بخشی از مقاله
چکیده
به رغم اینکه دردهههای اخیراهمیت ایمنی غذایی بیشتر مورد توجه است ولی هنوز مشکلات زیادی از نظر فساد مواد غذایی و شیوع مسمومیتهای مواد غذایی درکشورهای گوناگون وجود دارد.
برای تولید محصولات زراعی سالم باید عوامل تهدیدکنندهی آن را شناخت و از علم و فناوری و روشهای سالم تولید برای جلوگیری از آن کوشش کرد. کشاورزی رایج روی کیفیت خاک و آب اثر میگذارد. کشاورزی رایج به شیوه های مختلف تولیدات آینده را تحت تاثیر قرار میدهد.منابع کشاورزی مانند خاک، آب وتنوع ژنتیکی بیش از حد مورد بهره برداری قرار گرفته ودر حال انهدام هستند.
فرایندهای اکولوژیک درمقیاس جهانی که کشاورزی در نهایت به آنها وابسته است، دگرگون گشته وشرایط اجتماعی لازم برای حفاظت منابع ضعیف وبدون پشتوانه شده اند. سیستمهای مدیریت تناوبی از قبیل کشاورزی ارگانیک و کشاورزی بیودینامیک بر اساس اصل بی خطر بودن برای محیط و بالا بردن کیفیت آب و خاک در مقایسه با روشهای رایج پایه ریزی شده اند.این سیستم ها تأکید ویژهای بر امنیت مواد آلی خاک و فعالیت های زیستی و ترویج استفاده از مواد و کود های طبیعی دارد
برای کاهش اثرات منفی کود های شیمیایی بایستی از کودهای آلی و زیستی به صورت تلفیقی استفاده کرد و همچنین با استفاده از تکنولوژی کشاورزی دقیق مقدار استفاده از کودهای شیمیایی را متناسب با نیاز گیاه تنظیم و بدین طریق از مصرف بی رویه آنها که آلودگی محیط زیست و تهدید سلامت انسان را به دنبال دارد جلوگیری کرد.
مقدمه
با افزایش جمعیت نیاز انسان به موادغذایی روز به روز افزایش مییابد وگاهی سلامت وکیفیت موادغذایی تحت تاثیر کیفیت تولید قرارمیگیرد. باید توجه داشت که تأمین موادغذایی کافی ولی ناسالم خطربیشتری نسبت به مواد غذایی کمتر ولی سالم دارد
ایمنی و کنترل کیفیت مواد غذایی باید از مزرعه شروع شود وبه دنبال آن درمراحل کاشت، داشت، برداشت، انبارداری، توزیع و در نهایت تهیه و مصرف غذا ادامه یابد. به رغم اینکه دردهههای اخیراهمیت ایمنی غذایی بیشترمورد توجه است ولی هنوز مشکلات زیادی از نظرفساد مواد غذایی و شیوع مسمومیتهای مواد غذایی درکشورهای گوناگون وجود دارد. امروزه مصرف کودها به ویژه عناصر ریزمغذی درکشاورزی وگلخانه ها تا حدی اجتناب ناپذیراست،کودهای مورد استفاده درکشاورزی انواع مختلفی دارند که از میان آنها کودهای شیمیایی رایج ترند و استفادهی گستردهتری دارند.
افزایش چشمگیر عملکرد در چند دههی گذشته تا حد زیادی مرهون استفاده زیاد ازکودهای شیمیایی بوده است.کودهای شیمیایی حاوی عناصر مورد نیاز و قابل جذب برای گیاه میباشند. استفاده ازکودهای شیمیایی چه به صورت خاک مصرف وچه به صورت محلول پاشی باعث افزایش عملکرد و رشدگیاهان می شود. اما درصورت عدم مصرف صحیح و اصولی کودهای شیمیایی اثرات و پیامدهای زیست محیطی و اکولوژیکی نامطلوبی نظیر آلودگی آب و خاک و همچنین بروز مشکلاتی درخصوص وضعیت سلامت انسان ها و دیگر موجودات زنده را به همراه دارند
مصرف بیش ازحد نیترات و نیتریت در محصولات کشاورزی برای انسان خطرسرطان زایی دارد، این ترکیبات درسیستم گوارش انسان به نیتروزآمین تبدیل شده و باعث سرطان دستگاه گوارشی و همچنین ناهنجاری های عصبی و اختلال درغدد درون ریز و ایمنی بدن انسان می شود.کودهای فسفاته نیز پس از مصرف درگیاهان مانند سیب زمینی سم کادمیوم تولید می کنند که کادمیوم نیز علاوه برخاصیت سرطان زایی باعث کوتاهی قد درکودکان و اختلال درکارکرد کلیه ها میشود
برای تولید محصولات زراعی سالم باید عوامل تهدیدکنندهی آن راشناخت و ازعلم و فناوری وروشهای سالم تولید برای جلوگیری از آن کوشش کرد - کوچکی . - 1387 سایر کودها نیز دارای محدودیت هایی میباشند مثلا استفاده ازکودهای آلی فراوری نشده میتواند باعث انتشار انگل ها شود اما اثرات منفی کودهای شیمیایی چشمگیرتر است. بنابراین جهت کاهش اثرات منفی کودهای شیمیایی و دسترسی به محصولات غذایی سالم استفاده تلفیقی از کودهای آلی و زیستی به همراه کودهای شیمیایی ضرورری است.
ما در این تحقیق به معرفی انواع کودها، تاریخچه، مزایا و محدودیت ها و راهکارهای کاهش اثرات منفی کودها برایمنی محصولات کشاورزی میپردازیم.
اثرات کودها بر محصولات کشاورزی
-1 کودهای شیمیایی:
روند مصرف کودهای شیمیایی از سال 1950تا1984 از 14میلیون تن درحدود 9 برابرافزایش یافت و سطح زیرکشت زمینهای فاریاب از94میلیون هکتاردرسال 1950به 206 میلیون هکتاردر سال 1978و244 میلیون هکتاردر سال 1981رسید و بر اساس برا وردهای موجود50 درصد افزایش عملکرد درسطح جهان درطول این قرن مرهون بکارگیری کودهای شیمیایی بوده است
کودهای شیمیایی به مقادیر زیاد و به قیمت نسبتا ارزان با استفاده ازسوختهای فسیلی و استخراج رسوبات مصرفی تولید می شوند، به سهولت و به صورت یکنواخت بر روی محصولات زراعی قابل مصرف بوده و مقادیر زیادی عناصر غذایی ضروری برای آنها فراهم میسازد و این کودها عناصر غذایی ضروری را درکوتاه مدت براورده میسازند
اما باعث کاهش کمیت وکیفیت محصول، تجمع بور، کادمیوم و سایر فلزات سنگین در گیاه،کاهش جذب مس، آهن و سایر ریزمغذیها توسط ریشه، تخریب ساختمان خاک و همچنین مصرف بیش از حد کودهای نیتروژنه باعث افزایش غلظت نیترات در اندام های قابل مصرف محصولات زراعی به خصوص سبزیها میشود. نیتروژن نیتراته برای گیاهان سمی نبوده ولی برای کسانی که از این گونه سبزیها مصرف میکنند مضر میباشد.
ورود کودهای شیمیایی باعث شده است که چرخهی عناصرغذایی مختل و تولید کشاورزی کاملا وابسته به مصرف کودهای شیمیایی شود که این وابستگی به نهادههای خارجی پایداری کشت بوم را به شدت کاهش می دهد - نظری . - 1392کودهای شیمیایی علاوه برتخریب کربن آلی و هوموس باعث تخریب ساختمان خاک شده و مسمومیت گیاهی ایجاد می نمایدکه باعث گسترش بعضی از امراض از جمله سرطان میگردد
-1-1 اثرات کودهای شیمیایی بر خاک: کودهای شیمیایی از عوامل اصلی حاصلخیزی خاک به شمار میروند ولی کاربرد زیاد آنها به همراه عملیات مدیریتی نامناسب باعث شده که مقدار ماده آلی خاک به شدت کاهش داده شود و این امر روی ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تاثیر گذاشته و خطر فرسودگی این خاکها را افزایش می دهد. افزایش بیش ازحد مصرف کودهای نیتروژنه سبب افزایش شوری درخاک شده و اثرات منفی شوری را بر رشد و عملکردگیاه افزایش میدهد.
ازطرف دیگر درشرایط شورتوانایی گیاه درجذب نیتروژن به دلیل کاهش رشد ریشه کاهش پیدامی کند که این امر افزایش آبشویی نیتروژن و آلودگی آبهای زیرزمینی را به همراه دارد. با وجود اینکه کودهای شیمیایی می توانند به طور موقت جایگزین مواد ازدست رفته شوند، اما قادر به تجدید حاصل خیزی و حفظ سلامت خاک نمی باشند
