بخشی از مقاله
چکیده
هدف کلی این پژوهش ترسیم مدرسه مطلوب مبتنی بر طرح تعالی مدیریت - - TQM در مدارس ابتدایی می باشد. لذا پژوهش کاربردي، توصیفی و پیمایشی است. جامعه ي آماري این پژوهش شامل کلیه مدیران، معاونان و معلمان مدارس مجري طرح تعالی مدیریت - مدارس مطلوب - و مدارس عادي منتخب شهرستان اسلام آبادغرب در سال تحصیلی 93-94 می باشد.
قلمرو زمانی این پژوهش مهرماه 93 الی شهریور ماه 94 می باشد. براي تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون هاي آماري توصیفی از جمله فراوانی، میانگین، درصد و رسم جداول و آمار استنباطی از جمله آزمونLeven و نرم افزار آماريSPSS نسخه 18 استفاده شده است. نتایج نشان داد که فرایند اجراي طرح تعالی مدیریت در مدارس مطلوب - مجري طرح - با مدارس عادي تفاوت معناداري وجود دارد. بنابراین در ترسیم مدرسه مطلوب باید طرح تعالی مدیریت - - TQM را در مدارس کاربردي نمود.
.1 مقدمه:
آموزش و پرورش یک فرایند و نظامی از فرایندهاست. به آموزش و پرورش باید به مثابه یک فرایند کلان نگاه کنیم نه فقط یک سیستم. مدیریت آموزشی باید به مثابه راهبردي عقلانی، ملی و نویددهنده براي پیشرفت مدارس عمل کند . مدارس باید راه را نشان دهند. آنها باید به نیازهاي دانش آموزان پاسخ داده و به آنان مهارت ها و ابزارهایی براي موفق شدن در جامعه ي در حال تغییر ارائه دهند . بر این اساس، نقطه ي شروع جایی خواهد بود که دانش آموزان و یادگیرندگان آن را »ارزش« دانسته و به آن متمایل و نیازمند هستند. نظام آموزش و پرورش به توسعه فرایند ها و خلاقیت و نوآوري نیازمند است. این کار با آموزش نخبگان و کارشناسان برجسته امکام پذیر است اما کافی نیست. آنچه مؤثر و کارآمد است بهسازي و اصلاح فرایندهاي مختلف طراحی، برنامه ریزي، تولید، آموزش و ارزشیابی است که به نظام آموزشی کشورها توان رقابت می دهد
واقعیات امروز جامعه را به وسیله مفروضات دیروز نمی توان فهمید. درك واقعیات امروز، مستلزم بازنگري و تجدیدنظر در روش ها و برنامه هاي گذشته است. باید روش هاي منسوخ را کنار گذاشته و نظریه اي روشن از وضعیت امروز را جایگزین آنها کنیم. ما اکنون در حال استفاده از روش هاي آموزشی و مدیریت کهنه و سنتی با رویکرد درونداد مدار براي آماده کردن کودکان جهت زندگی در هزاره سوم هستیم. مدارس ما نیازمند مدیران و رهبران اثربخش هستند. مدیرانی که آینده گرا بوده و دیدگاه هاي آینده را بررسی کرده و جهت هایی براي تغییر در مواجهه با مسائل و مشکلات پیشنهاد کنند.
این در حالی است که همواره رویارویی با مسائل و مشکلات، عملکرد مدرسه را تحت تأثیر قرار داده و باعث کاهش میزان کارآیی و اثربخشی مدیریت میشود و ایفاي نقش، انجام مأموریتها و وظایف محوله را با مشکل روبهرو میکند. بدیهی است در چنین شرایطی اگرچه توجه به عوامل گوناگون، متنوع و مؤثر از اهمیت ویژهاي برخوردار است اما توانمندسازي مدیران مدارس درریزيبرنامهو رهبري خلّاق فعالیتهاي آموزشی و تربیتی، بهرهگیري از ظرفیت سرمایههاي انسانی - کارکنان، اولیا و دانشآموزانو - جلب مشارکت فعال این سرمایهي ارزشمند در ادارهي امور مدرسه، مدیریت منابع مادي و همچنین جلب مشارکت مراکز و نهادهاي پیرامونی بیش از هر راهبرد دیگري ارتقا و بهبود مدیریت مدرسه را ممکن میکند.
.2 بیان مسأله
در آستانه ي هزارة سوم، روند مطالبات مردم و جامعه از مدارس در جهت توسعه ي یادگیري در همه ابعادش - یادگیري براي دانستن، یادگیري براي عمل کردن، یادگیري براي زندگی کردن و یادگیري براي با هم زندگی کردن - ، بهبود کیفیت عملکرد دانش آموزان، آموزش براي صلح و مدارا، آموزش براي شهروندي، آموزش مادام العمر، برابري فرصتهاي آموزشی و بالاخره پرورش فراگیران در ابعاد شناختی، عاطفی، روانی و اخلاقی رو به افزایش است و مدارس هم به عنوان محل انجام فعالیت هاي مربوط به یادگیري نقش اساسی و اصلی در تحقق هدفهاي آموزش و پرورش و برآوردن انتظارات و مطالبات مردم و جامعه دارد. پاسخگویی مناسب مدارس به انتظارات و مطالبات مردم و جامعه و ایفاي مؤثر نقش خویش در این زمینه مستلزم بهره گیري از کلیه ي توانمندي هاي موجود در مدارس است
در این زمینه، ارائه روشن رسالت مدرسه و بهینه سازي یادگیري دانش آموزان توسط مدیر و تمام افرادي که فضاي یادگیري مدرسه را شکل می دهند به نحو مؤثري می تواند بر کیفیت کاري مدرسه و یادگیري دانش آموزان اثرگذار باشد. در گزارش هاي متعددي که دربارة مدارس اثربخش ارائه شده است، بدون استثناء از رهبري آموزشی در رأس مهمترین عوامل موفقیت این مدارس نام برده شده است
از جمله مفاهیم جدیدي که امروزه در بیشتر کشورهاي جهان جایگاه قابل توجهی پیدا کرده، سازماندهی مدل هاي سرآمدي کسب و کار و جوایز ملی کیفیت است که بر اساس آن سازمانها و بنگاه هاي مختلف مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته و با ایجاد فضاي رقابتی حرکت به سمت بهبود و ارتقاء در آنها تقویت می نمایند - رنجبر و همکاران، . - 44 :1394 بر این اساس، یکی از مهمترین مباحث نظام آموزشی و مدیران مدارس امروزي تحقق مدارس متعالی و کیفی و بحث مدیریت کیفیت است. مفهوم کیفیت و مدیریت آن توسط تعدادي از شرکت ها به عنوان بخشی از استراتژي خود به منظور بهبود عملکرد اتخاذ شده است
تعالی سازمانی در مدیریت کیفیت، به طور مکرر مورد استفاده قرار گرفته است. تعالی سازمانی همان واژه مدیریت کیفیت جامع است. نظریه مدیریت کیفیت جامع2 توسط ادواردز دمینگ 3 براي توسعه و بهبود مدیریت واحد هاي صنعتی بکار رفت. این نظریه همچنین می تواند در فرایند آموزش به شرطی اعمال شود که به خوبی درك شود و مرتبط با اهداف آموزش و پرورش بکار رود. اگر چه بسیاري از مفاهیم اساسی از صنعت گرفته شده اند و باید در نظام آموزشی واقعیت هایی مانند مدرسه نه کارخانه و دانش آموز نه محصول تولیدي را و موارد دیگر در این نظریه مورد نظر قرار گیرند. توسعه ي تئوري ادواردز دمینگ مبتنی بر فلسفه انسان است و اعتقاد به این که همه ي مردم قابل آموزش هستند. در این نظریه روشی که مردم به اقدامات مدیریتی پاسخ می دهند و نیاز مدیران به درك اصول روانشناسی مجریان، جهت موفقیت طرح تعالی مدیریت از اهمیت خاصی برخوردار است
مفهوم کیفیت در نظام آموزش و پرورش مفهوم جدیدي نیست. این ایده نخستین بار در سال 1930 در کالج ها، مدارس و دانشگاه هاي ایالات متحده آمریکا آشکار شد. این مفهوم به درجه اي اشاره دارد که نظام آموزشی به انتظارات و نیازهاي دانش آموز و دیگر ذي نفعان و کسب رضایت آنها می پردازد. صرفنظر از اندازه، فرهنگ، سنت یا پس زمینه، موسسات آموزشی به دنبال بهبود خدمات آموزشی به منظور موفقیت در آینده جهت پوشش نیازهاي دانش آموزان و ارائه تعالی در همه ي زمینه ها می باشند. مدل تعالی مدیریت یکی از گزینه هاي موثر و مهم و بحث بر انگیز براي مدیریت و ارزیابی کیفیت موسسات آموزشی به شمار می رود
به طور کلی کیفیت به عنوان بهبود مستمر نیازها و انتظارات تعریف شده است، در حالی که مدیریت کیفیت جامع یک رویکرد مدیریت معاصر است که انتظار دارد مشارکت کارکنان در تمام فرایندهاي سازمان جهت تحقق نیازها و انتظارات مشتریان ارتقاء یابد
متخصصان نوع جدیدي از سازمان به نام سازمان طرح محور را توصیف می کنند که بر سیستم مدیریت جدید، اتخاذ روش هاي جدید، استفاده از ابزارهاي جدید و سازماندهی مجدد فعالیت ها تکیه دارد. بر این اساس مدیران باید تلاش کنند که مدارس براي رسیدن به بالاترین کیفیت در فعالیت هاي خود، بهره وري در فرایند تصمیم گیري و عدالت براي کارکنان و دانش آموزان طرح محور شوند
در بررسی منابع مختلف مانند کتاب ها، مجلات بین المللی و دیگر منابع مشاهده می شود که این مدل به منظور شیو ه اي براي تکمیل ارزیابی در نظام آموزشی مورد استفاده قرار می گیرد
مدیریت کیفیت جامع مدلی است که بر محورهاي زیر با تمرکز بر مشتري تکیه دارد: مشارکت کارکنان، بهبود مستمر، کارگروهی و رهبري در مدیریت ارشد. اجراي این طرح با هدف رضایت مشتریان و حمایت از بهبود مستمر به آنها اجازه می دهد که با مشارکت و تشویق کارگروهی، بازدهی و پویایی بالایی داشته باشند
مدل تعالی نشان داده شده در شکل شماره ي 1 به منزله 9 ضوابط، با پنج عامل توانمند ساز و چهار نتایج می باشد که توانمند سازها معیارهاي بررسی آنچه سازمان انجام می دهد و معیارهاي نتایج به مطالعه آنچه سازمان به دست می آورد، می پردازند. این مطالعه از طریق طرح تعالی مدیریت مدرسه به نیازهاي ذي نفعان، فرایند هایی که کار مدارس را توصیف می کند و سپس راه را براي اجراي بهتر پیشنهاد و بررسی می کند.
شکل شمارة:1 مدل تعالی سازمانی
.3 اهمیت و ضرورت پژوهش
اغلب مدیران آموزشی مفاهیم مدیریت کیفیت جامع را مربوط به حوزه صنعت و تجارت می دانند و در نتیجه با ورود مباحث مدیریت کیفیت به حوزه آموزش و پرورش امتناع می ورزند. مدیریت کیفیت، بنیادي نظري را فراهم می کند تا بر اساس آن مدیران و مربیان بتوانند خط فکري مناسب را براي بهبود مدارس و سازمان هاي آموزشی از این مبانی بهره بگیرند.
