بخشی از مقاله
چکیده
بسیاری از تصمیم گیریهای معاصر در توسعهی گردشگری ریشه در فرایند جهانی شدن دارند و میتواند در ابعاد اقتصادی, سیاسی، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی این فرایند فرض شوند. جهانی شدن به عنوان یکی از شاخصهای تاثیر گذار بر روند رقابتپذیری مقاصد گردشگری شناخته شده و توجه به هر دو عامل رقابتپذیری و جهانی شدن به منظور کمک به تنظیم سیاستهای درست در حوزه گردشگری یکی از نیازهای جامعهی امروز است. ایران نیز به عنوان کشوری که در این فرایند قرار گرفته ازین قاعده مستثنی نخواهد بود. لذا این پژوهش با هدف تحلیل موقعیت جهانی شدن و رقابتپذیری در بخش گردشگری در ایران داشته، صورت گرفته است.
مقدمه
در طول دههها، گردشگری همیشه شاهد رشد مداوم و افزایش تنوع بوده و توانسته تبدیل به یکی از پرسرعتترین بخشهای اقتصادی درحال رشد در جهان شود - سازمان جهانی گردشگری1،. - 2016 رشد بی سابقهی صنعت گردشگری در طول 50 سال اخیر چالشهای فراوانی را در بازاریابی گردشگری ایجاد کرده است، از آنجایی که هر روز بر تعداد مناطقی که به منظور گسترش گردشگری توسعه مییابند افزوده میشود، حق انتخاب مقاصد موجود برای گردشگران نیز افزایش مییابد.
به علاوه، امروزه اوقات فراغت مصرف کنندگان نیز افزیش یافته است. افزایش سطح درآمد مازاد، بهبود وضعیت حمل و نقل و شبکهها شرایط را برای انتخاب از میان تنوع بیشتری از مقاصد فراهم کرده است. در نتیجه اهالی بازار گردشگری با مسئلهی تاثیر گذاری بر تصمیم مصرف کنندگان در بازار جهانی پیچیده و رقابتی مواجه هستند - ایچنر و ریچی، . - 22003 جهانی شدن به وسیلهی افزایش فعالیتهای گردشگران بین المللی و جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی و بنگاههای چند ملیتی مرتبط با بخش تجارت مانند هتلها، رستورانها، خطوط هواپیمایی، آژانسهای مسافرتی، باعث رشد صنعت گردشگری شده است - گو 3و پاین4،. - 1995 این مسئله یک فرایند پیچیده است.
در حقیقت، گردشگری یکی از اصلی ترین محصولات جهانی شدن است، این در حالی است که برخی حتی براین باورند که گردشگری یکی از نیروهایی است که جهانی شدن را به پیش میراند - براون5،45 :1998؛ جرج،6 - 80-165 :2002؛ از طرف دیگر، بسیاری از کشورها در نتیجهی جهانی شدن با رقابت بالا در بازار گردشگری روبرو شده اند و در برابر تغییر اقتصاد جهانی و شرایط تجارت آسیب پذیر هستند.
نگرانی اصلی اقتصادهای کوچک با در نظر گرفتن این نکته که موقعیتهای ممتاز یک کشور به عنوان یک مقصد گردشگری سود اقتصادی بالاتر و توسعهی پایدار در هر دو سطح ملی و منطقهای را به دنبال دارد، این است که چطور سهم بیشتری از بازار رقابتی گردشگری را به دست آورند - کیم7، - 39 :2012؛ و از آنجا که پویایی صنعت گردشگری مساعدت مثبتی در زمینه توسعه شهرها و پیشرفت ساکنین محلی آنها داشته است، این مسئله خود می تواند دلیل بالقوهی اینکه چرا رقابت پذیری مسئلهای حیاتی برای فراهم کردن کیفیت بهتر امکانات و خدمات و افزایش درآمدها از طریق فعالیتهای گردشگری است، باشد - ریچی8و کراچ9،. - 2003
موضوع جهانی شدن به عنوان یکی از مسائل اساسی عصر حاضر مطرح است و بسیاری از جوانب زندگی انسان را تحت تاثیر قرار میدهد، عدم آگاهی از روند ایجاد تغییرات به واسطهی جهانی شدن و عدم همراهی با آن نه تنها نمیتواند مانع از اثرات منفی آن شود، بلکه ممکن است منجر به تشدید این آسیبها شود. جهانی شدن بسته به نوع مدیریت آن میتواند منجر به افزایش یا کاهش توان رقابتی مناطق مختلف شده و قاعدتا گردشگری نیز ازین قاعده مستثنی نخواهد بود. عدم اطلاع از مزیتها و مضرات این معقوله میتواند معادلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی را بر هم زده و تصمیم گیری کلان در سطوح مختلف را با مشکل مواجه کند.
دورنمای گردشگری کمک میکند تا میزبان با ملایمت بیشتری با مهمان برخورد کند، مهمان نیز جهانی که ایدئال تر است را برای خود بسازد؛ به گونهای که با تجربه گردشگری به کشفیات با اهمیت و مقدسی دست یابد. دورنمای گردشگری در زمانی که سفر و تجربه زندگی به طور فزایندهای سطحی شده فرصتی را برای برنامه ریزی گردشگری در مقاصد مهیا میکند و افزایش پیوند و درهم جوشی را با دیگر گفتمانها و رسوم را درباره زندگی و هستی سبب میشود - آری، . - 173 :1 1992 پیامدهای گردشگری را میتوان در دگرگونی و عمومی کردن مکانها، جهانی سازی و بین المللی شدن سلیقهها و ویژگیها، همراه با فرصتی برای خلاقیت بیشتر مردم درباره جهان باز یافت - هالینشد، . - 11 :21999
ایران نیز به عنوان کشوری که در معرض اثرات جهانی شدن و افزایش رقابت پذیری در عرصههای مختلف به ویژه گردشگری قرار گرفته، نیاز به برنامه ای همه جانبه برای برخورد و مقابله با اثرات منفی آن از جمله حذف کسب و کارهای کوچک از گردونه رقابت، از بین رفتن خرده فرهنگها و رسوم و سنن، گسترش فرهنگ نمایشی ساکنین منطقه و افزایش فساد در دستگاههای دولتی و خصوصی، دارد تا بدین وسیله بتواند چالشهای پیش روی را از میان بردارد و از شرایط بوجود آمده نهایت بهره را ببرد.
مبانی نظری:
امروزه همهی شرکتها در فضای رقابتی هم داخلی و هم خارجی مشغول فعالیت هستند.در چنین شرایطی، موقعیت و مشارکتی که گردشگری به عنوان شاخهای از بخش خدمات، میتواند بر GDP یک کشور و اثرات سودمند آن بر سطوح محیطی، فرهنگی و اجتماعی داشته باشد، نیازمند یکپارچگی میان اولویتهایی است ک هر دولتی وقتی استراتژیهای توسعه اقتصادی کلی خود را مشخص میکند، است. نیروها و عوامل بسیاری هستند که بر رقابت پذیری مقصد اثرگذارند. از سال 1990 تلاش برخی محققان به سوی توسعه بنیاد تئوری و مفهومی برای اندازه گیری رقابت پذیری گرایش پیدا کرد.
گرچه روند کلی ادبیات نظری با مفاهیم و مولفههای پیچیدهای که اندازه گیری آنها کاردشواری است سروکار داشته، با این حال مدل های رقابت پذیری بسیاری با چندین فاکتور که بر رقابت پذیری اثرگذارند به وجود آمدند، که ساختار آنها در بردارندهی ویژگیها و خصوصیات متفاوت و زیادی است - ریچی و کراچ، . - 2010 این مسئله توسط محققان زیادی که پایه مفهومی و تئوریکی رقابت پذیری مقاصد را فراهم آورده اند تایید شده . که ازجمله آنان میتوان به دایر و کیم - - 2003 و حسن - 2000 - 3 اشاره کرد.
بسیاری از مطالعات گردشگری نقش حیاتی جنبههای خارجی نظیر جهانی شدن، هزینهی گردشگری، جایگاه توسعه اقتصادی و میزان وابستگی به گردشگری را در میزان رقابت پذیری منکر شده اند - کراس و ریورا،. - 42010 اما کیم در سال 2010 ادعا کرد که حتی تئوریهای جدید دراین زمینه نیز نقاطی ضعفی دارند و آن چشم انداز و دست کم گرفتن نقش جهانی شدن و سرمایه گذاری مستقیم خارجی در اندازه گیری رقابت پذیری مقصد است و به علاوه وی اعلام کردن که یک اندازه گیری دقیق از رقابت پذیری مقصد باید شامل ارزیابی عملکرد مقصد نیز باشد.
رقابت پذیری مقصد برای مدت طولانی یکی از کانونهای توجه تحقیقات گردشگری بوده است - ریچی و کراچ، . - 2010 تحقیقات محرکهای - متغیرها،فاکتورها - بسیاری از جمله منابع گردشگر، زیرساختهای گردشگری، شرایط کلی اقتصاد کشور، ثبات سیاسی، و قوانین گردشگری به عنوان نمونههایی از عوامل تاثیر گذار برای رقابت پذیری مقصد شناسایی کرده اند.
یک محرک رقابت پذیری مقصد بازدیدکنندگان را به یک مقصد جذب کرده و یا انتخاب و سفر به یک مقصد و ماندن در آن مقصد را تسهیل میکند. فرایند جهانی شدن - استیلتز، - 2002، و در نتیجه سطوح جهانی شدن مقصد میتواند به عنوان محرکی از رقابت پذیری مقصد در نظر گرفته شود، چراکه سفر و ماندن در یک مقصد را تسهیل میکند. مقاصدی که بیشتر به جهانی شدن گرایش داشتهاند باید رقابت پذیری بیشتری در بازار گردشگری داشته باشند چرا که قوانین سختگیرانهی کمتری برای مسافران و سرمایه گذاران دارند.
