بخشی از مقاله

چکیده

هدف از این مطالعه کاربرد روش های پیشرفته مختلف موجود در دورسنجی برای اکتشاف مواد معدنی غیر فلزی می باشد. همانطوری که می دانیم امروزه دورسنجی به همراه سایر روش ها مانند ژئوفیزیک و ژئوشیمی در اکتشاف معادن به خصوص در مناطقی که دور از دسترس می باشند و یا اینکه کوهستانی و فاقد پوشش گیاهی می باشند کاربرد گسترده ای پیدا نموده است. منطقه مورد مطالعه ما از این نظر دارای شرایط مناسبی بود. برای این منظور تصویر ماهواره ای UTM منطقه هشترود مورد استفاده قرار گرفت.

این منطقه به دلیل وجود توده های گرانیتی و سایر توده های نفوذی دارای مناطق آلتراسیونی می باشد. برای ثبت این آلتراسیونها بایستی دنبال کانی های خاصی به خصوص کانی های رسی باشیم . مثلا برای آلتراسیونهای پتاسیک و پروپیلیتیک،کانی های اورتوکلاز و کلریت و اپیدوت را می توان مورد بررسی قرار داد. به دلیل اینکه مواد معدنی غیر فلزی در منطقه گسترش فراوان داشتند نتیجتا هدفمان را بر پایه آشکارسازی این مواد قرار دادیم. مهمترین آنها که در این تحقیق نیز مدنظر قرار داده شده اند عبارتند از کائولن و گچ می باشند .

گچ با توجه به اینکه رفتار مشابهی با کانی رسی دارد در نتایج به دست آمده قابل شناسایی نمی باشد ولی کانی سازی کائولینیت و مونت موریلونیت به احتمال زیاد در منطقه وجود دارند. کانی سازی پرلیت نیز در منطقه وجود دارد که برای آشکار سازی آن بایستی به طور غیر مستقیم مناطق حاوی توف را آشکار سازی نماییم که برای این منظور از کانی اورتوکلاز استفاده نمودیم. روش های به کار رفته برای شناسایی کانی ها شامل ترکیبات باندی کاذب ،نسبتهای باندی ، روش Lsfit و روش های آنالیز طیفی می باشند. این روش ها به خوبی توانسته اند مناطق آلتراسیونی و دارای کانی های خاص را ثبت بنمایند.

-1  مقدمه

دورسنجی به موازات علومی همچون ژئوفیزیک و ژئوشیمی ، به عنوان یک روش استاندارد در بسیاری از برنامه های اکتشافی به ویژه در نواحی دور از دسترس پذیرفته شده است. این کاربرد به و ژه در نواحی خشک و نیمه خشک جایی که پوشش گیاهی سنگها و خاکها را نمی پوشاند مصداق بیشتری پیدا می کند .

در این جا از دانش سنجش از راه دور برای به دست آوردن اطلاعات مفید از پدیده ها ی زمین شناسی و شناسایی کانی های مختلف در منطقه بهره گیری شد. برای این منظور تصویر ماهواره ای UTM منطقه مورد نظر - هشترود - را با مقیاس 1/50000 از سازمان سنجش از دور ایران تهیه گردیده و تصحیحات اولیه در آن صورت گرفته تا بتوانیم پردازش های لازم را انجام بدهیم. بعد از آماده سازی تصویر ماهواره ای پردازش های لازم برای آشکار سازی پدیده ها بر روی تصویر ماهواره ای را شروع می کنیم .

هدف از این پردازش ها ،آشکار سازی آلتراسیونها و شناسایی کانی های مختلف در منطقه می باشد . روش های به کار رفته عبارتند از ترکیبات باندی کاذب ، نسبتهای باندی و آنالیز مولفه های اصلی می باشند. روش های دیگری نیز معرفی خواهند شد که به عنوان روش های تکمیلی برای مقایسه با روش های ذکر شده به کار میروند.

-2زمین شناسی اقتصادی

در بررسی های زمین شناسی ورقه هشترود مواد معدنی غیر فلزی به شرح ذیل وجود داشتند :

-1 پرلیت : کانی سازی پرلیت در وابستگی با واحد ریولیتی - ریوداسیتی است .

-2 گچ : لایه ها و نوارهای گوناگون بهره برداری شدنی از گچ در پیکر میان لایه هایی در درون نهشته های تبخیری و مارنی میوسن یافت می شود که ارزش اقتصادی دارند و در چندین نقطه بهره برداری از آنها انجام می شود.

در محدوده شمال شرقی ورقه هشترود لیتولو ی های آندزیت ،لاتیت پورفیری و توف وجود دارند. که توسط توده گرانیتی قطع شده است و در مجاورت این توده گرانیتی دگرسانی مشاهده می شود. در بررسی های صحرایی رگه و رگچه هایی از کانی های سبز رنگ - اپیدوت - که ناشی از نفوذ توده های گرانیتی است ،دیده می شوند. در گوشه شمال شرق ورقه هشترود توف های سبز رنگ با لایه بندی بسیار مشخص و تناوب توف های ماسه ای و توف برش دیده می شود. نمونه های برداشت شده نشان میدهد که این سنگ دارای ترکیب متوسط می باشد و زمینه این سنگ بسیار کم و شامل شیشه و کریپتوکریستالین کوارتز و ثانویه هایی مانند کربنات - کلریت می باشدو همچنین حاوی اکسید آهن می باشد.

در بخش شمال شرقی تناوب توف با گدازه نیز دیده می شود . این توف ها به همراه گدازه های آندزیت بازالت دیده می شود که دگرسان شده اند. این سنگها دارای بافت پورفیریتیک بوده و در برگیرنده فنوکریست پلا یوکلاز رسی - اپیدوتی و کلریتی می باشد . در منطقه لیتولو ی با ترکیب شیمیایی ریولیت تا ریوداسیت در پیکر دایک و روانه های گدازه ای گسترشی به نسبت شایان توجه دارد. این لیتولو ی ها مجموعه واحد های ائوسن را قطع کرده و دگرسانی هایی در آنها پدید آورده است که سبب کانی سازی کائولن شده است

-3کاربرد روش ترکیبات رنگی کاذب، نسبت گیری باندی و روش کروستا در آشکارسازی آلتراسیونها و ثبت کانیها

-3-1 کاربرد روش ترکیبات رنگی کاذب در آشکار سازی آلتراسیونها :

یک ترکیب رنگی از باندهای طیفی جداگانه که به صورت رنگهای آبی ، سبز و قرمز نمایش داده می شود ،معمول ترین شکل نمایش داده ها می باشد البته بایستی در انتخاب باندها و رنگهای نمایشگر دقت نمود که عوارض موجود در تصویر به خوبی و با رنگهایی که قابل درک برای بیننده می باشد ، نمایش داده بشود در این جا ترکیبات رنگی مختلفی از باندها استفاده گردیده است .

داویدسون و دیگران - 1993 - از ترکیب - 1:3:5 - برای به منظور جدا سازی لیتولوژی در یونان استفاده نمودند. [3] در شکل 1 تصویر حاصل از این ترکیب رنگی نشان داده می شود . در تصویر به دست آمده مناطق آلتره شده به رنگ نارنجی و سفید و آبی تیره دیده می شوند.

شکل : 1 ترکیبات باندهای 1:3:5 در RGB

شکل 2 ترکیب باندهای 1:5:7 که مناطق حاوی کانی های هیدروکسیل دار را نشان میدهد. این مناطق به رنگ سبز کم رنگ در شکل مشاهده می گردند

شکل :2 ترکیب باندهای 1:5:7 به ترتیب در RGB

-3-2 کاربرد روش نسبت گیری باندی در آشکار سازی آلتراسیونها و ثبت کانیها:

با توجه به این که این روش به طور وسیعی در مطالعات لیتولوژیکی خصوصا در آشکار سازی آلتراسیونها استفاده می شود در این جا نیز از این روش استفاده می شود . انتخاب باندها برای تصاویر نسبتی با توجه به مشخصات طیفی مواد سطحی موجود در منطقه مورد نظر صورت می گیرد .

با مطالعه کارهای ضورت گرفته در مناطق دیگر و تجارب به دست آمده به خصوص در منطقه حسن داغ واقع در ترکیه نسبتهای زیر را در منطقه به کار می گیریم . نسبت 3/1 : 5/7 : 4/5 که به ترتیب از سمت چپ به راست در RGB نمایش داده می شود ،در نقشه به دست آمده مناطق به رنگ زرد سبز و یا زرد و سبز رنگ و نارنجی آلتره شده می باشند. [5] در شکل 3 این نسبتها نشان داده می شوند . نسبتهای دیگر به کار گرفته شده عبارتند از 5/7 : 3/2 : 4/5 در RGB می باشد که در شکل 4 نشان داده می شود . در این شکل مناطق به رتگ زرد و نارنجی که حاوی رس و اکسید آهن می باشند

آنچه که در اینجا به عنوان کانی های رسی مد نظر قرار گرفته می شود ، کانی های کائولینیت ، مونت موریلونیت ، پیروفیلیت و آلونیت می باشند

. با استفاده از نسبتهای باندی ذیل می توان مناطق حاوی کانی های هیدروکسیل دار را شناسایی نمود . نسبت 3/4 : 5 : 5/7 به ترتیب در RGB به کار گرفته شد . [5] در شکل 5 مناطق به رنگ سفید و بنفش و سبز رنگ حاوی کانی های OH دار می باشند. ترکیب رنگی به ترتیب در رنگهای RGB ، مناطق به رنگ سفید و همچنین زرد حاوی کانی های OH دار می باشند .

PC4 مولفه چهارم به دست آمده از آنالیز PCA بر روی باندهای 1و4و5 و7 می باشد . نسبت 5/4 مواد آهندار را جدا می کند و جمع باندهای 1و7 کانی های غنی از سیلیس را آشکار می نماید. . [6] در شکل 6 این ترکیب رنگی نشان داده می شود. کلریت جزء سیلیکاتهای ورقه ای و اپیدوت جزء سورو سیلیکاتها ،هم حاوی آهن و هم حاوی OH می باشند ،نسبتی که به کار برده ایم نسبتهای به ترتیب در RGB می باشد که این نسبتها با توجه به تجارب به دست آمده در مکانهای حاوی کانی های رسی کاهش می یابند . در نقشه به دست آمده مناطق به رتگ سفید ،مناطق کلریتی و اپیدوتی می باشند. [5] شکل 7 این مناطق را نشان میدهد. با توجه به نقشه زمین شناسی در منطقه هشترود حوضه های تبخیری گچ وجود دارد برای ثبت این مناطق از نسبتهای باندی به ترتیب در RGB استفاده شد که در شکل 8 احتمالا مناطق تیره رنگ حاوی گچ باشند

شکل :3 نسبت باندهای 3/1 :5/7 :4/5 به ترتیب در RGB

-3-3 کاربرد روش کروستا در آشکار سازی آلتراسیونها :

مولفه چهارم به دست آمده از آنالیز PCA باندهای 1و4و5و7 و همچنین مولفه چهارم به دست آمده از آنالیز PCA باندهای 1و3 و4و5 را دوباره با یکدیگر تلفیق نموده و در آنالیز PCA به کار می بریم

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید