بخشی از مقاله
چکیده
تصمیم گیري صحیح به عنوان مهمترین وظیفه و مسئولیت اصلی مدیران است و اتخاذ تصمیم هاي مناسب براي موضوعات پیچیده. با ساده سازي و ساختن و تمرین و ازمایش مراحل انجام کار قبل از آنکه در شرایط واقعی اتفاق بیافتد میسر است. شبیه سازي فرایندي تکنیکی است که به سازمان ها کمک می کند تا نتایج عملکرد و فرایند تصمیم گیري خود را پیش بینی، مقایسه و بهینه سازي کنند. این مدل به عنوان یک تکنیک پشتیبانی از تصمیمات مدیریت و کاهش ریسک فرایند تصمیم گیري است.
شبیه سازي تقلیدي از عملکرد یا سیستم واقعی با گذشت زمان است که می تواند به عنوان یکی از تکنیک هاي موثر و پرقدرت مدیران امروزي مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله سعی شده تا کاربرد شبیه سازي در تصمیم گیري عقلایی بررسی شود و به مدیران و تصمیم گیرندگان سازمان ها پیشنهاد می شود تا با بهره گیري از روش شبیه سازي که به عنوان تکنیک پشتیبان تصمیم گیري است به طراحی مدلی جهت مواجه با آینده هاي پیش رو بپردازند.
.1 مقدمه
دنیاي امروز تصمیم گیري در سازمان ها را با مشکلات و چالش هاي جدي روبرو ساخته است، به ویژه در تصمیم گیري هاي راهبردي که بلند مدت است، جهت گیري هاي آینده سازمان را مشخص می کنند و اجراي آن ها معمولا به منابع زیادي نیاز دارند - پیرس و رابینسون،. - 1989 با اینکه تصمیم گیري در مدیریت از مهمترین کارهاي مدیران به حساب می آید - مارك، - 1997 ولی با این همه پژوهش ها و بررسی هاي انجام شده در این زمینه و عوامل موثر بر آن محدود بوده است.
در عصر امروز که به عصر تغییرات سریع و عدم قطعیت شناخته میشود، دو دانش از اهمیت کلیدي برخوردار شده اند. نخست، دانش آینده پژوهی است که از آن به دانش مقصد شناسی تعبیر میشود و دوم، دانش تصمیمگیري است که با مقوله حساس راه یابی و مشتقات آن سروکار دارد. این دانش ها هستند که کارآمدي یک جامعه را رقم میزنند. بدون شک مهم است که دست کم از دیدگاه ذهنی و نظري قادر به خلق آینده شکوهمند و معنادار باشیم و آن را به مثابه مقصد خود در سفر توسعه ملی در نظربگیریم. اما مهم تر از آن توانایی و شایستگی ها در یافتن راههایی است که میتوانند این آینده را به واقعیت تبدیل کنند
تصمیم گیري براي استفاده کارا از نیروي انسانی، تجهیزات و دیگر منابع سازمانی براي هر مدیري، امري ضروري است . از این رو، مدیر همیشه در صدد است تا بیشترین بهرهوري را از امکانات و منابع خود براي دستیابی به هدفه اي از پیش تعیین شده، محقق سازد - کندري،. - 2008 بدون تصمیم گیري هیچ اقدام یا فعالیت جدیدي در سازمان شروع نمی شود و هدفی محقق نمی شود
عصر جدید در آستانه تحولات و دگرگونی هاي شگرفی است. هوشمندانه ترین رویکرد انسان ها و جوامع ، آماده شدن براي رویارویی با روخدادهاي غیر قابل پیش بینی و رفتن به پیشواز آینده است - درآمدي بر آینده پژوهی، . - 1393 از جنبه هاي حساس در وظایف مدیران، برقراري ارتباطات، جمع آوري اطلاعات، تصمیم گیري و هدایت تصمیم ها در سازمان است.
از میان این وظایف حساس تصمیم گیري به قدري مهم است که برخی نویسندگان، سازمان را شبکه تصمیم و مدیریت را عمل تصمیم گیري تعریف کرده اند
تمام فعالیت ها و اقداماتی که در همه زمینه ها توسط افراد بشر انجام می شود حاصل فرایند تصمیم گیري است. از نظر مدیریت معاصر، تصمیم گیري فرایندي است مرتبط با حل یک مساله و از این رو اغلب به تصمیم گیري ، حل مساله نیز گفته می شود
تکنیک شبیه سازي1، که یکی از تکنیک هاي آینده پژوهی است فرایندي است که به سازمان ها کمک می کند تا نتایج عملکرد و فرآیند تصمیم گیري خود را پیشبینی، مقایسه و بهینه سازي کنند. بدون اینکه هزینه و ریسک تغییر فرآیندهاي جاري و اجراي جدید را ، متحمل شوند. به وسیله این ابزار کارامد، می توان هزینه ها و ریسک اتخاذ تصمیم هاي نادرست در سازمان را کاهش داد و فرآیندها و محصولات سازمان را بهبود بخشید
لذا شبیه سازي فرایندي است که به سازمان ها کمک می کند تا نتایج عملکرد و فرآیند تصمیم گیري خود را پیشبینی، مقایسه و بهینه سازي کنند، بدون اینکه هزینه و ریسک تغییر فرآیندهاي جاري و اجراي جدید را متحمل شوند. استفاده از مدل هاي شبیه سازي به عنوان یک تکنیک پشتیبانی از تصمیمات مدیریت و کاهش ریسک فرآیند تصمیم گیري به وسیله ارزیابی و تحلیل استراتژي هاي مختلف طراحی وبهبود سیستم، همواره روند افزایشی داشته است
.2 تصمیم گیري و اهمیت آن در مدیریت
به نظر هربرت سایمون تصمیم گیري جوهر اصلی مدیریت است و حتی می توان مدیریت را مترادف با آن دانست. به نظر او تصمیم گیرنده فردي است که در تقاطع راه ها، در لحظه انتخاب، آماده است که در یکی از مسیرها پا گذارد. اگر مدیریت را مترادف با تصمیم گیري بدانیم، دیگر انتخاب تنها یک راه از راه هاي دیگر تصمیم گیري نیست، بلکه عنوان تصمیم گیري به کل فرایند اطلاق می شود. لذا مدیریت در نهایت همان تصمیم گیري است و مهارت لازم براي مدیر همان تصمیم گیري می باشد
از دیدگاه فلسفی، تصمیم گیري همان فلسفه مدیریت است. اگر فلسفه را به مفهوم عام، کوششی براي رسیدن به روشنایی ، دانستن، تجسس و کنجکاوي در عمق زندگی و یافتن راهی براي بهتر زیستن انسان بدانیم، فلسفه مدیریت و تصمیم گیري نیز همین هدف را در مقیاسی مشخص تر و سازمان یافته تر دنبال می کند - مهدویان، . - 1369 تصمیم گیري عقلایی بدین معنی است که بازیگر سیاسی با انتخاب روبروست
فرد در تصمیم گیري هاي خود همواره تصمیماتی اتخاذ می کند که بهترین تصمیم ممکن بوده و تصمیماتی است که امکان و احتمال نیل به اهداف و مقاصد او را به حداکثر می رساند
هنگامی تصمیم گیري عقلایی است که تصمیم گیرنده:
-1 در باره موضوع تصمیم گیري اطلاعات کامل دارد.
-2 قادر است خواسته ها و اولویت هاي خود را بر حسب مطلوبیت و مفید بودن آنها به ترتیبی منطقی درجه بندي نماید.
-3 قادر است از میان شقوق و راه حل هاي مختلف راهی را برگزیند که مطلوبیت او را به حداکثر می رساند
در راهبردهاي مدون و تصمیم هاي کلان و عملیاتی سازمان ها ، مجموعه اي از بایدها و ترین ها ترسیم گردیده اند که طی فرایندي با احصا تام و تمام گزینه ها و بدیل ها و مبتنی بر شاخص هایی جامع گزینش شده و به عنوان تصمیم منطقی براي اجرا به سازمان دیکته می شوند. سازمان عقلایی، ابزاري است که براي رسیدن به هدف هاي خاصی طراحی شده است و این هدف هاي خاص، هدایتگر تصمیمات بوده و منجر به انتخاب راه حل مطلوب و بهینه می شود
فرض بر این است که تصمیم گیري مدیران منطقی می باشد و آنها دائما با توجه به محدودیت هاي خاص از بین راه حل هاي گوناگون، بهترین راه حل را که داراي بیشترین ارزش هم هستند، انتخاب می کنند. یک تصمیم گیرنده کاملا منطقی ابتدا مشکل را به خوبی شناسایی و تعریف می نماید ، ضمن اینکه وي داراي هدف خاص و روشنی می باشد، مراحل مختلف فرایند تصمیم گیري، وي را به سمت انتخاب بهترین راه حل و حداکثر باردهی و دستیابی به هدف ها سوق می دهد
در تصمیم گیري منطقی، مشکل روشن است و تصمیم گیرنده در موضوعی که می خواهد تصمیم بگیرد اطلاعات کامل دارد. در این رویکرد، چالشی در خصوص هدف وجود ندارد و تصمیم گیرنده براي هدفی خوب تعریف شده است که سعی در رسیدن به آن دارد. تصمیم گیرنده تمام گزینه ها و بدیل ها را احضا می نماید و از نتایج ممکن براي هر گزینه آگاه می باشد
مدل منطقی، در زمینه تئوري تصمیم گیري یک جهت گیري کلاسیک می باشد. این مدل زمینه ساز اصول مقداري در اقتصاد ، ریاضیات و آمار است. این مدل ها در یک محیط بسته با تعداد معینی متغیر عمل می کند، لذا براي تصمیم گیري هاي برنامه ریزي شده، ساخت یافته و عادي داراي کاربرد است
-1-2 تصمیم گیري عقلایی
تصمیم گیري عقلایی رویکردي مدیریتی است که بر تصمیم گیري بر اساس فرایندها و دقت هاي علمی به وسیله مدل هاي قطعی و کمی تاکید می کند - رضاییان، عبدالهی، . - 1395 تصمیم گیري عقلایی حاصل به کارگیري الگوي عقلایی تصمیم گیري و یافتن راه حل بهینه است. واقعیت آن است که با بیان آنچه که در عمل اتفاق خواهد افتاد، این الگو می تواند یک الگوي نظري باشد، زیرا که با فرضیه ها ساخته می شود. براي این که تصمیم بهینه گرفته شود مساله باید به وضوح و بدون ابهام بیان شود و تصمیم گیرنده همه اطلاعاتی را که نیاز دارد در اختیار داشته باشد. آنگاه فهرست کاملی از راه حل هاي ممکن تهیه شود و در مقایسه کاملی از راه حل هاي ممکن تهیه شود و در مقایسه با هدف ها و معیارهاي از قبل تعیین شده ارزیابی شود
حال آن که تصمیم گیرنده براي بررسی و تحقیق داراي وقت محدود و خواهان راه حل ایده آل است و چنانچه وافعیت در تصمیم گیري بیان نشود، الگوي عقلایی چارچوب چندان مفیدي در زمینه این که که مدیران چگونه اتخاذ تصمیم کرده اند، ارائه نمی دهد
تصمیم گیري عقلایی با مهارت ها و خصیصه هایی پیوند دارد که لازم است در شخص تصمیم گیرنده وجود داشته باشد. این مهارت ها به طور موردي و انفرادي در اشخاص وجود دارد و بسیاري از مدیران تنها بعضی از آنها را دارا هستند
بدون تصمیم گیري هیچ اقدام یا فعالیت جدیدي در سازمان شروع نمی شود و هدفی محقق نمی شود. تغییر خط مشی ها، تدوین هدف ها ، طراحی سازمان، انتخاب، ارزیابی و تمامی افعال و اعمال مدیریت نیاز به تصمیم گیري دارد - توحیدي،. - 1389 تصمیم ها ابزارند نه هدف، لذا تصمیم اثربخش تصمیمی است که دستیابی به اهداف را مقدور می سازد. مارچ و سایمون تصمیم گیري را با کل فرایند مدیریت برابر می دانند
بنابراین موفقیت یا شکست در آرمان ها و اهداف سازمانی در گرو تصمیم هاي مدیریت سازمان است. از نوشته هاي مرتبط چنین برداشت می شود که یک تصمیم خوب را می توان با معیارهاي زیر ارزیابی کرد:
-1 کیفیت عینی تصمیم
-2 سطح دستیابی به هدف و حل مشکل
-3 میزات پذیرش و مقبولیت تصمیم از سوي مجریان، کارکنان فن و سازمان
-4 میزان تاثیر بر دیگر تصمیم ها و فعالیت هاي سازمان
-5 میزان هزینه ها و دوره زمانی اجراي تصمیم، منافع و نتایج حاصل در بقاي کار یا افزایش سرمایه به هر صورت تصمیم خوب و درست باید در پرتو رویدادهاي آینده ارزیابی شود
