بخشی از مقاله
چکیده
موضوع پژوهش حاضر،کاستی های اجرای ارزش یابی کیفی- توصیفی در مدارس دوره ی ابتدایی می باشد. با بیان این مسئله که چرابا این که ارزش یابی کیفی- توصیفی چندسال درحال اجراست ولی پیشرفت تحصیلی چندانی دردانش آموزان ابتدایی ایجاد نشده است؟ لذاهدف پژوهش نیز، بررسی کاستی های اجرای ارزش یابی کیفی- توصیفی درمدارس دوره ابتدایی می باشد.
این پژوهش در حیطه ی نوشتن کلیات، پیشینه ی داخلی وخارجی ، اصول و قواعد کلی،ازنوع بنیادی - نظری - کتابخانه ای - ، ولی جهت جمع آوری اطلاعات، ازنوع کاربردی -عملی بود. جامعه ی آماری،کلیه معلّمان ابتدایی شاغل درمدارس آموزش وپرورش شهرستان آزادشهر درسال تحصیلی 1395- 1396بودند. چون بیشترگرایش گروه به پارادایم تفسیرگرایی وکیفی بود؛لذا نمونه ی آماری با روش نمونه گیری گلوله برفی به صورت هدفمندبه تعداد 12 نفرانتخاب گردیدند.
روش پژوهش کیفی و اطّلاعات براساس مصاحبه ی عمیق انجام شده با تعیین روایی سؤالات توسط 3 نفرازمتخصصان واساتیددانشگاهی و پایایی با یک اجرای آزمایشی برروی 3نفرازجامعه ی آماری مورد نظرگردآوری شد.اطّلاعات جمع آوری شده ازنظر موضوع وکلمات موردتحلیل وتفسیرقرار گرفت. نتایج پژوهش نشان دادکه با بکارگیری بیشتر روش های کیفی- توصیفی وآموزش معلمان ابتدایی باعث افزایش اعتمادبه نفس وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان می شود.
مقدمه
هزاره سوم آهنگ تغییر را در همه ارکان تمدن بشری به زمزمه های آشنا تبدیل کرده است و آرام آرام، یاد و خاطره انقلاب کشاورزی و صنعتی موج اول و دوم را به موزه تاریخ می سپارد و شکوه تمدن نوین را با ساختارهای دانش بنیاد و الکترونیکی به عرصه فرامی خواند .با وزیدن بادهای تغییر که نشانه فرا رسیدن موج سوم است، همه چیز ازسیاست ، اقتصاد و بازرگانی تا فرهنگ ، آموزش و پرورش، شیوه ی زندگی افراد و ساختارجامعه دگرگون می شود
از همین رو، روش های ارزش یابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نیز همپای پیشرفت دانش روان شناسی و طرح نظریه های نوین یادگیری، تغییر و نوآوری را تجربه نمود و با ظهور رویکردهای جدید ، مثل شناخت گرایی و نواندیشی های انسان گرایانه رویکرد سازنده گرایی، بستر تغییر ماهیت ارزش یابی از شیوه کمی به سمت شیوه کیفی فراهم گردید.این مقاله سعی دارد به بررسی کاستی های ارزش یابی کیفی- توصیفی در آموزش و پرورش بپردازد عصر جدید را با هر نامی که بخوانیم، خواه عصرفضا، عصر اتم، عصر دهکده جهانی،عصر ارتباطات یا عصر انفجار دانش؛ نیازها و انتظارات جدیدی را فرا روی آدمی قرار دادهاست، که برآوردن آن جز با یادگیری دانش روزآمد، نگرش کارآمد و کسب مهارت هایی چون :تفکر انتقادی، تحلیل، تفسیر اطلاعات، استدلال، استنباط و استفاده ی بهینه از آن درارزش داوری و تصمیم گیری فراهم نمی گردد؛
امری که با پافشاری بر ادامه نظام آموزشی گذشته که با مدرک گرایی و حافظه پروری پایه ریزی شده، امکان پذیر نیست .کسب چنین مهارت هایی را نیز نمی توان با سنجش و اندازه گیری کمی و ارزش یابی نمره گرا به داوری نشست،امّا بررسی و شناخت وضع موجود، نشانگر این است که در انجام مأموریت ها و برنامه های جاری یک سری موانع و ضعف ها در پیش رو وجود دارد که باید راهکارهای برون رفت از آن مورد کنکاش قرارگرفته و راهبردها ارائه شوند.در این راستا این سؤالات پیش میآید که؛ چهراه هاییباید در پیش گرفت تاروش های ارزش یابی کیفی- توصیفی به نحومطلوب انجام شوند؟
کم نمودن کاستی های ارزش یابی کیفی- توصیفی چه قدر درپیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی تأثیرداشته است؟چرا بعضی معلّمان دراجرای روش های ارزش یابی کیفی- توصیفی موفقنیستند؟ بدون شک حل و فصل این موضوع نیازمند به یک پژوهش علمی است تا عواملی که در کم رغبتی معلّمان جهت اجرای روش های ارزش یابی کیفی-توصیفی نقش و تأثیر دارند، معیّن و مشخص گردد.
مبانی نظری وپیشینه ی داخلی وخارجی پژوهش
اصل طلایی در رویکردهای جدید،ارزش یابی برای یادگیری است نه ارزش یابی از یادگیری.رویکردهای جدید رتبه بندی کردن دانش آموزان را از دستور کار ارزشیاب معلم -یادگیری خارج می سازد و او را در مورد پیشرفت دانش آموز حساس می سازد، نگاه احترام آمیز به فراگیر را برمی انگیزاند و بازخوردی مثبت و رشد دهنده را فراهم می نماید و ازحافظه مداری » روی برمی گرداند و سنجش مستمر و گام به گام را جایگزین آن می نماید - بلاک اتالٍ. - 2002 به عبارت دیگر، هدف رویگردانی از ارزش یابی نمره گرا ارتقای کیفیت تجربیات یادگیری در مدرسه و دست یابی به نتایج بهتر در فرایند یادگیری است.
این موضوع که ارزش یابی کلاسی یکی از عوامل مؤثر در بهبود یادگیری در کلاس درس است، درسال های اخیر بسیار مورد توجه صاحب نظران قرار گرفته است . تحقیقات زیادی نیز از سال 1980در جهان در رابطه با ارزش یابی و نحوه اجرای آن و تأثیر آن بر روی یادگیری دانش آموزان انجام گرفته است
نتایج چنین پژوهش هایی نشان می دهد که معلم می تواند با تغییر در طرز تفکر و روش کار خود در زمینه ارزش یابی تحصیلی، آن را در خدمت بهبود یادگیری دانش آموزان قرار دهد.براساس نتایج همین پژوهش ها، بسیاری از کشورها به بازنگری درنظام ارزش یابی اقدام نموده، به الگوهای جدیدی که اندیشمندان برنامه ریزی درسی با عناوین ارزش یابی پویا، ارزش یابی اصیل، ارزش یابی فرایند محور، ارزش یابی عملکردی، ارزش یابی پوشه ای، ارزش یابی کیفی- توصیفی مطرح ساختند، ر وی آورده اند
هم پای تب و تاب جهانی برای تغییر در رویکرد ارزش یابی پیشرفت تحصیلی، کشور ایران نیز درمان بخشی از مشکلات نظام آموزشی خود را تغییر در رویکرد ارزش یابی سنتی نمره گرا یافت و هم سو با پژوهش های صاحب نظران عرصه تعلیم و تربیت ایران دراین مسیرگام برداشت.کاستی هاوناکامی های نظام سنتی ارزش یابی تحصیلی در ایران و گسترش نگرانی اندیشمندان حوزه تعلیم و تربیت از یکسو و ناتوانی رویکرد کمی در برآورده ساختن انتظارات جامعه، سرانجام زمینه جایگزینی نظام ارزش یابی کیفی - توصیفی را با تصویب شورای عالی آموزش و پرورش در سال 1381 فراهم ساخت ؛
رویکردی که به دنبال بازگرداندن نقش سنجش و ارزش یابی به صحنه یادگیری دانش آموزان بوده ، سعی دارد اهداف، اصول، ویژگی ها، روش ها، ابزارهای گردآوری و سامان دهی اطلاعات آن نیز همگی در خدمت یادگیری بهتر و قرار گیرد. هر چند رویگردانی از نظام ارزش یابی سنتی نمره گرا و گرایش به نظام ارزش یابی کیفی -توصیفی گرا در دوره ابتدایی ، الهام گرفته از رویکردهای جدید روان شناسی یاددهی یادگیری - شناخت گرایی و سازنده گرایی - و زاییده شیوه های فلسفی و تفکر پس از پوزیتویسم و همسو با گرایش جهانی به اصلاحات آموزشی است، ثمره ضرورت های دیگری نیز هست .
از دیگر ضرورت های رویگردانی از ارزش یابی سنتی نمره گرا در کشور ما، ناهماهنگی آموزه های تربیتی تفکر پوزیتویسم و رویکرد رفتارگرایی برخاسته از آ ن که جایگاه و منزلت ملکوتی دانش آموز را با تحمیل تازیانه نمره و امتیاز نادیده می انگارد با آموزه های الهی و انسان گرایانه مکتب توحیدی اسلام است.براساس چنین ضرورت هایی، ارزش یابی کیفی- توصیفی به عنوان جایگزین ارزش یابی به صورت آزمایشی و در ادامه به صورت سنتی پیشرفت تحصیلی از سال تحصیلی 81- 82 پلکانی در پایه های اول تا ششم ابتدایی معرفی و اجرا گردید.
ارزش یابی
ارزش یابی به یک فرایند نظامدار - سیستماتیک - برای جمع آوری ، تحلیل و تفسیر اطلاعات گفته می شود به این منظور که تعیین شود آیا هدف های موردنظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند. - گیْ ، 1991 ص - 6 ورتن و سندرزَ 1987 دو تن از صاحب نظران در حوزه ارزش یابی آموزشی گفته اند، در آموزش و پرورش ، ارزش یابی به یک فعالیت رسمی گفته می شود که برای تعیین کیفیت، اثربخشی ، یا ارزش یک برنامه، فرآورده، پروژه، فرایند، هدف، یا برنامه ی درسی به اجرا در می آید
