کارایی واحدهای تصمیمگیری، تحلیل پوششی دادهها - DEA - میباشد که بعنوان یک روش غیرپارامتری به منظور محاسبه کارایی واحدهای تصمیم گیرنده استفاده میشود. در این مقاله یک رویکرد برای محاسبه کارایی و بازده به مقیاس - - RTS شرکتهای تولید رزین ایران با فرآیند شبکهای در نظر گرفته شده است.
در این رویکرد، مدل مجموع وزندار برای محاسبه کارایی فرآیند دو مرحلهای را بصورت چند هدفه ارائه کردهایم. با توجه به نظر و علایق تصمیمگیرنده سعی در تک هدفه کردن آن داشته، لذا کارایی و بازده به مقیاس مراحل و فرآیند تولید کل را پس از تک هدفه کردن بدست میآوریم. امروزه، میلیونها تن مواد شیمیایی در هوا منتشر میشود. مقادیر زیادی از مواد شیمیایی توسط شرکتهای تولید رزین مصنوعی بوجود میآید. رزین ترکیبی است مصنوعی یا طبیعی و بسیار چسبنده که اگر تحت شرایطی خاص قرار گیرد سخت میشود. با استفاده از روشهای پیشنهادی به تعیین کارایی و بازده به مقیاس 10 شرکت تولید رزین در ایران میپردازیم.
-1 مقدمه
یکی از ابزارهای مناسب و کارآمد در زمینه ارزیابی کارایی واحدهای تصمیم گیری، تحلیل پوششی دادهها - - DEA میباشد. اولین بار فارال مدلی برای ارزیابی و محاسبه کارایی با ورودیهای چندگانه و یک خروجی ارائه داد.[1] تقریبا پس از دو دهه چارنز، کوپر و رودرز این تکنیک را برای چند خروجی تعمیم دادند و آن را تحلیل پوششی دادهها نامیدند.
در سالهای اخیر در اغلب کشورهای جهان برای ارزیابی عملکرد نهادها و دیگر فعالیتهای رایج در ارزیابی سازمانها و صنایع مختلف مانند صنعت بانکداری، پست، بیمارستانها، مراکز آموزشی، نیروگاهها، پالایشگاهها و ... کاربردهای متفاوتی از تحلیل پوششی دادهها دیده میشود.[3] اما عمده این پژوهشها بر روی مدل-های DEA یک هدفه تمرکز دارد. در مدلهای DEA یک هدفه تنها یک جنبه از کارایی در هر مدل مورد بررسی قرار میگیرد.
امروزه مدلهای DEA چند هدفه سعی دارد اهداف متعددی را بطور همزمان مورد توجه قرار داده و امکان بررسی کارایی واحدهای مختلف از جنبههای دیگر با استفاده از دادههای کمی، کیفی و همچنین اعمال نظرهای DM در ننایج مدل میسر نماید. در برخی از نمونهها، DMUها ممکن است ساختار دو مرحلهای داشته باشند. اولین مرحله، ورودیها را برای تولید خروجیها بکار میگیرد.
خروجی-های اولین مرحله بعنوان ورودی دومین مرحله مورد استفاده قرار می-گیرند. خروجیهای اولین مرحله اندازههای واسطه خوانده میشوند. سپس دومین مرحله اندازههای واسطه را برای تولید خروجیهای خود بکار میگیرد. به هر حال، در دنیای واقعی واحدهای تصمیم گیری وجود دارند که در آنها فرآیند تولید را میتوان به صورت یک فرآیند دو مرحلهای یا چند مرحلهای در نظر گرفت. کاستلی [4] و تون [5] مدلهایی را برای ارزیابی واحدهای تصمیمگیری با ساختار شبکهای ارائه دادند.
در این مقاله سعی بر آن است که مدلهای چند مرحلهای را با توجه به تعداد مراحل که در تابع هدف بصورت چند هدفه قرار گرفته-اند، با یک رویکرد پیشنهادی به یک مسئله تک هدفه تبدیل نماییم.
بازده به مقیاس - - RTS اندازهگیری بازده نهایی یک ورودی اضافی تابع تولید را نشان میدهد، بعبارت دیگر در صورت افزایش ورودی، میزان تغییرات خروجی را نشان میدهد. RTS در سه حالت افزایشی، ثابت و کاهشی نشان داده میشود. فاره و گروسکوف یک رویکرد جایگزین برای تعیین RTS براساس مدلهای CCR و BCC ارائه کردند
کائو و هوانگ - - 2008 مدل استاندارد DEA را با در نظر گرفتن رابطهی سری دو مرحلهای با فرآیند کل را اصلاح کردند. و کارایی کل فرآیند دو مرحلهای را بعنوان حاصل کارایی هر یک از دو مرحله مدل سازی کردند.[7] چن و همکاران - - 2009 نشان دادند که مدل DEA دو مرحله ای کائو و هوانگ، برای فرض بازده به مقیاس ثابت - - CRS است و برای فرض بازده به مقیاس متغیر - - VRS کاربرد ندارد.[8] به منظور تحقق اهداف، نظریه DEA شبکهای که توسط چن و همکارن - - 2009 ارائه شده را اتخاذ میکنیم.
سایر بخشهای مقاله به شرح زیر سازماندهی میشود: بخش 2، مفاهیم پایه در شبکه دو مرحلهای ارائه شده است. بخش 3، کارایی DEA در رویکرد پیشنهادی و بازده به مقیاس هر مرحله و فرآیند تولید کل با را تعیین میکنیم. بخش 4 دادههای شرکت تولید رزین در ایران برای نشان دادن نتایج استفاده شده است. بخش 5 نتیجهگیری از کار میباشد.
-2 مفاهیم پایه در شبکه دو مرحلهای
در چند سال اخیر مطالعاتی در مورد ساختار دو مرحلهای دادهها صورت گرفته است، که علاوه بر ورودیها و خروجیها، مجموعهای از " حاصل میانی" را نیز داریم که بین این دو مرحله واقع است. سیستم بانکی نمونهای از فرآیندهای دو مرحلهای میباشد. در اولین مرحله نیروی انسانی و سرمایه، سپردههایی تولید میکنند و مرحله دوم این سپردهها را برای تولید سود بهکار میبرند. ژو و سیفورد مدلهای دومرحلهای را برای ارزیابی 55 بانک آمریکایی بهکار بردند.[9] همچنین ژو مطالعاتی را در مورد قابلیت عرضه در بازار و سودبخشی در 500 شرکت برتر انجام داد.
شکل : - 1 - یک فرآیند دو مرحلهای عمومی
-3 ارزیابی عملکرد با مدلهای چند مرحلهای بصورت چند هدفه
تاکنون مطالعههای بسیار زیادی در مورد مدلهای DEA چند هدفه صورت گرفته است، که سعی دارند نواقص موجود در مدلهای DEA تک هدفه را به نوعی برطرف کنند. گلانی - - 1998 مدل DEA چند هدفهای را ارائه داد که در آن ارزیابی عملکرد بر اساس نظر DM صورت میگیرد که برای حل مدل از روش فعل و انفعالی استفاده شده است.
اینک ما ابتدا مدلهای جند هدفه DEA شبکهای را بصورت زیر در نظر میگیریم. در این مدل محاسبه امتیاز کارایی هر مرحله بعنوان تابع هدف مدل در نظر گرفته میشود. بعبارتی دیگر در این مدل به تعداد مراحل تابع هدف خواهیم داشت که در اینجا فرآیند تولید دو مرحلهای را در نظر گرفتهایم. فرآیند دو مرحلهای سادهترین فرآیند تولید شبکهای است که بعنوان نماینده میتوان نتایج بدست آمده در این تحقیق را به ساختار چند مرحلهای تعمیم داد.
مدل - 1 - یک مدل چند هدفه است که از دادههای قطعی در دو مرحله به منظور ارزیابی واحدهای مختلف استفاده میکند. در ادامه سعی بر آن است، مدل DEA چند هدفه به یک مدل تک هدفه تبدیل شده تا امکان ارزیابی مراحل و فرآیند تولید کل فراهم شود. برای ارزیابی نسبی واحدها، نیازمند در نظر گرفتن مشخصه ماهیت ورودی و خروجی محور بودن هستیم.
در مدل چند هدفه ارائه شده برای بدست آوردن واحد در مرز کارا سعی در حداقلسازی ورودیها و افزایش سطح خروجیها را داریم. همانطور که قبلا گفته شد، امکان در نظر گرفتن نظرها و علایق DM در مسائل چند هدفه وجود دارد. از این رو DM همیشه بطور مستقیم برای DMUها امتیاز کارایی 1 را بعنوان سطح معیار در نظر میگیرد. ما از این سطح معیار برای رسیدن به کارایی مراحل و فرآیند تولید کل با تابع چند هدفه استفاده می-نماییم.
