بخشی از مقاله
چکیده
تاکید حضرت آیتاالله خامنهای بر مساله حفظ و تداوم گفتمان انقلابی را باید یکی از دغدغههای اساسی ایشان به ویژه پس از پذیرش مسئولیت رهبری نظام جمهوری اسلامی دانست؛ این موضوع همواره یکی از موضوعات ثابت مطالبات رهبر انقلاب دردوره مسئولیت بوده است و از این رو در مقاطع مختلف همواره تاکید ویژهای بر لزوم صیانت از شور انقلابی، حفظ روحیه انقلابی، انقلابی عمل کردن و انقلابی ماندن داشتهاند.
آیهاالله خامنهای معتقدند گفتمان انقلابی را نباید به دوران مبارزه یا دوران امام منحصر کرد؛ بلکه ایشان تنها راه پیشرفت و ترقی جمهوری اسلامی را حفظ روحیه انقلابیگری و تلاش و کوشش برای انقلابی ماندن در دوره کنونی میدانند و تاکید میکنند باید ضمن آشنایی با ویژگیها و شاخصههای انقلابی بودن، از آن برای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی در عرصههای داخلی و خارجی بهره گرفت.
بر اساس یافتههای این پژوهش رویکرد آیهاالله خامنهای به مصادیق گفتمان انقلابی را باید در چهارچوب معنایی مکتب امام و انقلاب و اعتقاد راسخ ایشان به اسلام انقلابی و ارزشهای انقلاب اسلامی که در ایمان به خدا، مردم، هدف و مسیر مبارزه خلاصه می شود، مورد تحلیل و بررسی قرار داد. از نظر آیهاالله خامنهای این گفتمان بر مبنای شاخصههایی چون ولایتمداری، مردم محوری، حفظ استقلال و عدالتخواهی همراه با بصیرت دینی و سیاسی قرار گرفته است.
ایشان همچنین حفظ گفتمان انقلابی در این دوره را منوط به هدفگیری مستمر آرمانها و همت بلند برای رسیدن به مبانی و ارزشهای یادشده میدانند که امروزه به عنوان یکی از چالشهای جدی جامعه اسلامی به حساب میآید. این فرضیه در پژوهش حاضر در خلال بررسی ماهیت گفتمان انقلابی، شاخصهها و ویژگیهای آن با استناد به مجموعه آثار گفتاری و نوشتاری آیهاالله خامنهای و با بهرهگیری از روش اسنادی-تحلیلی به آزمون نهاده خواهد شد.
مقدمه
ماهیت انقلاب به دلیل برخورداری از یک تحول درونی در ادبیات اسلامی مورد توجه ویژه میباشد به طوری که مضمون بسیاری از آیات الهی انقلاب را به عنوان یکی از اهداف مهم انبیاء برشمرده است. - صف، 6؛ حدید، - 25 دلیل این امر را باید در رویکرد اسلام به مساله انقلاب و تحول درونی انسانها در مسیر خیر و صلاح واقعی آنان جستجو کرد؛ زیرا دین مبین اسلام فراتر از نیازهای محدود مادی بشر، به نیازهای واقعی وی که اعم از نیازهای مادی و معنوی است، توجه دارد و هدایت بشر در این مسیر را برعهده انبیاء الهی واگذارده است.
از این رو میتوان ادعا نمود انقلابی که در چارچوب دیدگاههای محدود مادیگرایانه تعریف میشود هرگز مورد تایید اسلام نیست؛ آموزههای اسلامی عالیترین کمال انسان و هدف انبیاء را رسیدن به قرب الهی و سعادت اخروی بشر دانستهاند. انبیاء و اولیای الهی برای تحقق این هدف با موانع فراوانی همچون حاکمان طاغوت، خرافات بشری و گرایشات منفعتطلبانه و سودجویانه مادیگرایان در ستیز بودهاند؛ نتیجه تقابل با این موانع بزرگ و برچیده شدن بساط دنیاپرستان، ایجاد تغییرات بنیادین در جوامع بشری بوده است که آن را میتوان به یک انقلاب مقدس مورد تاییداسلام توصیف نمود.
ماهیت گفتمان این انقلاب چیست و دارای چه ویژگیها و خصوصیاتی میباشد؟ انقلاب اسلامی ایران در عصر حاضر در چه جایگاهی قرار دارد و دیدگاه رهبر انقلاب پیرامون این موضوع چگونه است؟ از نظر ایشان عناصر مهم تشکیل دهنده گفتمان انقلاب اسلامی چیست و شاخصههای انقلابی بودن، عوامل بقای انقلاب اسلامی و... کدام است؟ در 2 مجموع پرداختن به موضوع انقلاب و پاسخ به پرسشهای یادشده در دروه کنونی که از آن با عنوان عصر انقلاب اسلامی میتوان یاد کرد از اهمیت فراوانی برخوردار میباشد. پژوهش حاضر با هدف تحقیق پیرامون این موضوع درصدد پاسخ به این پرسشها بر اساس دیدگاه رهبر انقلاب اسلامی ایران آیه االله خامنهای برآمده است.
دوم. واژهشناسی انقلاب
در اصطلاح واژه انقلاب بیشتر در کاربرد سیاسی و به معنای تغییر حکومت و ایجاد تغییرات اساسی و بنیادین در تمام نهادهای یک نظام سیاسی، مناسبات ساختار سیاسی - اجتماعی و جایگزینی سازمان نوین و مطلوب در چهارچوب اهداف و آرمانهای خاص به کار میرود که برای نخستین بار در سال 1668پس از انقلاب انگلستان وارد ادبیات سیاسی عصر جدید گردید - علی بابایی، 1369، ص - 36
تا اواخر قرن هجدهم مفهوم انقلاب غالبا به معنای منفی شورش و طغیان به کار می رفت اما به دنبال شکلگیری انقلاب فرانسه که موضوع حقوق بشر در برابر حاکمان سیاسی پررنگتر گردید، به رغم آن که عدهای از اندیشمندان همچون »ادموند برک« و »توماس هابز« همچنان ستمگرترین حکومتها را بهتر از هرج و مرج ناشی از انقلاب میدانستند و انقلاب را به هر حال ناموجه تلقی مینمودند، اما کمکم موضوع انقلاب به عنوان یک موضوع مثبت در برابر حاکمان ظالم مورد استقبال قرار گرفت. - رک؛ اشتراو
حتی برخی از اندیشمندان مانند پلیپ را بر آن داشت تا انقلاب را به مفهوم بازگشت امور به وضع متعادل و درست گذشته تفسیر کنند. - رک؛ بشیریه، 1372، ص - 1 بعدها کارل مارکس در قرن نوزدهم میلادی با تبیین علمی پدیده انقلاب آن را ابزار اصلی دگرگونی بنیادی تاریخ خواند - رک؛ بشیریه، 1372، ص - 2 در مجموع در ادبیات سیاسی، انقلاب را پدیدهای میدانند که عناصر اصلی آن خشونت و طغیان؛ مردمی بودن؛ رهبری و سازمان و ایدئولوژی باشد - رک؛ بشیریه، 1372، ص - 7-6 شهید مطهری چنین مفهومی را در فرهنگ دینی مترادف واژه »اصلاح« دانسته است.
چنانکه قرآن کریم نیز در نقل حکایت حضرت شعیب در برابر قومش میفرماید: »ان ارید الا الاصلاح ما استعطت و ما توفیقی الا باالله، علیه توکلت و الیه انیب.«؛ »من تا حد توان تصمیمی جز انجام اصلاحات ندارم. از خداوند توفیق می طلبم و به او توکل میکنم که بازگشت من به سوی اوست.« - سوره هود آیه - 88 همین معنا در سیره اهل بیت - ع - نیز مورد تاکید قرار گرفته است چنانکه امیرالمومنین علی - ع - هدف نظام انقلابی خویش را اصلاح امت رسول خدا عنوان نمود3و امام حسین - ع - نیز در قیام کربلا همین معنا را به کار برد.
تعریف آیه االله خامنهای از واژه انقلاب نیز شامل یک اصلاح و تحول اساسی و همهجانبه میباشد: انقلاب یک تفسیر اسلامی و الهی است ما انقلاب را یک تحول اخلاقی فرهنگی و اعتقادی میدانیم که بدنبال آنها 3 تحول اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و آنگاه رشد همه جانبهی ابعاد انسانها میآید همانطور که در آیهی قرآن است »ان االله لا یغیر ما به قوم حتی یغیر و اما به انفسهم« هر وقت انسانها خصلتهای بد، ضعفها، نقصها، بیایمانیها را در خودشان تغییر دادند اوضاع و احوال اجتماعی آنها تحول پیدا خواهد کرد هیچ چیز هم جلوگیر آن نخواهد بود برای شروع این حرکت و تحول همگانی انسانها باید احساس تکلیف کنند.
