بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه کمبود منابع آب شیرین یکی از مسائل تهدید کننده حیات محسوب می شود. این پژوهش با هدف تعیین تأثیر یک مداخله آموزشی بر افزایش آگاهی، نگرش و عملکرد دانش آموزان دختر در زمینه صرفه جویی در مصرف آب در سال 1393 انجام شده است.این مطالعه از نوع نیمه تجربی می باشد. در مطالعه حاضر، 122 دانش آموز دختر شرکت کردند 61 - نفر در دو گروه آزمون و کنترل - و پرسشنامه های مربوط به اطلاعات فردی و سنجش آگاهی، نگرش و عملکرد را قبل از مداخله تکمیل نمودند.
بر اساس نتایج پیش آزمون، برنامه آموزشی مناسب طراحی و طی 3 جلسه، بحث گروهی، سخنرانی و پرسش و پاسخ برای شرکت کنندگان در گروه آزمون برگزار شد. دو گروه، یک ماه پس از مداخله پیگیری شدند و مجددا پرسشنامه ها را تکمیل کردند.
در نهایت داده ها با استفاده از آزمون های آماری تی مستقل، تی زوجی و تحلیل کوواریانس تحلیل شدند. میانگین نمره آگاهی p<0/001 - - ، نگرش - p=0/003 - و عملکرد - p<0/001 - دانش آموزان گروه آزمون افزایش معنی داری نسبت به گروه کنترل در مرحله پس از مداخله آموزشی داشت.می توان نتیجه گرفت که اجرای مداخله آموزشی یکی از راهبردهای مناسب برای افزایش عملکرد دانش آموزان در زمینه صرفه جویی در مصرف آب می باشد.
.1مقدمه
امروزه مشکلات محیط زیستی به عنوان یکی از چالش های فوری محسوب می شود و کمبود آب به عنوان یکی از منابع طبیعی اساسی - گیلبرتسون و همکاران ، - 2011 و یک مشکل بزرگ زیست محیطی و تهدید کننده حیات برروی کره زمین است. به علاوه بسیاری از بخش های جهان به طور شدید با کمبود آب آشامیدنی مواجه هستند - تال ، هیل و همکاران ،. - 2006 آمارها نشان می دهد که در حدود %70 سطح زمین از آب پوشیده شده است. از این میان %97/2 آب در اقیانوس ها وجود دارد که برای مصارف انسانی، به جهت شور بودن، غیر قابل مصرف است و تبدیل آن به آب شیرین و قابل مصرف کاری دشوار و پرهزینه می باشد.
%2/8 از آبی که برای انسان و دیگر مخلوقات قابل استفاده است، در یخ های قطبی وجود دارد که دسترسی به آن دشوار است. %0/5 آب در رودخانه ها، دریاچه ها و آب های زیر زمینی و 0/5 %در جریان تبخیر و نزول باران و برف نگهداری می شود. لذا تنها در حدود %1 آب موجود بر کره زمین قابل مصرف می باشد - ماروندو و همکاران ،. - 2011 ضمنا منابع آبی به طور نابرابر در جهان توزیع شده اند. در حال حاضر نزدیک 1/2 میلیون نفر در مناطقی زندگی می کنند که کمبود آب وجود دارد و 1/6 میلیون نفر با کمبود اقتصادی آب مواجه هستند. با وجود کمبود منابع آبی آشامیدنی، مصرف آب آشامیدنی از %77 به %89 بین سال های 1990 تا 2001 افزایش پیدا کرده است و انتظار می رود مصرف آب قابل نوشیدن تا سال 2015 به بیش از %92 برسد
تعدادی تحقیقات که بر روی موضوعات محیط زیست انجام گرفته است نشان داده که عوامل روانشناختی مثل کنترل فرد، ارزش ها و عادات او بر انجام رفتار مؤثر می باشد
همچنین ریشه بسیاری از مشکلات محیط زیستی به نوع رفتار انسان با آن بر می گردد و برای ایجاد رفتار مناسب با محیط زیست می توان از تغییرات رفتار به طور سازمانی و گروهی، تغییر در سبک زنگی افراد ، افزایش آگاهی در مورد محیط زیست و تغییر نگرش افراد استفاده کرد تا به نوعی بین عرضه و تقاضای در محیط زیست توازن ایجاد گردد. البته تغییر رفتار انسان فوری ایجاد نمی شود و طی یک فرآیند مداوم انجام می گیرد
وظیفه آموزش بهداشت این است که رفتارهای بهداشتی را درک کرده و با راهبردهای مناسب به انتقال دانش لازم در مورد رفتار، در جهت افزایش سلامت بپردازد - جکسون،. - 1997 آموزش بهداشت می تواند از کانالها و وسایل مختلف در جهت ایجاد تغییرات رفتاری استفاده کند
در مطالعه ای که در سال 2014 در کشور چین به انجام رسید نشان داده شد که ارتباط معنی داری بین درک درست از مصرف آب و مصرف واقعی آب وجود دارد - فان و همکاران،. - 2014 در مطالعه ای که در اسپانیا به انجام رسید نشان داده شد که رفتار حفاظت از آب به متغیرهایی از قبیل نگرش یا آگاهی بوم شناختی و سبک زندگی مردم وابسته است - موتوکاماران و همکاران، . - 2011 در مطالعه ای که توسط احمدی و همکاران در شهر یاسوج به انجام رسید نتایج حاکی از آن بود که گرایش به صرفه جویی در مصرف آب، در بین شهروندان امیدوارکننده است.
بر اساس جستجوهای انجام شده توسط محققان این مطالعه، تا کنون در ایران در زمینه رفتار صرفه جویی در مصرف آب، مطالعه مداخله ای صورت نگرفته است. مطالعات مقطعی بسیار کمی در مورد صرفه جویی در مصرف آب در ایران انجام شده است
بنابراین با توجه به کمبود مداخلات طراحی شده در این حوزه و با توجه به افزایش روزافزون جمعیت جهانی و افزایش مصرف آب و بروز خشکسالی های پیاپی، به نظر می رسد طراحی مداخلات آموزشی جهت تغییر باورها و تغییر رفتار مصرف کنندگان بتواند میزان مصرف آب را در بین شهروندان کاهش دهد، ضروری باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر یک مداخله آموزشی بر افزایش آگاهی، نگرش و عملکرد دانش آموزان دختر شهرستان لنگرود در زمینه صرفه جویی در مصرف آب انجام شده است.
.2روش کار
مطالعه حاضر از نوع نیمه تجربی با گروه کنترل است که در سال1394 - 1393 اجرا شده است. نمونه های هدف شامل 162 دانش آموز دختر پایه هفتم شهرستان لنگرود 61 - نفر در گروه آزمون و 61 نفر در گروه کنترل - بود. معیار ورود به پژوهش شامل تحصیل در پایه هفتم در مدارس دخترانه شهرستان لنگرود بود. قبل از انجام پژوهش، موافقت آموزش و پرورش شهرستان برای تکمیل پرسشنامه ها کسب شد و پس از کسب موافقت دانش آموزان برای ورود به مطالعه، پرسشنامه ها توسط دو گروه تکمیل شد.
:1-2پرسشنامه دموگرافیک
در این مطالعه از پرسشنامه اطلاعات دموگرافی - برای به دست آوردن اطلاعاتی مانند شغل پدر ، مادر ، میزان تحصیلات پدر و مادر ، تعداد برادر و خواهر های آنها و غیره - طراحی شده است.
