بخشی از مقاله
چکیده:
تجربه نشان داده است در سازمان ها کمتر کاری با نظم انجام میگیرد، مگر آن که اطلاعات لازم و کافی از جوانب مختلف آن کار در اختیار باشد. به همین لحاظ میزان قدرت اتخاذ تصمیم بهینه بستگی به عواملی دارد که از جمله مهمترین آن عوامل در اختیار داشتن آمار و اطلاعات صحیح و بههنگام است.
کتابخانه های عمومی نیز از این قائده مستثنی نیست. مدیران ارشد کتابخانه های عمومی آمارهای ماهیانه ای که مسئولین کتابخانه ها ارسال می کنند جمع بندی کرده و پس از تحلیل تصمیمات لازم را اتخاذ می کنند روش پژوهش انجام شده، پیمایشی با نگرش توصیفی است. داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه با مسئولان کتابخانهها، مشاهده حضوری و آمارهای موجود در کتابخانهها گردآوری شده است.در این مقاله سعی شده است کاربرد آمار در کتابخانه های عمومی شهرستان تفت مورد بررسی قرارگیرد.
مقدمه
واژه آمار - statistics - از کلمه - status - به معنی دولت سرچشمه گرفته است و درگذشته مفهوم آمار و اطلاعات امور مربوط به کشورداری و سیاست بوده است.
امروزه به تمامی اطلاعاتی که به صورت عدد و رقم از موضوعات مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در جداول با تعریف مشخص و طبقهبندی گویا بیان شده است اطلاعات آماری یا آمار گفته میشود .
مفهوم دیگر کلمه آمار، علم آمار است که اصول و روش جمعآوری اطلاعات آماری، نمایش دادن آنها و تجزیه و تحلیل و استنتاج آماری را مورد بحث قرار میدهد.علم آمار، علم فن فراهم کردن دادههای کمّی و تحلیل آنها به منظور به دست آورن نتایجی که اگرچه احتمالی است، اما در خور اعتماد است.
آمار به عنوان یک موضوع علمی، امروزه شامل مفاهیم و روشهایی است که در تمام پژوهشهایی که مستلزم جمع آوری دادهها به وسیله یک فرایند آزمایش و مشاهده و انجام استنباط و نتیجه گیری به وسیله تجزیه و تحلیل این دادهها هستند اهمیت بسیار دارند.
امروزه در تحلیل معیارهای رفاه اجتماعی، میزان توسعه کتابخانه های عمومی در ردیف مسکن، آموزش، اشتغال، بهداشت و درمان قرار می گیرد و آن را یکی از شاخص های توسعه یافتگی کشورها به حساب می آورند. در این راستا نه تنها رشد کمی کتابخانه ها بلکه در نظر گرفتن معیارهایی جهت بهبود وضعیت کیفی کتابخانه ها بایستی مورد توجه قرار گیرد.
همچنین بهبود وضعیت کتابخانهها عاملی در جهت رشد و ترقی جامعه خواهد بود. بنابراین بایستی با مطالعه و بررسی وضعیت کتابخانهها زمینه های تعالی و رشد بیشتر آنها را فراهم نمود. در این پژوهش نیز سعی بر آن است تا با بررسی آمارهای موجود در کتابخانه های شهرستان تفت به کاربرد این علم در چگونگی رشد کمی و کیفی این مجموعه استفاده می شود.
اهمیت آمار در سازمانها و نهادها
امروزه در هر سازمان ، مدیریت از ارکان اصلی فعالیتها وموجودیت آن سازمان میباشد، به نحوی که هر گونه ضعف و نقصان در این رکن پیامدهای زیانباری را برای آن مجموعه ایجاد مینماید. با توجه به اینکه سه وظیفه اصلی مدیریت ؛ سیاستگذاری، برنامهریزی و تصمیمگیری است تحقق این سه وظیفه مهم در مدیریت نیازمند طیف وسیعی از آمار و اطلاعات است، به طوری که بدون در دست داشتن آمار کافی، دقیق و بههنگام، سیاستگذاری، برنامهریزی، تعیین اهداف، راهکارها و فعالیتها و در نهایت ارزیابی نتایج مربوطه امکانپذیر نمیباشد
آمار همچون چراغی میباشد برای روشنکردن نقاط تاریک تصمیمگیری صریح و بیابهام فرد تصمیمگیرنده. نتایج تهیه و تولید آمار جامعه را قادر میسازد تا به قضاوت بنشیند که در مورد مسأله مشخصی نسبت به مقطع زمانی معین پیشرفت، توقف و یا عقبرفتگی حاصل شده است.و به همین دلیل است که در هر سازمانی واحدی به عنوان واحد آمار وجود دارد که تاثیر بسزایی در تصمیم گیرهای آن سازمان دارد.
جایگاه آماردر کتابخانه های عمومی
کتابخانه ها به عنوان رابطی میان منابع اطلاعاتی و درخواست کننده اطلاعات عمل می کند و فلسفه وجودی کتابخانه های عمومی فراهم آوری و دسترس پذیر کردن اطلاعات و منابع اطلاعاتی برای تمام اقشار جامعه است.
برای عملی کردن این فلسفه و هدف یکسری قوانین و مقررات وضع شده است همچنین فعالیتهایی برای رساندن متقاضی اطلاعات به اطلاعات مورد نظرش انجام می شود. فعالیتهایی چون: نیازسنجی اطلاعات، تامین بودجه ، فراهم آوری منابع، فهرست نویسی و آماده سازی کتاب و... .
جهت نظامند ساختن کتابخانه باید برای شرایط عضویت کتابخانه، تعداد منابعی که هر کاربر کتابخانه می تواند امانت بگیرد، مدت زمانی که منابع امانت گرفته شده در اختیار کاربراست، نحوه جریمه شدن کاربر در صورت تاخیر کتاب و... قوانین و مقرراتی وضع گردد.
برای دستیابی به اینکه چگونه فعالیتهای کتابخانه انجام شود و قوانین چگونه وضع گردد نیازمندیم از علم آمار و روشهای آماری استفاده می کنیم.
در مورد نیازسنجی فرد مسئول با طراحی پرسشنامه ای استاندارد و توزیع آن بین ساکنین منطقه ای که کتابخانه عمومی در آنجا واقع شده است اطلاعات خامی جمع آوری می کند که این اطلاعات با استفاده از آمار و روش های آماری پردازش شده و بعد از رد یا قبول فرضیه های مطرح شده می توان به نتایج مطلوب یعنی نیاز های اطلاعاتی افراد ساکن آن منطقه و در واقع افرادی که کتابخانه برای آنها ایجاد شده است دست یافت.
در رابطه با تامین بودجه، با توجه به اینکه در ایران بودجه کتابخانه های عمومی از طریق نیم درصد درآمد شهرداری ها تامین می شود. بنابراین بودجه محدودی در اختیار کتابخانه هاست که مسئول مربوطه با استفاده از روش های آماری به اولویت بندی هزینه ها می پردازد و با توجه به نتایج نیاز سنجی و استفاده از قوانین کتاب سنجی - که در این علم از آمار استفاده می شود - معتبر ترین و پر مخاطب ترین منابع را برای کتابخانه خریداری میکند.
در زمینه فهرست نویسی و آماده سازی کتاب قابل ذکر است که در کتابخانه های عمومی ماهیانه باید آماری ارائه شود که یکی از مواردی که باید در آمار قید شود موجودی کتابخانه از نظر منابع و تعداد کتاب و یادیگر مواد اطلاعاتی که کتابخانه در طول یک ماه در کتابخانه آماده سازی کرده است. پس باید فهرست نویسی و آماده سازی منابع به گونه ای مستند باشد که بتوان در آخر هر ماه گزارش آماری ارائه کرد.
