بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه زلزلهها از لحاظ سرعت وقوع' ناگهانی و سریع هستند، امکان پیشبینی آن برای جلوگیری از وقوع خسارت های جانی و مالی وجود ندارد، در تقسیمبندی مخاطرات در گروه خطرناکترین مخاطرات قرار میگیرد. امروزه سنجش از دور راداری - مایکروویو به عنوان یک ابزار کارآمد در اختیار متخصصین علوم زمین قرارگرفتهاست. بطوریکه از این تخصص می توان در بسیار از زمینههای علوم زمین و مخاطرات ازجمله زلزله استفاده کرد و با آگاهی از اثرات قدرت زلزله از طریق این تخصص می توان برای مخاطرات آینده برنامه ریزی کرد.
در این تحقیق، با استفاده از دو فریم تصاویر رادار سنتینل-1 مربوط به دورههای قبل و بعد از زلزله تاریخ 1396/1/16در منطقه سفیدسنگ خراسان رضویی با استفاده از تکنیک تداخلسنجی راداری - اندازهگیری اختلاف فاز پیکسلهای همجوار با استفاده از دو تصویر - اقدام به برآورد میزان جابجایی سطح زمین و شناسایی کانون زلزله کردیم. بطوریکه نتایج تحقیق نشان داد، میزان جابجایی سطح زمین بین -0/24 متر تا +0/158 متر در نوسان بوده-است. همچنین مختصات کانونزلزله شناسایی شده با تصاویر راداری با مختصات ثبت شده بوسیله مرکز زلزلهنگاری ژئوفیزیک دانشگاه تهران مشابه بوده است.
مقدمه
زلزله پدیدهای طبیعی و پرمخاطره برای اکثر ساکنین جهان است. این پدیده برای مناطق واقع در پهنههای پرخطر که بعنوان نواحی واقع در کمربند زمینلرزه شناخته میشوند مخاطره آمیزتر و در اغلب موارد بحرانساز و فاجعه آفرین است - شریفیکیا، - 1389 با توجه به اینکه مخاطره زلزله بهصورت ناگهانی و سریع اتفاق میافتد. امکان تخمین، هشدار قبلی و امکان تخلیه وجود ندارد، در صورت ناکافی بودن تدابیر حفاظتی و پیشگیری جامعه در مقابل چنین مخاطراتی، خسارات و تلفات جانی و مالی افزایش خواهدیافت.
امروزه با پیشرفت فناور و تکنولوژی بویژه در زمینهی سنجش از دور راداری تا حدودی با ارایه مدلهایی از مخاطرات و تعیین موقعیت وقوع مخاطرات مدیران را در زمینه مدیریت و برنامهریزی مخاطرات یاری میدهد. تکنولوژی سنجش از دور از سنجندههای متنوعی استفاده میکند که از نقطه نظر نوع منبع انرژی مورد استفاده، این سنجندهها را می توان به دو دسته فعال و غیر فعال تقسیم نمود. سنجش از دور غیرفعال هنگامی مطرح میشود که یک منبع طبیعی انرژی که عمدتا خورشید است، مورد استفاده قرار میگیرد.
از طرف دیگر سنجندههای فعال، امواجی را از خود تولید میکنند و با ارسال آن به سمت هدف موردنظر و دریافت انرژی برگشتی از آن، به هندسه یا ویژگیهای هدف پی میبرند. از جمله سنجندههای فعال، سنجندههای راداری هستند که محبوبیت استفاده از آنها در جامعه سنجش از دور در سالهای اخیر با ارسال سنجندههای راداری چون سنتینل-1 دوچندان شده است. یکی از مزیتهای استفاده از محدوده طیفی مایکروویو در سنجش از دور راداری این است که امواج در این محدوده برخلاف محدوده نوری تحتتاثیر شرای جوی قرار نمیگیرند. و قادرند در ابرها نفوذ کنند.
از اینرو میتوان از آنها برای تهیهی تصاویر مناطق پوشش ابر استفاده کرد. از دیگر مزایای سنجش از دور راداری آن است که این سیستم می تواند در شب و روز، بدون نیاز به خورشید تصویر تهیه کند - مقصودی و مهدوی، - 1394 همچنین سنجش از دور راداری کاربردهای فراوانی در علوم زمین دارد. که مهتیرین این کاربردها در زمینه مخاطره زلزله است. و از طریق قابلیت ارسال و برگشت امواج راداری امکان اندازهگیری میزان جابجایی حادث شده در اثر مینلرزه را فراهم میکند. در رابطه با این تحقیق، تحقیقات مشابهی در داخل و خارج انجام شده است.
- سعادتفر و همکاران، - 1393 در تحقیقی برای بررسی جابجایی های پیش لرز گسل اهر-ورزقان با استفاده از سری زمانی تداخل سنجی راداری از روش پراکنشگر های پایدار StaMPS استفاده کردند. و همچنین استفاده از 20 تصویر راداری بین سالهای 2010-2003 از منطقه مورد،که نتایج اخذ شده نشان داد بیشترین نرخ جابجایی در محدوده ی مورد مطالعه حدود 9 میلی متر بر سال است.
- Tobita, etal,2011 - برای تخمین تغییر شکل زلزله ای و مدل گسل زلزله 2010 یو شو با استفاده از تداخل سنجی راداری PALSAR اقدام به تهیه نقشه جابجایی سطح حاصل از زلزله و پراکندگی لغزش های ناشی از زلزله یوشو در کینغای چین کردند. همچنین نقشه نشان می دهد بیشترین لغزش سطحی متمایل به چپ 166 سانتیمتر در فاصله ی 9.7 کیلومتری غرب و شمالغرب یوشو و طول کامل گسل های سطحی نیز حدود 73 کیلومتر تخمین زده شدند. بیشترین تغییر شکل حاصل از زلزله در اطراف کانون زلزله و اطراف دریاچه ی لانگ یائو اتفاق افتاده است.
- Signa, etal , 2012 - برای مانیتورینگ میزان جابجایی در سطح زمین و خطر زمینشناسی ناشی از آن در منطقه موریلیا مکزیم از 22 تصویر راداری ENVISAT در دورههای زمانی 2010-2003استفاده کردند. که نتایج حاصل از تحقیق آنها میزان جابجایی 8-7 سانتیمتر در سال را در جهت غربی - شرقی یا شمالغربی - جنوبشرقی را در جهت موازی با گسل اصلی نشان می-دهد. تمام تحقیقات انجام شده نشان میدهد که تکنیک تداخلسنجی راداری اهمیت ویژهای در ارزیابی تغییرات سطح زمین در اثر وقوع زمینلرزه دارد.
روش تحقیق
منطقه مورد مطالعه
استان خراسان رضوی یکی از استانهای شمالشرق کشور است که در موقعیت 33 درجه و 52 دقیقه تا 37 درجه و 42 دقیقه شمالی و 56 درجه و 19 دقیقه تا 61 درجه و 16 دقیقه شرقی قرار دارد. مساحت استان خراسان رضوی 11648549 کیلومتر مربع است که 7 کل مساحت ایران را در بر میگیرد. 49/2 سطح استان را مناطق کوهستانی و 50/8 آن را دشتها تشکیل میدهند. این استان شامل 4 حوزهی آبریز اترک، قرهقوم، کویر مرکزی و شرق ایران است.
این استان با توجه به قرار گیری گسلهای فعال این استان جزئ مناطق حساس به لرزهخیزی در کشور محسوب میشود که از جمله گسل های خطر ناک، گسل کشفرود است. زمین لرزه منطقه سفید سنگ خراسان رضوی با قدرت 6 ریشتر در نزدیکی گسل کشفرود اتفاق افتاده است. گسل کشفرود با طول 162 کیلومتر و راستای شمالغرب - جنوبشرق، از جنوبشرق قوچان تا جنوبشرق مشهد امتداد دارد. سازو کار این گسل معکوس بوده و از نظر لرزهخیزی گسلی فعال محسوب میشود - گزارس موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران - .
