بخشی از مقاله
چکیده
سه کانسار طلای ساری گونای، طلای زرشوران و مس- طلای دالی واقع در این کمان ولکانیکی ارومیه-دختر و زون سنندج-سیرجان از مهمترین و بزرگترین کانسار های طلا در ایران محسوب میشوند. کانی سازی در ساریگونای از نوع اپیترمال سولفیداسیون پایین میباشد که در حدود 11 میلیون سال پیش در ارتباط با سنگ های آلکالن داسیت پورفیری شکل گرفته است.
کانی سازی در کانسار طلای زرشوران تیپ شبه کارلین با سنگ میزبان رسوبی کربناته می باشد که در حدود 14 میلیون سال پیش در رابطه با یک ماگماتیسم آلکالن واقع در کنتاکت ارومیه-دختر و پهنه سنندج- سیرجان شکل گرفته است. در کانسار مس- طلای دالی کانی سازی از نوع پورفیری با سنگ میزبان آذرین دیوریتی میباشد که در حدود 15 میلیون سال پیش در رابطه با یک ماگمای کالک آلکالن در حاشیه غربی کمربند ارومیه-دختر تشکیل شده است.
مقایسه نتایج این مطالعات همچنین نشان می دهد که کانیسازی در ساریگونای و زرشوران علی رغم سنگ میزبان متفاوت، دارای شباهتهایی می باشند، در حالی که کانیسازی در دالی کاملا با آن دو فرق دارد. از جمله معیارهای اکتشاف کانسارهای مشابه با زرشوران و ساریگونای میتوان به ماگماتیسم آلکالن ، ساختارهای شمال شرقی- جنوب غربی، پاراژنز عناصر Au-As-Sb-Hg-Tl-Te، طلای غیر قابل مشاهده در پیریت آرسنیکدار، سیلیسیشدن قوی اشاره کرد. از جمله معیارهای اکتشاف کانسارهای مشابه دالی را میتوان به ماگماتیسم دیوریتی کالکآلکالن ناشی از فرورانش صفحه قارهای- صفحه اقیانوسی، دگرسانی قوی پتاسیک و سیلیسی شدن همراه کانی سازی اولیژیست، ساختارهای شمال شرقی- جنوب غربی و آنومالی مغناطیسی شدید در زون پتاسیک اشاره نمود.
مقدمه
در نتیجهی حرکت صفحات تکتونیکی در دوران مزوزوئیک و سنوزوئیک که منجر به بسته شدن اقیانوس تتیس شد، محیط کوهزائی در طول کمربند آلپ- هیمالیا به وجود آمد. کمربند کوهزائی زاگرس در ایران که بیش از 2000 کیلومتر طول دارد بخشی از کمربند فلز زائی آلپ- هیمالیا میباشد. کمان ماگمائی ارومیه- دختر، زون سنندج-سیرجان، زاگرس مرتفع و زاگرس چین خورده کمربند کوهزائی زاگرس را تشکیل میدهند
کانیسازی مس پورفیری - طلا، مولیبدن - ایران بیشتر در سنگهای ولکانیک - پلوتونیک ارومیه - دختر مربوط به سن ترشیری تشکیل شده است
زون دگرگونای و ماگمائی سنندج - سیرجان واقع در حاشیه جنوب غربی زون ارومیه - دختر میزبان چندین کانیسازی هیدروترمال طلا به خصوص در حاشیه غربی این زون و همچنین در نزدیکی مرز با زون ارومیه - دختر و سرب روی تیپ دره میسی سیپی در محور ملایر-اصفهان میباشد
کمربند گسلی زاگرس نیز دارای ساختارهای با روند شمال غربی - جنوب شرقی میباشد . - Alavi, 1994 - گسترش سه زون تشکیل دهنده کمربند کوهزائی زاگرس در شکل 1 قابل مشاهده است
شکل -1 موقعیت زونهای ارومیه-دختر، سنندج-سیرجان و مقطع شماتیک از مدل ژئودینامیکی کمربند زاگرس و محل تقریبی کانسارهای دالی، زرشوران و ساری گونای
کمربند کوهزائی زاگرس، همچون دیگر محیطهای کوهزائی، میتواند میزبان انواع مختلف کانیسازی همچون کانسار-های مس - طلا، مولیبدن - پورفیری، کانسارهای فلزات پایه با منشأ هیدروترمال و کانسارهای طلا، آرسنیک و آنتیموان اپیترمال باشد. این کانسارها به لحاظ مکانی در ارتباط با زون ارومیه - دختر و حاشیه غربی زون سنندج - سیرجان میباشند.
کانی سازی در این کانسارها به شدت به وسیله ساختارهای با روند شمال شرق - جنوب غرب که گسلهای اصلی با روند شمال غرب - جنوب شرق و شمالی - جنوبی را قطع کردهاند، کنترل میشود - Alavi, 1994; Asadi, 2000, . - Shahabpour, 1994 کانسار های دالی، ساریگونای و زرشوران سه کانسار طلای اصلی بر روی کمربند کوهزائی زاگرس هستند که موقعیت آنها در نقشه - شکل - 1 نشان داده شده است.
کانسار طلای ساریگونای
کانسار طلای ساریگونای در بخش میانی زون سنندج-سیرجان در شمال غربی ایران و در 25 کیلومتری شمال شرق شهرستان قروه واقع است. فعالیت های اکتشافی در منطقه بر روی دو تپه با نام های ساریگونای و آقداغ که به فاصله یک کیلومتر از یکدیگر قرار گرفتهاند، متمرکز شده است . - Wilkinson, 2005 - بررسیهای ابتدایی منجر به تشخیص یک سیستم دگرسانی هیدروترمالی همراه با کانیسازی طلا، آنتیموان و آرسنیک در داسیتها و آندزیتهای پورفیری الیگومیوسن و توفها شد.
نتایج حاصل از بررسیهای انجام شده، ساریگونای را به عنوان یک ذخیره طلای اپیترمال سولفید پایین به همراه یک توده هیپوژن مس- طلا پورفیری در زیر توده کانی سازی اصلی معرفی میکند . - Wilkinson, 2005 - ترکیب ماگمای تشکیل دهنده این کانسار از نوع آلکالن میباشد. همچنین مطالعات سن سنجی 40Ar/39Ar بر روی سرسیت های هیدروترمال سن تشکیل این کانسار را در حدود Ma 11 تخمین زده است
سنگ میزبان کانیسازی در ساریگونای اغلب برش هیدروترمال، توف و داسیت پورفیری حاوی دگرسانی سیلیسی و سرسیتی است - شکل . - 2 محلولهای کانیساز این واحد های سنگی را بعنوان زون ضعیف و مجرای عبوری انتخاب کرده اند . هر جایی که این واحد های سنگی به عنوان مجاری عبوری محلولهای کانیسازی مورد استفاده قرار گرفتهاند و آلتره شده باشند، کانیسازی طلا و عناصر همراه قابل مشاهده است
شکل -2 نقشه زمین شناسی محدوده کانسار طلای ساری گونای
دگرسانی غالب در منطقه نوع سریسیت - فیلیک - است که به لحاظ مکانی در ارتباط با کانیسازی طلا میباشد. این دگرسانی به وسیله زون باریک دگرسانی آرژیلیک محاصره شده است و دگرسانی موجود در حاشیه سیستم از نوع کلریتی - پروپلیتیک - می باشد. در مرکز سیستم دگرسانی ساریگونای و آقداغ، دگرسانی سیلیسی قوی همراه یا بدون تورمالین مشاهده میشود. زونهای دگرسانی مرکزی غنی از سیلیس اغلب در زونهای برشهای هیدروترمالی کوارتز - تورمالین وجود دارند که نشان میدهد که این زونهای برشی مجاری عبور اصلی سیالات هیدروترمال بودهاند. دمای تشکیل این کانسار در حدود 240 تا 360 درجه سانتی گراد تخمین زده شده است
کانیسازی در ساریگونای شامل دو فاز سیستم هیدروترمالی است. فاز اول کانیسازی شامل یک سیستم پورفیری همراه با دگرسانی پتاسیک می باشد. این مرحله منجر به تشکیل کانیسازی مس پورفیری کم عیار شده است
