بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: امروزه آموزش به عنوان رکن اساسی در انتقال مفاهیم به فراگیران روش های گوناگونی پیدا کرده است و گسترش روزافزون دسترسی به سخت افزارها و نرم افزارهای مناسب برای آموزش به شیوه چندرسانه ای، افق جدیدی را پیش روی مراکز آموزشی نهاده است. روش های آموزشی نیز نیازمند بازنگری است تا با استفاده از یافته های نوین پژوهشی، بتواند بیشترین بازده را برای دانش آموزان استثنایی داشته باشد بنابراین استفاده از فناوری های جدید آموزشی از جمله برنامه های رایانه ای می تواند یکی از راههای ایجاد این تحول اساسی باشد.
از جمله ی این برنامه ها، نرم افزارهای چندرسانهای آموزشی هستند که موجب ایجاد علاقه و انگیزه در دانشآموزان شده و با فراهم آوردن امکانات مختلف منجر به بهبود روابط اجتماعی و در نهایت رشد مهارتهای اجتماعی می شوند. . پژوهش حاضرکه با هدف کاربرد چندرسانهای آموزشی در افزایش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی و با استفاده از روش اسنادی B تحلیلی و با راهکار مطالعات کتابخانه ای انجام شد نشان داد که:
نتیجه گیری: دانش آموزان کم توان ذهنی، به واسطه ی ویژگی های خاص خود نیاز به برنامه های ویژه ای دارند تا بتوانند خود را به دانشآموزان عادی برسانند. بنابراین از طریق کمک گرفتن از چندرسانهای ها در آموزش مهارتهای اجتماعی به دلیل اینکه چندین حس دانش آموز را درگیر می کند می توان به آنها در رشد مهارتهای اجتماعی کمک بسیار زیادی نمود.
.1 مقدمه
امروزه یکی از رویکردهای تحولی که نظر متخصصان و صاحبنظران آموزشی را به خود جلب کرده است، استفاده از فناوری ها است که یکی از نمودهای آن، نرم افزارهای چندرسانه ای آموزشی می باشد - رضوی، . - 1386 استفاده از فن آوری ها به دلیل تخصصی بودن حوزه ی کاری ، تعیین کننده موفقیت در رسیدن به اهداف آموزش و پرورش استثنایی است. روش های آموزشی نیز نیازمند بازنگری است تا با استفاده از یافته های نوین پژوهشی، بتواند بیشترین بازده را برای دانش آموزان داشته باشد
مسلماً یکی از مهمترین سازمان های اجتماعی مدرسه است . در مدارس استثنایی، دانشآموزان کم توان ذهنی B دانش آموزانی که براثر اختلال یا کم کاری در ذهن، درانجام امور جاری رفع مشکلات وپذیرش رفتاری سازگارانه با محیط، در حدی پائین تراز افراد مشابه با همسن خود توانایی داشته باشندB به دلیل اینکه دیر می آموزند و زود فراموش می کنند همواره در یادگیری برخی از مفاهیم و دروس با مشکلات جدی روبرو هستند. همچنان که در سالهای اخیرتوجه زیادی به مبحث پرورش مهارتهای اجتماعی شده است بنابراین استفاده از شیوه های آموزشی مناسب که متناسب با توانمندی ها و نیازهای دانشآموزان استثنایی باشد نیز امری ضروری است.
استفاده از فناوری های جدید آموزشی از جمله برنامه های رایانه ای می تواند یکی از راههای ایجاد این تحول اساسی باشد
از جمله ی این برنامه ها، نرم افزارهای چندرسانهای آموزشی هستند که موجب ایجاد علاقه و انگیزه در دانشآموزان شده و با فراهم آوردن امکانات مختلف منجر به بهبود روابط اجتماعی و در نهایت رشد مهارتهای اجتماعی می شوند. آنچه قابل ذکر است این نکته است که افزایش مهارت های اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی موضوع پژوهش های متعددی بوده است.همچنان که در سالهای اخیرتوجه زیادی به مبحث پرورش مهارتهای اجتماعی شده است.
سگرین - 1999 - 1 بیان میکند که تقریباً پژوهشگران تمامی رشته های علوم اجتماعی و تربیتی به مفهوم مهارت اجتماعی علاقمند شده اند. از طرفی ویژگی های منحصر به فرد آموزش مبتنی بر رایانه، از قبیل زمان انتظار، بازخورد فوری وارائه چندرسانهای، این قابلیت را دارد که به غنی شدن آموزش کودکان با کم توان ذهنی کمک کند. این واقعیت که دانشآموز به طور فعال در آموزش به کمک رایانه مشارکت می کند و برموقعیت یادگیری تا حدی کنترل دارد، انگیزه وی را برای ماندن روی تکلیف افزایش می دهد
از آنجایی که یکی از مهمترین اهداف در آموزش و پرورش دانشآموزان کم توان ذهنی سازگاری اجتماعی است - افروز، - 1391 و ازآنجایی که روش آموزش چندرسانه ای قائل به رویکرد یادگیرنده - محوری در آموزش بوده و از اصول روش های فعال آموزشی همچون تمرکز بر ویژگیهای یادگیرندگان ، پاسخ ها به نیازهای یادگیرندگان ضمن آموزش، تمرکز بر تعامل بین کاربر و محتوای آموزش تبعیت می نماید، بنابراین یکی دیگر از راههای افزایش مهارتهای اجتماعی دانشآموزان کم توان ذهنی، که هدف اصلی این پژوهش می باشد، آموزش مهارتهای اجتماعی" استعدادی که باعث بروز رفتارهایی می شود که به صورت مثبت یا منفی تقویت می شوند و نه رفتارهایی که مورد تنبیه واقع می شوند یا توسط دیگران خاموش می شوند" - کارتلج ومیلبرن، ترجمه ی نظری نژاد، - 1386 توسط رسانه ها وفرارسانه ها نظیر چند رسانه ای ها است.
.2 استفاده از رایانه برای آموزش و پرورش دانش آموزان کم توان ذهنی
آموزش مبتنی بر رایانه در خواندن، نوشتن، ریاضیات، مهارتهای حرفه ای و اجتماعی و سایر مهارتهای کاربردی، هنگامی تاثیر دارد که به عنوان تکمیل کننده آموزش سنتی به کاررود.
دانش آموزان در این روش در مقایسه با سایر روش ها تمایل نیرومندی نشان می دهند که یک تکلیف یادگیری را تکرار کنند. آموزش مبتنی بر رایانه برای معلمان دانش آموزان کم توان ذهنی خفیف و متوسط، تعدادی از انتخاب های آموزشی مختلف را فراهم می کند. کامپیوترها می توانند حجم برنامه درسی را افزایش دهند، فرصتهایی را برای تجربه کردن فراهم کنند و آموزش جدید را تسهیل نمایند.
درسالهای اخیر نرم افزارهای آموزشی جای خود را در آموزش و فراهم کردن شرایط مناسب یادگیری باز کرده است و به عنوان ابزاری در جهت توسعه و تعمیق یادگیری در افراد، به عنوان یک رسانه ی مکمل نقش خود را ایفا می کند. فلسفه آموزشی در مدرسه هوشمند بر این موضوع تاکید دارد که برنامه آموزشی طوری طراحی گردد که تمامی نیازهای متفاوت و توانایی های دانش آموزان کم توان ذهنی را پوشش دهد. هوشمندسازی مدارس استثنایی همپای سایر مدارس کشور در سازمان آموزش وپرورش استثنایی به طور جدی در دست پیگیری و اقدام است. سازمان آموزش و پرورش استثنایی در سال 1391 نسبت به تجهیز کلاس های آموزشی به وسایل سخت افزاری هوشمند سازی اقدام نموده است و تا پایان سال تحصیلی تمامی مدارس استثنایی حداقل دارای یک یا دو کلاس هوشمند شدند
.3تعریف چندرسانه ای
حداکثر برای چند رسانه ای تعاریف مختلفی ارائه شده است، برخی آن را این گونه تعریف کرده اند: هر گونه تلفیق متن، گرافیک، صدا، حرکت و ویدئو که با رایانه و ابزاری الکترونیک منتقل می شود. چند رسانه ای تلفیقی از دو یا چند رسانه است که برنامه آموزشی را عرضه می کند. برخی تعامل را ویژگی مهمی برای چند رسانه ای های آموزشی دانسته اند و آن را یک باجه اطلاعاتی متعامل دانسته اند
علاوه بر آن چند رسانه ای به مفهوم ارائه ی مطالب با استفاده از کلمات و تصاویر است، منظور از کلمات، ارائه مطالب به شکل کلامی و لفظی مثل متون چاپ شده و متون گفتاری و منظور از تصاویر، ارائه ی مطالب به شکل تصویری مثل گرافیک های آماری شامل اشکال مختلف، نمودارها، عکس ها و نقشه ها، یا استفاده از گرافیک های پویا شامل انیمیشن و ویدئو است
چند رسانه ای شامل موج جدیدی از نرم افزار های کامپیوتری می شودکه مقدمتاً با ارائهی اطلاعات سر و کار دارد؛ که اجرای آن به وسیله ی وجود متن، عکس، صدا و انیمیشن مشخص می شود؛که بعضی یا همه ی این ها در یک برنامه ی سازماندهی شده به کار برده می شوند. همچنین چندرسانه ای به فرایندی اشاره دارد که یادگیرنده کنترل محیط را به وسیله کامپیوتر به عهده می گیرد
چند رسانه ای ها بعد جدیدی از تکنولوژی است که در آموزش و یادگیری مورد استفاده قرار گرفته است.که منظور از آن قرار دادن صدا، ویدئو، انیمیشن، همراه با تعاملات توسعه یافته با راه هایی که یادگیرنده بتواند با محتوا و مواد آموزشی تعامل داشته باشد
.4کاربرد چندرسانه ای ها در آموزش
در عصر حاضر با توجه به تحولات به وجود آمده در روند آموزش و تنوع روش های جدید آموزش لزوم استفاده از چندرسانه ای ها در آموزش بیش از پیش احساس می شود. در واقع چندرسانه ای های آموزشی از جمله نظام رسانه ای هستند که با توجه به ماهیت چندحسی شان می توانند به راحتی با انواع سبک های یادگیری سازگار شده و با شکل های گوناگون تعامل، یادگیری آسان و پایداری را فراهم نمایند
درهزاره ی جدید، فناوری اطلاعات و ارتباطات به سرعت جهان را درنوردیده است. افزایش روز افزون استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات تحولی عظیم را در تمام حوزه ها و از همه مهمتر حوزه ی آموزش و یادگیری نوید می دهد. به طوری که استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دستیابی به هدف یادگیری با کیفیت برای همه اجتناب ناپذیر شده است؛ از این رو بازنگری در شیوه های سنتی آموزش و جایگزینی آن برای یادگیرندگان ضرورت دارد. در همین راستا با پیدایش رایانه بر استقبال از چندرسانه ای ها در قالب استفاده از نرم افزارهای آموزشی تاثیر چشمگیری به وجود آورد و باعث گشت تا تاثیرات آنها در نظام های آموزشی به ویژه در فرایند یاددهی - یادگیری مورد توجه قرار گیرد و رویکردهای سنتی یادگیری را دستخوش تغیرات اساسی نماید
.5 راه های افزایش مهارت اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی
همان طور که افراد با عقب ماندگی ذهنی به سن بلوغ می رسند، رویکرد شناختی برای تدریس مهارتهای اجتماعی به تعمیم پذیری بیشتر مهارتها نسبت به رویکردهای سنتی که بر تدریس پاسخ های معمولی برای موقعیتهای اجتماعی رایج تاکید می کنند، منجر می شود. - مک فال2 ، 1982، به نقل از غباری بناب وحسین خانزاده،. - 1388 مک فال، رویکرد" آموزش فرایند" را مطرح کرده است که این رویکرد شامل آموزش دانش آموزان در 4 مرحله است که می تواند برای هر موقعیت اجتماعی به کار رود و منجر به آموزش مهارتهای اجتماعی شود. این 4 مرحله عبارتند از :
رمزگشایی : دانش آموز باید معنای موقعیت اجتماعی را تفسیرکند.
تصمیم گیری : دانش آموز راههای ممکن دستکاری موقعیت اجتماعی را توصیف کند. اجرا : دانش آموز یکی از راه حل ها را انتخاب و به موقعیت اجتماعی پاسخ دهد. ارزشیابی : دانش آموز عملکردش را بعد از پاسخ به موقعیت اجتماعی ارزیابی کند.
از آنجایی که یکی از مهمترین اهداف در آموزش وپرورش دانش آموزان کم توان ذهنی سازگاری اجتماعی است - افروز، - 1388 و از آنجایی که روش آموزش چندرسانه ای قائل به رویکرد یادگیرنده - محوری در آموزش بوده و از اصول روش های فعال آموزشی همچون تمرکز بر ویژگیهای یادگیرندگان، پاسخ ها به نیازهای یادگیرندگان ضمن آموزش، تمرکز بر تعامل بین کاربر و محتوای آموزش تبعیت می نماید. بنابراین یکی دیگر از راههای افزایش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی، آموزش مهارتهای اجتماعی توسط رسانه ها و فرارسانه ها نظیر چند رسانه ای ها است.
چندرسانه ای ها می توانند تجربیات غنی یادگیری را برای یادگیرنده فراهم کنند. یک محیط چندرسانه ای فرصت هایی برای کاربرد متن، گرافیک، ویدئو و صدا که اطلاعات را برای فرد شبیه سازی می نماید و آن را به صور مختلفی به فرد عرضه می دارد، فراهم می سازد. ظاهرا این عوامل سبب تحریک انگیزه درونی کاربر و در نتیجه کاربرد بیشتر آن در آموزش می گردد و نتیجه این جریان، دست یابی به یادگیری و یادداری مؤثر مطالب آموخته شده در دانش آموزان خواهد بود و نیز سبب به کارگیری حواس گوناگون یادگیرندگان و برانگیختن انگیزه آنان جهت مشارکت فعال ضمن فرایند آموزش شده و یادگیرندگان را خودتنظیم وخود هدایتگر می سازد.
در این راستا برخی از تحقیقات گواهی هستند بر کاربرد چندرسانه ای ها در افزایش مهارتهای اجتماعی که عبارتند از: ادیبرن - 2006 - در پژوهشی عملکرد برخی از اشکال فن آوری را در بهبود عملکرد و رشد مهارتهای اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی مثبت ارزیابی کرده است
