بخشی از مقاله
چکیده
همه ما در زندگی خود به افرادی برخورد کردهایم که به هردلیلی، ازنظر جسمی، روانی یا عاطفی، دچار نقص، ناتوانی یا معلولیت هستند و در انجام امور شخصی خود قابلیتهای افراد سالم را ندارند. در اکثر این افراد، به علت عدم رسیدگی بهموقع و حل نسبی مشکلات، سایر تواناییها و استعدادها، پنهان و مستور مانده است. از جمله افراد معلول، نابینایان هستند که براساس آمار سازمان بهداشت جهانی درحالحاضر 285میلیون نفر کمبینا و نابینا در جهان وجود دارد و 19میلیون نفر آنها را کودکان تشکیل میدهند.
مهمترین وسیله یادگیری برای کودک، بینایی است. اما کودکی که نابینا بهدنیا آمده یا در سالهای اولیه کودکی نابینا شده تا با شیء ملموس برخورد نکند یا دربارهی آن مطالبی نشنود از وجود شیء باخبر نمیشود. به هرحال، آنچه ما می دانیم این است که ادراک بهوجود آمده از طریق یک حس لامسه خوب، بستگی به این دارد که بتوان از روش های متعددی برای کاربرد آن استفاده نمود
هدف اصلی این پژوهش توصیفی-تحلیلی که حاصل تحقیقات میدانی، مصاحبه و طرح پرسشنامه برای والدین کودک نابینا میباشد، تقویت حواس کودک نابینا بهویژه حس لامسه و شنوایی هنگام بازی بوده تا استقلال، اعتمادبه نفس و مهارت های جسمانی و ذهنی کودک تقویت شود.
براساس تحقیقات انجامشده، وسایل بازی کودکان نابینا فقط وسایلی برای بازی و سرگرمی نیستند بلکه باید مانند وسیلهای آموزشی-پرورشی نکتههای تازهای را به آنها بیاموزند؛ برای کودکان نابینا توجه به دیگر حواس و کمک به تقویت آنها، استفاده از اسباب بازیهایی با شکل خاص یا دارای سطح برجسته، صدادار، پرتحرک، گروهی و بازیهایی که کودک را با محیط اطراف آشنا میسازد، ضرورت دارد. لذا پژوهش حاضر به چگونگی تقویت حواس کودک نابینا هنگام بازی پرداخته و سعی شده نیازهای کودک نابینا را در بازیکردن بررسی کرده و با شناخت کامل این نیازها، به طراحی محصولی کاربردی بپردازد که تا حدامکان حواس این کودکان را تقویتکرده و نیازهای آنان را مرتقع سازد.
مقدمه
حس بینایی در واقع توانایی تشخیص و فهم بصری پدیدههای موجود در محیط است که با رشد قوهی درک و توانایی فهم انسان از پدیدههای محیطی، تحت تأثیر آگاهیهای ذهن او نیز قرار میگیرد. دیدن بهترین وسیله ارتباطی در دنیای امروز، یعنی عصر ارتباطات، تبدیل شده است.
وجود نقص یا اختلال یک عضو حسی، اختلال حسی1 نامیده میشود. یکی از این اختلالهای حسی، نابینایی است. فرد نابینا کسی است که بهرغم برخورداری از فنآوری پزشکی، قدرت بینایی وی در چشم برتر کمتر از یکدهم باشد
نابینائی عارضه و پدیدهای است ناخواسته که برای هر فردی در هر زمانی و در هر مکانی ممکن است عارض گردد. لکن نابینایی نمیتواند علت بازدارنده جهت حضور افراد نابینا در صحنههای گوناگون اجتماعی باشد. احساس کودک نابینا از جهان اطراف خود بهتدریج و بهوسیله سایر حواس برای او فراهم میشود، کودک نابینا از درک کلی اشیاء عاجز است لذا برای شناسایی عالم خارج به کمک دیگران احتیاج دارد.
کودکان نابینا از لذت مشاهده و در نتیجه تقلید و همانندسازی که نقش مهمی در رشد شخصیت فرد ایفا می-کند محرومند. از یادگیری بسیاری از مطالب و حتی کسب مهارتهای ساده مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، رفع احتیاجات روزمره، که کودکان دیگر از آن بهرهمند هستند عاجزندمسلماً. این وضع نامطلوب باعث ایجاد حالت خشم و عصبانیت در کودک میشود لذا نابینایان از لحاظ تحصیلی و حرکتی عقبماندهتر از سایر اشخاص جلوه میکنند. اگرچه ممکن است از لحاظ هوشی کاملا عادی باشند.
در مورد بهره هوش افراد نابینا مطالعات زیادی صورت گرفته است و نشان داده شده است که نابینایی به خودی خود باعث هوش کمتر نمیشود و در صورتیکه امکانات آموزشی مناسب باشد این کودکان بهره هوشی عادی خواهند یافت. یعنی با آموزش مناسب میتوان سطح پیشرفت این کودکان را به اندازهای افزایش داد که با کودکان بینا برابر شوند. به خصوص اینکه این افراد به سایر حواس خود بیشتر متکی بوده و از دقت، توجه و کنجکاوی زیادی برخوردارند.
بدیهی است وقتی کودک اشیای اطراف خود را نشناسد و با آنها سرگرم نشودطبعاً به حرکتهای عضلانی می-پردازد تا به این وسیله رضایت خاطری حاصل کند. این کودکان به طور مرتب سر خود را تکان میدهند، انگشتانشان را روی چشمهایشان فشار میدهند یا بیقراری میکنند. همه این تلاشها برای شناسایی محیط اطراف است. برای جلوگیری از ظهور این عوارض باید کودک را پیوسته در ارتباط با محیط نگهداشت و با وی صحبت و بازی کرد. کودکان نابینا به علت مشکلات خاص خود در معرض خطر خستگی و ضعف روانی قرار دارند ولی ناراحتی شدید روانی در آنها کمتر به چشم میخورد. چون برخورد جامعه نسبت به نابینایان اغلب به صورت ترحم صورت میگیرد لذا نابینایان اغلب سازش با محیط را به طورنسبتاً عادی برقرار میکنند.
