بخشی از مقاله
چکیده
از پیدایش خلقت ،انسانهای اولیه با توجه به حفظ امنیت و آسایش ،همواره به دنبال سر پناه بوده اند.. شکل گیری تمدنهای متنوع و یکجا نشینی - که لزوما بر اساس پارامترهای جغرافیائی و زیست بوم مناطق و رشد جمعیت بوده - ،معماری طیف وسیعتری به خود گرفت و شهرسازی به میان آمد.در معماری معاصر، عملکرد و نظام کالبدی و شاکله کلی شهری ،آن طور که شایسته است نبوده و رشد فیزیکی شهرها و نحوه استقرار بناها در ابعاد خرد و کلان و در سیستم مدیریت و طراحی شهری آن طور که رسالت مهندسی معماری بوده ،نمی باشد.
چرا که علمی در راستای تحقق اهداف کلان توسعه پایدار است که بتواند نیازها و آنچه انسان امروزی از آن انتظار دارد را مرتفع و امنیت و آسایش و پیامد آن ، مسائل اقتصادی را در حد بضاعت پوشش دهد.هدف از این پژوهش : کاربرد ابزارهای آمایش سرزمین به عنوان گامی نوین در تحقق اهداف کلان معماری پایدار است که به عنوان نمونه استفاده از سیستم تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی در معماری معارفه میشود
روش تحقیق: بر اساس هدف ،کاربردی و بر اساس ماهیت ،توصیفی تحلیلی می باشد که از یافته های پژوهش میتوان به مواردی همچون،استفاده از AHP در ابعاد خرد و کلان طراحی معماری وهچنین مدیریت شهری نام برد.
از دیگر یافته های پژوهش ،قدم نهادن در مسیری نو در راستای توسعه پایدار با استفاده از انرژیهای تجدید پذیر و نحوه نگرش خردمندانه و منطقی به تمامی پارامترهای تعیین کننده می توان نام برد.پژوهش حاضر برای اولین بار از طرف نگارنده مطرح شده و تا کنون از این ابزار ،در معماری و شهرسازی استفاده نشده است.امید است پژوهش حاضر بتواند آن طور که شایسته است رسالت خود را ایفا نموده و گامی به سوی توسعه پایدار و نهایتا آمایش سرزمین برداشته باشد.
مقدمه
تمام فعالیتهای بشر بر روی پهنه جغرافیائی منحصر به فرد آن زیستگاه صورت می گیرد.با ورود اولین ساکنین که در غارها سکنی داشتند،شاکله معماری نیز به وجود آمد. ظهور تمدنهای متعدد درجای جای این کره خاکی تحت تاثیر پارامترهای مختلف جغرافیائی - ژئومورفولوژیک - مطرح شد.استفاده صحیح و منطقی از منابع انرژی - انرژیهای تجدید پذیر و انرژیهای تجدید ناپذیر - در معماری عصر کهن و پیشین به وضوح روشن است. با عنایت به رشد جمعیت در شهرها و به تبع آن رشد فیزیکی شهر،آن طور که باید به معماری پایدار توجه لازم نشده است؛ واین در حالی است که منابع تجدید ناپذیر در حال اتمام است.
البته استفاده صحیح از انرژی بخش کوچکی از اهداف کلان معماری پایدار به شمار می آید.در این میان برنامه ریزیهای شهری و مطالعات شهری واتخاذ سیاستگزاریهای نوین ،میتواند تا حد منطقی ، این ضرورت را پوشش دهد.استفاده از ابزار تحلیلی - AHP - که نگارنده برای اولین بار ،آن را در معماری و شهرسازی به عنوان یکی از ابزارهای آمایش سرزمین مطرح مینماید، تا حد معقولی میتواند ما را در راستای رسیدن به پاسخی مناسب و درخور جهت رسیدن به اهداف کلان معماری پایدار سوق دهد.
امید است پژوهش حاضر در طراحیها و در بدو آن، مطالعات طراحی معماری ،بین مراکز دانشگاهی مختلف معماری و شهرسازی مطرح شده و مورد تدریس قرار گیرد.چرا که معماری علاوه بر تکنیکهای فنی و هنری،در فاز اول ،در واقع مطالعات است که میتواند مسیر را جهت بهترین طراحی و رسیدن به حقانیت معماری پایدار تعریف نماید.
بیان مساله
در بخش مقدمه به اختصار تشریح شد که،معماری باید بتواند نیازهای بشر را تاحد مطلوبی مرتفع سازد،که با گذشت زمان و در اعصار مختلف متنوع می باشد که در بعد خرد و ابتدائی ترین آن نیاز به امنیت است؛از طرفی امروزه رشد فزاینده شهرها - که متاثر از پارامترهای مختلفی از جمله مهاجرتهای روستا شهری است - بسیار سریع صورت گرفته است.این در حالی است که مطالعات اولیه - در ابعاد خرد و کلان - ، در برنامه ریزی های شهری و طراحی شهری آن طور که باید ،نبوده است.
عدم توجه به هر یک از ابعاد خاص مطالعاتی میتواند علاوه بر تبعات ساختاراجتماعی ، فرهنگی ،اقتصاد آن منطقه را تحت الشعاع قرار دهد.تا کنون مطالعات انجام شده برروی سایتهای مختلف ،بر اساس ابزار و روشی هدفمند نبوده است و مطالعات در حد ابتدایی ترین حالت در این مبحث بوده و به صورت گرافیکی و مبانی نظری ارئه گردیده است.روش ذکر شده در صورتی که پارامترهای تاثیر گذار تعدد یابد ،آن طور که رسالت مهندسی معماری است، نمی تواند به پاسخی منطقی دست یابد.قطعا تمام طراحی هاو سیاستگزاریهای مدیران زمانی هویت واقعی پیدا میکند که اتخاذ هر کدام از موارد فوق ،با مطالعات جامع و با نگاه آمایشی صورت گیرد.حال سوالات مختلفی حول این موضوع مطرح میگردد که در بخش سوالات پژوهش به آنان پرداخته شده است.
سوالات تحقیق
سوالاتی که ذهن پژوهشگررادر خصوص " کاربردابزارهای آمایش سرزمین در تحقق اهداف کلان معماری پایدار" به خود معطوف نموده را مطرح نموده تا نهایتا در پروسه تحقیق و تجزیه و تحلیل داده ها ، به آن پاسخ داده شود.
-1 آیابااستفاده ازابزارهای آمایش سرزمین میتوان به معماری پایداردست یافت؟
- 2 آیا بین "ابزارهای آمایش سرزمین و شهرسازی و معماری پایدار" ارتباط معنا داری وجود دارد؟
-3 آیا استفاده از سیستم تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی "AHP" میتواند در اتخاذ تصمیم گیری مهندسین گروه معماری ، در فاز اول و دوم - مطالعات و طراحی - مورد استفاده منطقی قرار گیرد؟
فرضیات تحقیق
با توجه به عنوان مقاله و بیان مسئله و سوالات تحقیق ،فرضیات مطرح میشود که در پروسه پژوهش و پس از تجزیه و تحلیل مطالعات ، رد و یا مورد تایید قرار میگیرند.
ارائه فرضیات با عنایت به سوالات تحقیق :
فرضیه اول : به نظر می رسد بااستفاده ازابزارهای آمایش سرزمین میتوان به معماری پایداردست یافت.
فرضیه دوم : بین "ابزارهای آمایش سرزمین و شهرسازی و معماری پایدار" ارتباط معنا داری وجود دارد.
فرضیه سوم : استفاده از سیستم تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی "AHP" میتواند در اتخاذ تصمیم گیری مهندسین گروه معماری ، در فاز اول و دوم - مطالعات و طراحی - مورد استفاده منطقی قرار گیرد.
اهداف و ضرورت های تحقیق
پژوهش حاضر به دنبال دو هدف اصلی در بعد خرد و کلان است؛اول اینکه ابزارهای آمایش سرزمین در علوم مهندسی را معارفه می نماید و در مرحله بعد با شناخت جامع از این نوع ابزارها ،نحوه استفاده آن را در بعد خرد و کلان مطالعات معماری و شهرسازی با ذکر نمونه های موردی در مقالات ارائه شده پیشین به معارفه می گذارد.
از یافته های مهم پژوهش در بعد شناخت عوامل اقلیمی و طراحی معماری ،میتوان به مواردی همچون،بهترین نحوه استقرار فرم بنا در سایتهای مختلف با توجه به عوامل تاثیر گذار اقلیمی نام برد. از دیگر یافته های تحقیق ،گام نهادن در مسیر معماری پایدار با استفاده از انرژیهای تجدید پذیر ، می توان اشاره نمود؛در واقع تحقق اهداف کلان توسعه پایدار ، با در نظر گرفتن تمام علوم معنا پیدا میکند و نقش پررنگ مهندسین معماری در این بین بسیار حائز اهیت است. امید است تحقیق حاضر آن طور که شایسته است توانسته باشد گامی در مسیر پیشبرد این مهم برداشته و رسالت خود را به ظهور رسانیده باشد.
روش تحقیق
در این پژوهش ، نوع مطالعه و روش بررسی بر اساس هدف ،کاربردی و بر اساس ماهیت ،توصیفی-تحلیلی است واز یافته های پژوهش میتوان به مواردی همچون : بهترین نحوه استقرار فرم بنا در سایتهای مختلف با توجه به عوامل تاثیر گذار اقلیمی در شهر بجنورد و استفاده صحیح از انرژیهای تجدید پذیر با توجه به مکان یابی و مکان گزینی صحیح در راستای اعتلا بخشیدن به معماری پایدار نام برد. از نتایج این تحقیق میتوان در سطوح مختلف منطقه ای و فرا منطقه ای بهره مندشد.
