بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر با هدف بررسی سبکهای رهبری سازمان به منظور ارائه مدلی تلفیقی انجام شد. این مقاله، نوعی مطالعه مروری است که در آن جمع آوری اطلاعات - از سال 1386 تا - 1395 از طریق جستجو در اینترنت، محدود به زبان فارسی و با استفاده از کلمات کلیدی سبک رهبری صورت گرفت. از بین مراجع، مقالات و کتب مرتبط مواردی که مولفین صاحب نام و مجرب داشتند و بارها مورد استناد قرار گرفته بودند، انتخاب گردیدند.
نتایج بررسی پژوهشهای انجام شده در حوزه سبک رهبری نشان داد که اثرگذارترین سبکها در سازمانها سبکهای رهبری تحول آفرین، عملگرا و مشاورهای-مشارکتی میباشند که بر اساس آن مدل تلفیقی این مطالعه به عنوان ابزاری بهینه ارائه گردید.
مقدمه
رهبری یکی از پنج عامل مدیریتی میباشد که به عنوان عامل، توان یا نیروی بالفعل و یا بالقوهای تعریف شده است که مدیران و رهبران از طریق اعمال نفوذ و همراه با ایجاد اطمینان در پیروان خود برای تحقق اهداف و آرمانهای مورد نظر، اعم از سازمانی و گروهی از آن استفاده میکنند - دوبرین، . - 2001 سبک رهبری نیز عبارتست از الگوهای رفتاری که رهبر به هنگام هدایت کردن فعالیتهای دیگران از خود نشان میدهد - هرسی، بلانچارد، . - 1383 چنانچه سبکهای رهبری به طور نامناسبی انتخاب شود از یک سو منجر به کاهش کارایی افراد و سازمان میشود.
پژوهشهای زیادی در زمینه ارتباط سبکهای رهبری مختلف با متغیرهای مربوط به سازمان و کارکنان انجام یافته است. از جمله میتوان به رابطه بین سبکهای رهبری مدیران و تنیدگی روانی - - 1386، سبکهای رهبری و رضایت شغلی - - 1389، رابطه سبک رهبری سرپرستان با پیامدهای رهبری - - 1395، تبیین نقش رهبری تحول آفرین در گرایش به خلاقیت سازمانی - - 1392 اشاره نمود.
علی رغم پژوهشهایی که در زمینه سبکهای رهبری و نقش آنها انجام شده یافته منسجمی در این خصوص وجود نداشته و به برخی سبکها بیش از سایر سبکها پرداخته شده است. از این رو در این مطالعه پس از بحث کوتاهی درباره مفهوم، مبانی، دسته بندیها و انواع سبکهای رهبری به ارائه یافتههای پژوهشهای انجام شده اشاره و مدل تلفیقی به عنوان ابزاری بهینه برای رسیدن به اهداف سازمان ارائه خواهد شد.
چارچوب نظری و تحلیلی
در این بخش تلاش میشود به مبانی نظری موضوع مقاله، پرداخته شود تا با توجه به مساله اصلی، مدل پیشنهادی معرفی گردد. با توجه به حوزههای نظری مختلف موضوع مانند نظریات متعدد و متنوع در زمینه سبکهای رهبری، به مباحثی که در پژوهشهای قبلی در این حوزه پرداخته شده است، اشاره میگردد.
سبک یا رفتار رهبری عبارت است از تکنیک های مورد استفاده جهت اعمال نفوذ و جهت دادن فعالیت دیگران. سبک رهبری شخص الگوی رفتاری است که شخص هنگامی که سعی دارد بر فعالیت دیگران نفوذ کند از خود نشان میدهد آن گونه که به چشم دیگران می آید
سبک رهبری تحول آفرین از سبک های نوین و جدید رهبری است که جزء تئوری های نئوکاریزماتیک قرارمی گیرد و به همین دلیل مورد توجه محققان و پژوهشگران بسیاری واقع شده است. برنز در سال 1978 برای اولین بار مفهوم رهبری تحول آفرین را بکار گرفت
رهبری تحول آفرین زمانی شکل می گیرد که رهبر علایق کارکنانش را ارتقاء و توسعه بخشد، آگاهی و پذیرش برای مأموریت و مقصد گروه را ایجاد نماید و کارکنان را به نگریستن به فراسوی منافع خود، برای منافع گروه برانگیزاند. رهبری تحول آفرین فرآیند ایجاد تعهد به اهداف سازمانی و توانمند ساختن پیروان جهت تحقق آن اهداف است
باس نیز رهبر تحول آفرین را کسی میداند که به منظور تقویت عملکرد کارکنان و سازمان، رابطهی مثبتی با زیردستان برقرار و کارکنان را تشویق میکند که از نیازهای شخصی فراتر بروند و در زمینه ی تمایلات گروه و ساازمان کار کنند. رهبران تحول آفرین زیردستان خود را بر میانگیزند تا آنچه را در توان دارند، انجام دهند
در مدل هرسی و بلانچارد چهار سبک رهبری وجود دارد:
سبک S1 - telling یا دستوری یا آمرانه - : سبکی است که در آن رفتار هدایتی زیاد و رفتار حمایتی اندک است
. یعنی رهبر بیشتر تأکید بر تحقق اهداف دارد. رهبر آموزشهای لازم درباره اینکه چه کارهایی باید انجام شود تا هدفها محقق گردند، به زیر دستان ارائه میدهد و بر چگونگی انجام دستورات توسط زیردستان نظارت دقیق میکند.
بک S2 - selling یا فروشی یا قبولاندنی - : در این سبک رفتارهای هدایتی و حمایتی هر دو زیاد است، یعنی رهبری هم به تحقق اهداف و هم به تأمین نیازهای زیردستان تأکید دارد . رهبر باید برای تشویق و ایجاد انگیزه در کارکنان، خود را درگیر وظایف آنان کند، و برای افزایش کارایی با آنها رابطه مناسبی برقرار سازد. در این سبک رهبر تصمیمات را برای زیردستان توضیح میدهد و بهآنها فرصت میدهد تا آنها را بپذیرند ولی در نهایت تصمیم را رهبر میگیرد.
سبک S3 - Participating یا مشارکتی - : رفتار هدایتی در این سبک کم و رفتار حمایتی زیاد است . رهبر به عنوان حلال و تسهیل کننده مسائل برای پیروان و همچنین پشتیبان آنان است . به آنان اجازه میدهد که برای بعضی مسائل تصمیم گیری کنند و آنها را کنترل نیز میکند . همیشه برای حل مسائل پیش بینی نشده در دسترس است و همواره آمادگی اظهار قدردانی و حمایت اجتماعی از زیر دستان را دارد.
سبک S4 - Delegating یا تفویضی - : رفتار هدایتی و حمایتی در سبک S4 هر دو پایین است. سبک تفویضی برای بسیاری از رهبران ایده آل میباشد. زیرا رهبر دخالت خود را در برنامه ریزی کنترل ، جزئیات و تصریح هدفها به حداقل میرساند و بعد از اینکه با زیردستان در مورد آنچه که باید انجام شود، به توافق رسید، اجازه می دهد تا آنها مسئولیت کارها را به عهده گرفته و راههای رسیدن به اهداف را خود تعیین کنند . رهبر بیشتر سعی میکند اعتماد را بین کارکنان گسترش داده و در آنها برای انجام وظایف محول انگیزه ایجاد نماید
در الگوی رهبری وضعی که از دسته الگوهای اقتضایی رهبری است؛ گفته می شود که مدیر باید با توجه به سطح بلوغ توانایی و تمایل کارمند با او رفتار کند. این الگو از دو قسمت تشکیل شده است؛ یک قسمت بیانگر سبکهای رهبری مختلف است که بر اساس میزانی از رفتار هدایتی و رفتار حمایتی تعیین میشوند و قسمت دیگر پیوستاری است که درجات مختلف آمادگی پیرو روی آن قرار می گیرد .سبک های رهبری انتخابی توسط مدیر در چهار سبک دستوری، قبولاندنی - متقاعده کننده - ، مشارکتی و تفویضی خلاصه میشود
