مقاله کالبد شکافی درون مایه های مدیریت

بخشی از مقاله

چکیده

هر کسی در زندگی خود به نحوي با مساله » مدیریت « درگیر است در سطوح بالا یا پایین . نه تنها دولتمردان و وزرا و فرماندهان و روساي دانشگاهها و مدیران ادارات و ... بلکه هر انسانی در محدوده کسب و کار و خانه و خانواده خود با نوعی از مدیریت سر و کار دارد که اگر به طور صحیح انجام شود راهها نزدیک، فعالیت ها پرثمر، کوششها پربارتر، مشکلات کم و موفقیتها قطعی خواهد بود . لذا این مقاله بر آنست تا براي آشنایی و عملیاتی شدن هر چه بهتر این مقوله مهم و دریافت نتایج مهمتر آن، به تبیین درون مایه هاي مقوله مدیریت پرداخته و مفاهیم این درون مایه ها را مورد بررسی قرار دهد.

واژههاي کلیدي:مدیریت، درون مایه، مبانی مدیریت

١- مقدمه

به گفته ارسطو، مدیر در تمام زمینه هاي اجتماعی، اقتصادي و فرهنگی و نظایر آن حضور دارد. از یک خانواده چندنفري تا یک کشور یک میلیارد نفري. چرا که در یک خانواده، بزرگ خانواده را در حکم "مدیر یا سرپرست" آن خانواده می دانند. زیرا اوست که می تواند امور خانواده را بین همسر، پسران و دختران خود تقسیم کند و بنابر دانش و تجربیات و استعدادهاي آنان، مسئولیت هر کاري را به یکی از آنان واگذار کند تا محیطی به وجود آید که مملو از صمیمیت و سرشار از محبت باشد و دقیقا به همین سبب است که افراد بسیاري از خانواده ها، حتی پسران و دختران خردسال آنها را هم می بینیم که مبادي آداب، اهل فضل و دانش و یا از رفتارهاي معقول و منطقی اجتماعی برخوردار هستند.

اما در مقابل آنها، خانوادههاي دیگري دیده میشوند که 180 درجه با خانواده نخست تفاوت دارند یا به سخن دیگر بین آنها تفاوت از زمین تا آسمان است. چرا که پدر یکی از آن خانواده ها - خاندان نخست - یا به کلام دیگر "مدیر" آن خانواده "مدیریت" داشته و فرزندان خود را به درستی تربیت کرده است. اما در خانواده دیگر متأسفانه "مدیریت" به معناي واقعی کلمه وجود نداشته است تا بتواند آنها را افرادي کاردان و کارکشته و فعال، افرادي مودب و تربیت شده و خوش زبان، افرادي که دست کم بتوانند روي پاي خود بایستند، تحویل جامعه بدهد. آن روي تصویر هم، مدیریت هاي بسیار پرتوان و کارسازي را می بینیم که اجتماعات، ملتها و اقوام یا کشورهاي یک میلیارد نفري را اداره می کنند که اگر با کشورهاي بسیار کوچکتري بسان کشورهاي آمریکاي جنوبی یا آفریقایی به محک و مقایسه کشیده شوند، هیچکس در "مدیریت" بسیار خوب آنها، کوچکترین تردیدي به خود راه نمیدهد

٢- تعریف مفهوم مدیریت

از مجموعه تعاریفی که در باره این مفهوم شده می توان تعریف ذیل را از مدیریت ارائه داد:مدیریت عبارت است از فرآیند منظم در جهت تحقق هدف هاي معین و از طریق ایجاد روابط میان منابع موجود مادي و انسانی به طور کارا و اثربخش در برنامه ریزي، سازماندهی، هدایت و کنترل.

٣- درون مایه هاي مدیریت

نوآوري

خلاقیت عبارت است از به کارگیري تواناییهاي ذهنی براي ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید. فراگرد ایجاد فکرهاي جدید و تبدیل آن فکرها به عمل و کاربردهاي سودمند را نوآوري می گویند. درغالب مدیریت سازمان، موفقیت نهایی و حتی گاهی بقاي آن به میزان توانایی برنامه ریزان در ایجاد نوآوري و به کارگیري فکرهاي نو بستگی دارد. مهمترین دلیل نیاز به خلاقیت و نوآوري بروز مشکل است. حل مشکل به دو شیوه حل عقلایی و حل خلاقانه مشکل میسر است. براي ظهور یک ذهنیت خلاق باید تعریف دقیقی از مشکل ارائه گردد همچنین زمینه استفاده از راه حلهاي گوناگونو  سواي از راه حلهاي مرسوم، ایجاد شود.

مسئله حائزاهمیت در رابطه با خلاقیت موانع خلاقیت است که در چهار مورد خلاصه می شود: ترس از انتقاد و شکست، عدم اعتماد به نفس، تمایل به همرنگی و همگونگی و عدم تمرکز ذهن. اضافه می شود انسدادهاي ادراکی چون ثبات، تعهد، تراکم و بی خیالی از مهمترین موانع ذهنی خلاقیت به شمار می آیند. با آگاهی از انسدادهاي ادراکی خود و اجراي روشهاي خاص می توان مهارتهاي حل مسئله را به گونه خلاق افزایش داد. به زعم صاحبنظران حل خلاقانه مشکل شامل چهار مرحله آمادگی، تکوین، روشنگري و تایید است. یکی از چالشها و وظایف خطیر مدیران ایجاد یک نظام حمایتی براي پرورش نوآوري است. اجمالا" اصول مدیریت براي نوآوري بدین شرح اند: جداسازي افراد از یکدیگر و جورکردن افراد باهم، نظارت و گوشزد کردن و درنهایت پاداش دادن به افرادي که چندین نقش را ایفا می کنند.

تصمیم گیري
در تعریفی بسیار ساده تصمیم گیري عبارت است از انتخاب یک راه از میان راههاي مختلف. فرآیند تصمیم گیري یا حل مشکل را می توان از مرحله احساس مشکل تا فائق آمدن بر آن که در مجموع 10 مرحله را تشکیل می دهد، به سه بخش عمده نسبتاً مشخص طبقه بندي کرد:

*مراحل 1 تا 5 که اجزاي تصمیم ساخته می شود و به هم پیوند می یابند . *مرحله 6 که در حقیقت مرحله اتخاذ تصمیم است .
*مراحل 7 به بعد که بخش اجراء نظارت و کنترل را شامل می شود.
از یک نگاه دیگر فرآیند تصمیم گیري را می توان به دو بخش کلی طبقه بندي نمود:
*بخش اول شامل مراحل 1 تا 7 که وظیفه برنامه ریزي مدیریت را تشکیل می دهد .
*بخش دوم از مرحله 7 به بعد که مراحل اجراء نظارت و کنترل را در بر می گیرد.
با توجه به طبقه بندي بالا می توان چنین نتیجه گرفت که این مراحل دهگانه بخش اعظم و شاید هم از جهتی تمام وظایف مدیریت را شامل می شود و این خود مؤید نظریه هربرت سایمون است که اظهارمی دارد»مدیریت مترادف است با تصمیم گیري«، اما به اعتقاد بعضی از صاحب نظران، فرآیند تصمیم گیري عقلایی تنها بخشی از وظایف مدیریت محسوب می شود که شامل شش مرحله اول است و مراحل بعدي، فرآیند اجرا و نظارت را تشکیل می دهند که بحث پیرامون آنها از محدوده این بحث خارج است.فرایند تصمیم گیري شامل شش مرحله می باشد:

مرحله اول؛ شامل تشخیص و تعیین مشکل و مسئله اي است که در راه تحقق هدف؛ مانع ایجاد کرده است .مرحله دوم ؛ یافتن راه حل هاي ممکن براي رفع مشکل مذ کور است د ستیا بی به راه حل ها با توجه به تجربه هاي علمی و عملی مدیر و اطلاعات وآمار در دسترس می باشد و هر چه راه حل هاي بیش تري وجود داشته باشد انتخاب بهتري در تصمیم گیري صورت خواهد گرفت مرحله سوم؛ انتخاب معیار براي سنجش و ارزیابی راه حل هاي ممکن است.به عنوان مثال میتوانیم هزینه یا سود را معیار ارزیابی شقوق ممکن قرار دهیم یعنی راه حل هاي که هزینه کمتر یا سودي بیشتر دارند را مورد تائید قرار دهیم .

مرحله چهارم؛ تعیین نتایج حاصل از هر یک از راه حل هاي ممکن است. نتایج مثبت و منفی راه حل ها در این مرحله مشخص میشوند مرحله پنجم؛ ارزیابی راه حل ها از طریق بررسی نتایج حاصل از آنها است.با توجه به نتایج مثبت و منفی که در هر یک از راه حل ها بدست آمده است و مقایسه آنها با همدیگر میتوان راه حل مطلوب را تعیین نمود. در بعضی از موارد تعیین راه حل مطلوب ازطریق نتایج بدست آمده مشکل است. شاید بر اساس یک معیار راه حل داراي الویت است ولی به لحا ظ معیار دیگر داراي الویت نمی باشد بنابراین در این موارد باید روش تلفیقی را بوجود آورد تا ارزیابی برآن اساس صورت گیرد .

مرحله نهایی؛ انتخاب یک راه از میان راه هاي مختلف و ارائه بیانیه تصمیم است که نشانگر تصمیم مدیر می باشد گاهی اوقات اجراي آزمایشی تصمیم متخذه نیز جزء فرایند تصمیم گیريذکر می شود که ضمن آن عملی بودن تصمیم، ارزیابی میشود و در صورت موفقیت آمیز بودن، اجراي آن ادامه داده می شود و درصورت ناموفق بودن، در قالب یک مشکل جدید در ابتداي در فرایند تصمیم گیري قرار می گیرد و  موارد آن تکرار می شوند.آنچه باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، نقش تعیین کننده اطلاعات است، که هسته مرکزي الگوي تصمیم گیري عقلایی را تشکیل می دهد و بدون توجه به آن، این الگو سطحی و از درون تهی و در نتیجه فاقد کارایی خواهد بود.

الگوي عقلایی تصمیم گیري اصولاً بر این مبنا استوار است که تصمیم گیرنده در جستجوي به حداکثر رساندن رضایت به وسیله اتخاذ و اجراي تصمیم است . داشتن دانش و شناخت کامل از راه هاي حصول به این هدف و واکنش و عکس العمل دقیق دیگر افراد و سازمان هایی که در مسیر فرآیند ساخت، اتخاذ و اجراي تصمیم قرار خواهند گرفت - نظیر مشتریان و رقبا، محیط سازمانی و اجتماعی - تأثیر اساسی بر نحوه ارزیابی راه حل هاي ممکن و عملی خواهد داشت. با همه این احوال هرگز نمی توان از قبل به طور قطع اطمینان حاصل کرد که به حداکثر رضایت خواهیم رسید.

برنامه ریزي
برنامهریزي یا طرحریزي یعنی اندیشیدن از پیش . متخصصین از زوایاي متعدد براي برنامهریزي تعاریف متعددي ارائه کردهاند که برخی از آنها از این قرار است:

•    تعیین هدف، یافتن و ساختن راه وصول به آن،
•    تصمیمگیري در مورد اینکه چه کارهایی باید انجام گیرد،
•    تجسم و طراحی وضعیت مطلوب در آینده و یافتن و ساختن راهها و وسایلی که رسیدن به آن را فراهم کند،
•    طراحی عملیاتی که شیئی یا موضوعی را بر مبناي شیوهاي که از پیش تعریف شده، تغییر بدهد.[سازماندهی

سازماندهی،فراگرد نظم و ترتیبدادن بهکار وفعالیت وتقسیم و تکلیفآن به افراد بهمنظور انجام دادنکار وتحقق هدفهايمعینمیباشد.نتیجه سازماندهی، ایجاد ساختار است و ساختار، روابطی منظم و منطقی که لازمه عملیات اعضاي سازمان است، به وجود میآورد.از طریق فراگرد سازماندهی ، افراد به صورت گروهی در ساختار و روابط متشکلی قرار میگیرند تا با تواناییهاي لازم و کافی،کار مؤثري را براي رسیدن به هدفهاي معین انجام دهند . اعضاي هر گروه یا سازمان ، به طور انفرادي ، از لحاظ هوش ، استعداد ، توانایی ،تجربه حرفهاي و کششهاي عاطفی متفاوتند در اثر سازماندهی ، از قابلیتها و تواناییهاي افراد به طور مناسب و شایسته استفاده میشود.سازماندهی طی مراحل زیر صورت میگیرد:
•    تشخیص فعالیتهاي لازم براي رسیدن به اهداف و اجراي خط مشی و برنامهها.

وظایف مدیر بازرگان: الف:تعیین هدفهاي بازار. ب:برنامه ریزي بازار مختلط. ج:سازماندهی.د:کنترل.ه:بازار یابی و سایر موارد.ب-مدیریت مالی :جریان تصمیم گیري مالی بر اساس جمع آوري اطلاعات در ارتباط با ثبت و گزارش صحیح آنها.

وظایف مدیریت مالی:
الف :وظیفه هدایت بطرف نقدینگی. ب: وظیفه هدایت بطرف سود آوري. ج:اداره دارایی ها.د:اداره وجوه.ج-تأمین مدیریت :مدیریت را باید یک حرفه یا شغل بشمار آورد زیرا با توسعه سازمانهاي بزرگ دولتی و بازرگانی نیاز به مدیران حرفه اي به خوبی احساس میشود.بنابراین مدیران باید از قدرت درك سرشاري برخوردار باشد تا بتوانند به نحو صحیح و کار آمدي مدیریت خود را اعمال نماید و مدیران باید حداقل مهارتهاي زیر را دارا باشند:

الف- مهارتهاي مدیري: مدیر باید سه نوع مهارت را دارا باشد.

•    مهارت فنی

•    مهارت انسانی

•    مهاري نظري

ب-اجزاي موثر در مهارت انسانی:مهارتهاي انسانی در سه جزء خلاصه میشود.

•    درك رفتار گذشته.

•    پیش بینی رفتار آینده.

•    هدایت،کنترل وتغییر رفتار آینده.

د:مدیریت لجستیک - تأمین مواد و وسایل - :در واقعلجستیک ترکیبی از تمام

•    گروه بندي فعالیتها با توجه به منابع انسانی و مادي موجود و   فعالیتهاي متعدد از بهبود وضع روحیه و رفاه پرسنل گرفته تا فعالیتهاي

تشخیص بهترین طریقه استفاده کردن از آنها.

•    دادن اختیار عمل و حق دستوردهی و تصمیم گیري براي انجام دادن کار به مسئول هر گروه.
•    ارتباط دادن واحدهاي گروهبندي شده به یکدیگر به صورت افقی وعمودي از طریق روابط اختیار،شبکه ارتباطی و نظام اطلاعاتی.بسیج منابع و امکاناتیکی از وظایف اصلی مدیر بسیج منابع وامکانات است ووظایف مدیر عبارتند از:الف- مدیریت بازریابی: تجزیه وتحلیل،برنامه ریزي،اجرا و کنترل برنامه هایی که به منظور هدفهاي سازمانی است.سنتی مدیر.بنابراین کار لجستیک ترکیبی از مدیریت و سازمادهی است. ه:استفاده از منابع حقوقی:مدیر با شناخت عوامل و مناسبات محیطی می توان فنون وروشهاي منایب را انتخاب کند و رسیدن به نتیجه را آسان نماید.

الف: نحوه انتخاب مدیران:بنابر قوانین تجاري کشور ما،نقش مدیران در انواع شرکتها به صورت زیر مطرح میگردد:

الف:در هر شرکت سهامی،هأیت مدبره یا مدیران،نماینده قانونی آن شرکتند و اداره امور شرکت را به عهده دارد.

ب:هیئت مدیره باید حداقل یک نفر شخص حقیقی را به میریت عامل شرکت برگزیند و حدود اختیارات و مدت تصدي و حق الزحمه او را تعیین