بخشی از مقاله
چکیده
نقش گردشگری در توسعه ملی و من طقهای موضوع بحثهای علمی بسیاری بود ه است به ویژه از زمانی که کشورهای در حال توسعه شروع به رشد و توسعه اقتصادی خود کرده اند. در سالهای اخیر با توجه به مشکلات انشی از افزایش قیمت انرژی، تورم و مشکلات اقتصادی جهانی و میزان بیکاری بالا، نیاز به افزایش در آمد از طریق راههای جایگزین بیش از پیش احساس میشود. موفقیت بعضی از من اطق حتی بسیار دور افتاده در افزایش درآمد به خاطر عوامل متعددی بود ه است، از جمله رویکردهای مشارکتی جدید برای توسعه صنعت گردشگری. ایجاد خطوط هوایی جدید، توسعه رفت آمد های محلی، بازا اریبیه ای پیشرفته، توسعه زیرساختهای مرتبط با گردشگری از جمله امکانات تفریحی و رفاهی همه و همه در موفقیت این من اطق در افزایش در آمد موثر بوده است. مسلما مهمترین گام در پیشبر د امر گردشگری شناخت ظرفیتها و تواناییهای هر منطقه و استفاده بهینه از آنهاست. در این زمینه اولین مرحله برای توسعه گردشگری در ایران شنا اسیی ظرفیتها و سپ س سرمایهگذاری و بهر هبرداری از این ظرفیتها میباشد.در این مقاله سعی شده است که با توجه به تجربه های دیگر کشور ها در پیشبرد گردشگری در مناطق دور افتاده و بیابانی به توسعه و پیشرفت این صنعت در کشورمان با ارائه پیشنهاداتی کمک شود.
واژگان کلیدی: گردشگری، مناطق بیابانی و دورافتاده، توسعه، ایران
ٌ- مقدمه
محیط های طبیعی در اکثر مو ارد مورد توجه مسئولین در امر گردشگری هستند. نوشته های مهم ی در مورد اثر ات محیطی گردشگری انتشار یافتهاست و توجه اکثر آنها بر امر توسعه گردشگری در مناطق مختلف با تاکید بر حفظ و نگهداری محیط طعبیی بوده است؛ با این حال بیشترین مناطق جذاب معرفی شده برای جهانگردان شامل مناطق کوهستانی، ساحلی، جزایر، دریاچه ها و مناطق مسکونی است و در این میان کمتر از مناطق بیابانی و خشک سخنی به میان آماده است . لزوم توجه به جاذبه های طبیعی در مناطق بیابانی ضروری به نظر میرسد و در این بین نقش دست اندرکاران امر توریسم و برنامه ریزان و مدیران آن حایز اهمیت فراوانی است.تقریبا در اکثر موارد برای جذب گردشگر ، محیط طبیعی نقش بسیار مهم و اساسی بازی می کند. منابع طبیعی اکوسیستم، اکولوژی محلّی و یا هرچیزی که بتوان آن را در حیطه مفهوم محیط طبیعی قرار داد، تامین کننده ساختار اساسی در جذب گردشگران در مناطق مختلف و یا دست کم نقش بسیار اساسی بازی می کند.
حتی شهرهای مهم که گردشگران برای دیدن اماکن فرهنگی و یا جاذبههای اقتصادی به آنجا میروند ، ممکن است که بخش مهمی از جاذبههای خود را مدیون فضاهای طبیعی مانند رودخانه، بندرگاه، مناطق کوهستانی، مناطق کشاورزی حومه و یا جاذبه های طبیعی مناطق بیابانی باشند. در این مقاله سعی شده است که تجارب چند کشور در زمینه توسعه گردشگری در مناطق بیابانی مورد کنکاش قرار گیرد. به علاوه تلاش شده است که رویکرده ای قدیمی مانند - مدیریت منابع طبیعی و برنامه ر زی، شکل های محیطی و فرصت های بازسازی- به رویکردهای جدیدتر مانند -اکوتوریسم و مخصوصا گردشگری به عنوان یک شاخص مهم در توسعه پایدار - تبدیل شود. در انتها با توجه به این تجارب پیشنهادهایی برای توسعه گردشگردی در مناطق بیابانی کشورمان ارایه شده شده است.
ٍ- مبانی نظری
· تجربه گردشگری در مناطق دور افتاده بیابانی در استرالیا
مناطق بیابانی 70 درصد مساحت استرالیا را در برگرفتهاست، ولی کمتراز 3 درصد از کل جمعیت این قاره در آن زندگی میکنند ]ٌ.[ اقتصاد بیشتر مناطق بیابانی به صورت حاشیهای و پیرامونی توصیف شده است. در این میان گردشگری یکی از فعالیتهای مهم در زمینه توسعه اقتصادی در این مناطق است ]ٍ.[از نگاه گردشگری، بیابان استرالیا به عنوان مناطق حاشیه ای و دور افتاده در نظر گرفته شده است ]َ4 .[ شهر بزرگ این منطقه هر یک جمعیتی کمتر 30000 نفر را در خود جای دادهاند، و به طور کلی فواصل بین این شهرها بسیار زیاد است و راههای دسترسی به آنها نیز بسیار محدود است، به طور مث ال آلیس اسپرینگ، شناخته شدهترین شهر بیابان، جمعیتی در حدود 25000 نفر دارد و 515 کیلومتر از نزدیکترین شهر کناری خود فاصله دارد ]ُ.[ فاصله این شهر تا سیدنی 2390 کیلومتر است. آلیس اسپرینگ در محدوده ی شمالی واقع شده است ولی 1525 کیلومتر راه جادهای بین این شهر و داروین که پایتخت است فاصله وجود دارد ]ِ.[
نواحی و مناطق مختلف استرالیا سازمانهای گردشگری محلی ایجاد کردهاند که مسول هماهنگی بازاریابی گردشگری و توسعه شبکه مشاغل در درون قلمرو سرزمینی خود هستند. تعداد این سازمانها در کل استرالیا به85 میرسد که 11 عدد از آنها در مناطق بیابانی واقع شدهاند ]ّ[ که بیشتر در محدوده شمالی پراکنده شدهاند - شکل ٌ - .یک برآورد در سال 2005 نشان می دهد که 4.5 میلیون بازدیدکنند ه حداقل 1 شب و یا بیشتر را در من اطق بیابانی که توسط سازمان های گردشگری محلّی ایجاد شده است را گذراندهند. با توجه به مساله گردشگری در مناطق بیابانی در استرالیا این عدد نشان دهنده کاهش زیادی نسبت به سال 2001 با م زیان 15 درصد از کل درصد گردشگری در استرالیا است ]ْ.[ با این حال گردشگری هنوز هم یک فعالیت مهم اقتصادی در مناطق بیابانی لحاظ شده است.
به علاوه در مورد کاهش تعداد بازدیدکنندگان باید اضافه کرد که، مقاصد گردشگردی برای بازدیدکنندگان بیشتر به سمت مکانهای خاصی سوق پیدا کرده است - از جمله صخره ایر، دره یولورو و کینگ در منطقه پترمن - و در مراکز باجمعیت بیشتر و همچنین کاهش تنوع در الگ وهای سفر برای با ازدیدکندگن از بیابان ]َ.[ حدود 30 درصد از بازارگردشگری در بیابانهای استرالیا در دستان تورهای گردشگری برنامه ریزی شده است و نشانهها ی از کاهش تنوع در این تورها در سالهای اخیر مشاهده شده است]ُ.[ تمرکز تورها بر روی نقاط دیدنی ویژه است و تنوع در مکانها و مدت اقامت در مقاصد تورسیتی مختلف کمتر شده است ]ًٌ.[ در مجموع میتوان گفت که به طور نسبی تعداد کمتری از مردم ازبیابانهای استرالیا بازدید می کنند، آنها از جاذبههای کمتری دیدن می کنند و همینطور میتوان گفت که بازار گردشگری به صورت زیادی به حاشیه رانده شده است.
این روندها مسایل مهمی در بخش اقتصاد گردشگری بیابان به وجود آورده است کهباعث کمبود نوآوری در بخش تولید محصولات گردشگری و دستیابی به بازارهای جدید شده است. تقویت نوآوری در بخش گردشگری بیابان نیازمند همکاری بین تولید کنند ه و مصرف کنند ه است، برای این امر پیشنهاد شده است این همکاری بین شرکتهای کوچک محلی و مسافران صورت گیرد ]ٌٌ.[ به نظر میرسد که شرکتهای کوچک نسبت به شرکتهای بزرگ تصمیم گیرندگان بیشتری برای تعامل با مشتریان در امور روزمره و اساسی دارند، آنهایی توانایی تغییر بیشتر در امور اقتصادی در امر نیاز مشتریان دارا می باشند]ٌٍ.[ در همین حال مسافران مستقل در موقعیت بهتری برای تغییر در خواست هایشان قرار دارند، تغییراتی که معمولا در طول سفر به وجود می آید و نیاز به صحبت کردن با تولید کننده محصولات گردشگری و جلب نظر او دارد ]ٌَ.[
در جای دیگری گزارش شده است ]ٌُ[ که نکته کلیدی در بازار مستقل گردشگری در بیابان های استرالیا در دستان گردشگران با وسیله نقلیه شخصی و جه انگردان بینالمللی میباشد .تحقیقی که در سال 2005 توسط تمبلی و دوگرن ]ٌِ[ و همچنین بناید دانش بیابان استرالیا انجام شد، تمرکز خود را بر روی بازار گردشگری با وسیله نقلیه شخصی گذاشت. به طور ویژه وسایل نقلیه با قدرت کافی برای حرکت در بیابان و همینطور جاذبه جاده های بیابانی به پتانسیل قوی برای رشد بازار گردشگری در بیابان های استرالیا در نظر گرفته شد. کرسن و تیلور ]ٌّ - 2006 - [ پیشنهاداتی را در این رابطه مطرح کردند:
