بخشی از مقاله
چکیده
برای ایجاد توسعه پایدار خصوصاً در زمینه توسعه پایدار شهری و همچنین جایگزینی منابع جدید جهت کسب درآمد به جای منابع نفتی، نیازمند استفاده از تمامی توان ها و قابلیت های یک شهر هستم. توریسم پایدار شهری توریسمی است که بدون اینکه از ظرفیت ها مربوط به نسل آینده برای پاسخگویی بکاهد فرآیند حصول توسعه پایدار شهر در زمینه های اقتصادی و اجتماعی و پایداری زیست محیطی تسریع بخشد. این پژوهش با هدف بررسی نقش گردشگری شهری در توسعه پایدار شهر و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای انجام شدو ضمن بررسی ابعاد پایداری گردشگری به اثرات منفی احتمالی گردشگری شهری در توسعه پایدار شهر اشاره شد و این نتیجه حاصل شد که گسترش گردشگری شهری پایدار باید بعنوان یک راهکار و الگوی ماندگار با دیدگاهی بلند مدت در برنامه ریزی های شهری مورد توجه قرار گیرد و در نهایت راهکارهایی جهت تحقق آن ارائه گردید که میتوان به لزوم همکاری متخصصین دانشگاهی حوزه های مختلف علمی، فرهنگ سازی و آموزش، ایجاد فرصت های شغلی برای ساکنین محلی و... اشاره نمود.
جملات کلیدی: توسعه پایدار، گردشگری، برنامه ریزی
-1 مقدمه
در دهه های اخیر رشد و توسعه صنعت گردشگری و اتخاذ آن به عنوان یکی ازفعالیتهای عمده اقتصادی از طرف کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و رقابت مقاصد عمده گردشگری در جهت جذب گردشگران، برنامه ریزان را بر آن داشته تا برای افزایش درآمد های حاصله از فعالیت های گردشگری به دو مقوله مهم توجه نمایند : اول،افزایش رضایت گردشگران و ارتقای لذت و کیفیت تجربه گردشگری و دوم، تلاش درجهت حفظ منافع جوامع میزبان - کاظمی، 1385، . - 23کشورها به گردشگری به عنوان یک ضرورت نگاه می کنند و از تمامی ظرفیت ها وامکانات خود استفاده می کنند تا به کسب منافع و مزایای موردنظر خود دست یابند.امروزه یکی از فضاهای گردشگری که مورد توجه گردشگران قرار گرفته است،فضاهای شهری است .
گردشگری شهری دارای ماهیت دوگانه است؛ به این معنا که ازیک سو شهر به معنای اصلی ترین مبدأ گردشگران به شمار می آید؛ و دوم این که شهر به عنوان مقصد گردشگری مدنظر قرار می گیرد .آنچه مربوط به گردشگری شهریاست،عموماً شهر را به عنوان مقصد گردشگری مدنظر دارد و در واقع، هدف از ورود گردشگربه فضای شهری؛ یعنی شهر به عنوان مقصد گردشگری است و به قصد بازدید ازجاذبه های گردشگری شهر وارد فضای آن می شود - رهنمایی، 1386، - 20لذا توسعه گردشگری پایدار و مدیریت خردمندانه آن نیازمند برنامه ریزی می باشد . با عنایت به این مهم هماهنگ سازی ساختار با کارکرد از اهم وظایف مدیران و برنامه ریزان توسعه شهری محسوب می گردد. ،
لذا شایسته است ساختار شهرهای اسلامی ایرانی ما با کارکردهایی متناسب و متنوع بیش از پیش پاسخگوی نیازهای مادی و معنوی انسان باشند ، تا زمینه اعتلای روحی روانی و جسمانی او را فراهم آورند . در شهر سازی و برنامه ریزی شهر معاصر از جمله مسائل و موضوعاتی که متاثر از مکاتب فکری فلسفی متاخر مطرح می شود ، توجه و تاکید خاص بر موضوع گذران اوقات فراغت ، فرصت مشارکت و لذت بردن از هنرهای دیدنی ، نمایشی ، معماری و دسترسی به طیعت به عنوان بخشی از نیازهای اجتماعی انسان است . که در کنار سایر نیازهای اجتماعی اقتصادی و بیولوژیکی مورد توجه قرار می گیرد . - مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری 35:1380 -
این موضوع نه تنها به واسطه متنوع سازی کارکردهای شهری و ایجاد زمینه تعامل و ارتباط عمیق تر میان انسان و انسان با مکان - محیط جغرافیایی شهر با تمام عاصر طبیعی و فرهنگی - موجبات ارضای بخشی از نیازهای روحی روانی شهروندان گرفتار در روزمرگی های کسالت بار حاصل از مدرنیسم را فراهم می سازد ، بلکه به واسطه ی بستر سازی زمینه جذب گردشگر از دیگر مناطق و حوزه های شهری روستایی ، در ابعاد ملی و فراملی باز خوردهای مثبت اقتصادی ، اجتماعی فرهنگی ، کالبدی و زیست محیطی متفاوتی را در بر خواهد داشت : که با عنایت به ضریب بالای تکاثر صنعت گردشگری در بهره مند ساختن تمامی افراد جامعه از هر جنس ، سن ، طبقه اجتماعی و اقتصادی و غیره می تواند فرایند حصول توسعه پایدار شهریرا تسریع بخشد ؛ اگر بر این باور باشیم که توسعه پایدار متضمن تامین سه اصل اساسی زیر می باشد : - رسول اف ، - 1372 الف - کارایی و بازدهی اقتصادی
ب - تعادل در زمان ، مکان و اجتماع
ج - استمرار و پایداری محیط زیست
در مقاله پیش رو با این باور که گردشگری در ارتباط ، اثر گذاری و اثر پذیری متقابل با شهر و در قالب یک سیستم انسان محیط می تواند منجر به توسعه پایدار شهر گردد ؛ نقش و اثر متقابل گردشگری در توسعه هر یک از ابعاد مکانی فضایی شهر و نهایتاً در توسعه پایدار به رشته تحریر درآمده است و سرانجام پیشنهادات و راهبردهایی به منظور حداکثر انتفاع شهر از مزایای مثبت صنعت گردشگری کاهش باز برخوردهای منفی و بستر سازی مناسب جهت جذب گردشگر در شهر و پیرامون آن ارائه شده است .
بررسی مفاهیم و مبانی نظری
واژه شناسی گردشگری
گردشگری ، معادل فارسی توریسم در زبان های انگلیس ، فرانسه و آلمان است . ریشه این واژه » توریسم« است که از دو بخش تشکیل شده است . » تور« به معنای سفر ، گشت ، مسافرت ، سیاحت و » ایسم« پسوندی که اشاره به مکتب یا اندیشه فلسفی ، مذهبی ، سیاسی ، ادبی و غیره دارد . بنابراین ، توریسم یعنی مکتبی که پایه فکری آن سیاحت و گردشگری است . . - Kazemi-2006 - در متون فارسی . معادل های گوناگونی برای واژه توریسم آمده است ، مانند گردشگری ، جهانگردی ، سیاحت ، تفریح و حتی ایرانگردی . با در نظر گرفتن ابعاد مختلف به نظر می رسد که بهترین گزینه ممکن واژه » گردشگری « است - - Kazemi -2006,Movahed-2007
گردشگری شهری
گردشگری در چارچوب الگوهای فضایی خاصی عمل می کند یکی از الگوهای فضایی ، گردشگری شهری است . نواحی شهری به علت آن که جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیاری دارند ، در اغلب موارد مقاصد گردشگری مهمی محسوب می شوندشهرها. معمولاً جاذبه های متنوع و بزرگی شامل موزه ها ، بناهای یادبود مکان های تاریخی را دارا هستند که خود ، گردشگران بسیاری را جذب می کند - Hall,2001 - عملکرد گردشگری در فضای شهری در راستای انگیزه های متفاوتی شکل می گیرد که برخی از مهمترین آنها به شرح ذیل است - Hall,1999,P.167 -
- دیدار دوستان و خویشاوندان
- حضور در نمایشگاه ها و کنفرانس ها
- بازدید از میراث فرهنگی
- سفرهای مذهبی - زیارت -
- حضور در مراسم و محل
- رفع مسائل درمانی بهداشتی
- خریدهای تفریحی
- مسائل ورزشی
- مسائل آموزشی
- سفرهای روزانه و ادری
- دلایل شخصی
بر مبنای این انگیزه ها عملکرد در فضای شهری چند بعدی می شود . رویکرد به درون در پاسخگویی به نیازهای اقتصادی و رویکرد به بیرون در کنش متقابل فرهنگی یا در بعضی موارد تضادهای ناشی از آن است.
