بخشی از مقاله
چکیده
امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از بخش های اقتصادی با رشد بالا در جهان و به خصوص در کشورهای در حال توسعه به شمار می رود که هرگام توسعه آن اقدامی ارزشمند برای گسترش آسایش جهانی است.
در این راستا، صنعت گردشگری روستایی نیز یکی از استراتژی های ویژه توسعه روستایی برای ورود ارز، ایجاد اشتغال و حمایت از رشد همه جانبه می باشد. از سوی دیگر، روستاها و ساکنان آن از دو جهت با صنعت گردشگری در ارتباط هستند، اول این که محیط های روستایی به عنوان فضاها و اماکن تفریحی، محل مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت گردشگران به ویژه گردشگران داخلی به شمار می آیند و دوم اینکه محصولات تولیدی آن ها اعم از مواد خوراکی و صنایع دستی به گردشگران عرضه شده و به این شیوه به اقتصاد معیشتی آن ها کمک می شود.
مقاله حاضر با استفاده از روش مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و مرور منابع اینترنتی تدوین شده است و در پی آن است که ضمن اشاره به مفاهیم گردشگری و گردشگری روستایی، به نقش گردشگری در توسعه روستایی بپردازد و اثرات و پیامدهای گردشگری روستایی را از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار دهد.
نتایج مطالعات نشان می دهد که صنعت گردشگری روستایی به عنوان یک راهبرد می تواند با برنامه ریزی اصولی و شناسایی مزیت ها و محدودیت های گردشگری روستایی، نقش موثری در توسعه و تنوع بخشی به اقتصاد محلی و منطقه ای داشته باشد. به عبارت دیگر، شناخت و بررسی اثرات گردشگری و مدیریت آن در مناطق روستایی، نقش مؤثری در توسعه پایدار گردشگری و پایداری اجتماعات محلی خواهد داشت.
مقدمه
تنوعبخشی به اقتصاد، بالا بردن شاخصهای توسعه انسانی، مشکلات ناشی از صنعتیشدن و آلودگی بالاتر از حد استاندارد شهرها به ویژه کلانشهرها، مهاجرتهای روستایی، افزایش بهرهوری و کارآمدی نیروی انسانی، اشتغالزایی، تعامل فرهنگها و گفتمانها، حفظ محیط زیست و درمجموع، توسعهپایدار از دغدغههایی است که جهان امروز با آن روبهروست. هر کشور در هر سطحی از توسعه در تکاپوی یافتن پاسخ این دغدغهها است.
در این میان، کشورهایی که به تنوع سازی اقتصاد روی آوردهاند و میخواهند خود را از اقتصاد تکپایهای برهانند، برآنند که در این راستا، به شناخت راههای متداول یا خلق راهها و روشهایی جدید بپردازند. یکی از این روشها گردشگری است که اغلب کشورها به ویژه کشورهایی که به لحاظ موقعیت مکانی، از این مزیت برخوردارند، آن را در برنامههای توسعه ملی خود گنجاندهاند تا از این رهگذر، بتوانند بدین فرایند شتاب بخشند
لغت گردشگری1 از ریشه ای به معنای گشتن گرفته شده و با راه پیدا کردن به زبان انگلیسی به شکل امروزی تغییر شکل داده است. طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری، گردشگری یا توریسم به مسافرتی اطلاق می شود که به منظور تفریح و در اوقات فراغت یا با هدف کسب وکار انجام می پذیرد
در تعریفی دیگر، گردشگری عبارت از گذراندن اختیاری مدتی از اوقات فراغت خود در مکانی غیر از محل سکونت دائمی به قصد بهره برداری از لذت های گردشگری آمده است
گردشگری یکی از بزرگترین و سریع ترین صنایع در حال رشد در جهان است. هم در کشورهای توسعه یافته و هم در حال توسعه، گردشگری اغلب به عنوان یک ابزار بادوام برای بالا بردن سطح فعالیت های اقتصادی مناطق مطرح می شود. علاوه براین، توسعه صنعت گردشگری برای ارتقاء تصویر مقصد مورد توجه قرار گرفته است. و منطقه مورد نظر را برای رسیدن به اهداف دیگری مانند استخدام و حفظ کسب و کار توانمند می سازد - . - Irdhad,2010 به طور خلاصه، بخشی از کارکردهای صنعت گردشگری عبارتند از:
-1 گردشگری عامل نیروی مؤثر در کاهش فقر، اشتغال زایی و برقراری عدالت اجتماعی است.
-2 توسعه گردشگری بخشی از اعتبارات لازم را برای بهبود بخشیدن به خدمات و تسهیلات جوامع محلی تأمین می کند.
-3 اگر منافع گردشگری در سطح جوامع و مناطق یک کشور به درستی توزیع شود، سطح زندگی مردم را بهبود می بخشد.
-4 توسعه گردشگری موجب شتاب گرفتن شهرنشینی در مفهوم مثبت آن و توسعه روستایی و جلوگیری از سیل مهاجرت روستاییان به سمت شهرها و مراکز صنعتی می گردد.
-5 گردشگری، موجب گسترش یکپارچگی، انسجام و همگرایی اجتماعی- فرهنگی - به ویژه در سطح کشور - و تقویت وحوت و وفاق می گردد
طبقه بندی انواع گردشگری
گردشگری دارای انواع مختلفی بوده که بر اساس عوامل متعدد می توان تقسیم بندی هایی را برای آن قائل شد. مهمترین عواملی که بر اساس آن انواع مختلفی از گردشگری را می توان تعریف و طبقه بندی نمود، عبارتند از:
از نظر زمانی: فعالیت های گردشگر را به شکل کوتاه مدت - کمتر از یک روز - میان مدت - یک تا سه روز - و درازمدت - بیش از سه روز - از یکدیگر تفکیک می کند.
از نطر مکانی: گردشگری را به صورت فعالیت های گردشگری در حوزه نزدیک، حوزه میانی و حوزه خارج یا دور تقسیم بندی می کند.
از نظر تابعیت: گردشگران به دو گروه گردشگران خارجی و بین المللی و گردشگران داخلی تقسیم می گردد.
از نظر انگیزه سفر: بر اساس آن گردشگری با انگیزه های استراحتی، تفریحی، درمانی، زیارتی، فرهنگی، اقتصادی، ورزشی و...از یکدیگر تفکیک می شوند.
از نظر فصل گردشگری: موسم گردشگری را بر اساس فصول مختلف سال طبقه بندی می کند. در این طبقه بندی دو فصل تابستان و زمستان از اهمیت بالاتری نسبت به فصول بهار و پاییز می یابند.
از نظر شکل و سازمان دهی سفر: مانند سفرهای انفرادی، گروهی،خانوادگی و ...که ترکیب گردشگری را تعیین می کند.
از نظر وسیله نقلیه مورد استفاده: بر اساس نوع وسیله نقلیه مورد استفاده برای انجام سفر طبقه بندی می شود.
از لحاظ نوع و محل اقامت: گردشگران را بر اساس نوع و محل اقامت، از نظر کیفی و کمی طبقه بندی می کند. مانند: گردشگران مقیم در هتلها، مهمانپذیرها، خانه های ویلایی یا پانسیون های خانگی، کمپینگ و ...
در کل اروپا گردشگری به صورت گسترده ای بعنوان یک وسیله برای مقابله با چالش های اقتصادی- اجتماعی که نواحی روستایی با آن روبه رو هستند، افزایش یافته است. در بسیاری از کشورها نه تنها مشاغل گردشگری بعنوان موتور رشد اقتصادی و توسعه محسوب می شود بلکه از درجات مختلف حمایت های دولتی بهره مند می گردد
صنعت گردشگری با ماهیتی چند بعدی علاوه بر تامین نیاز گردشگران، باعث تغییرات عمده ای در سیستم جامعه میزبان می گردد. از اینرو دولتمردان در تلاش هستند تا با مهیا سازی و ارزشمند نمودن جاذبه های گردشگری در مناطق دارای پتانسیل، فرصت بهره مندی از ابعاد مثبت این صنعت را فراهم سازند
از سوی دیگر، امروزه مقاصد مختلفی که گردشگران تمایل دارند که اوقات فراغت خود را در آنجا بگذرانند، بسیار متنوع بوده و تنها شامل لکه ها و پهنه های بکر طبیعی نیست. منابع مختلف تقسیم بندیهای متفاوتی را از جاذبه های گردشگری از دیدگاه های مختلف ارائه کرده اند. رایجترین الگوی مورد استناد در اغلب مطالعات، الگوی پیشنهادی سازمان جهانی گردشگری است که در نمودار زیر ارائه شده است
