بخشی از مقاله
چکیده:
انقلاب اسلامی ایران از جمله تحولات مهم معاصر جهان اسلام است که در راستای گسترش معنویت در جهان اسلام و بازگشت به دین و احیای مجدد هویت دینی میان مسلمانان جهان در ایران زمین تحقق یافته است. ارجاع بحران معنویت به دین به عنوان یک عنصر فوق العاده و استمداد ازآن جهت برون رفت از این بحران یکی از اهداف انقلاب اسلامی است که به وقوع پیوسته است. این بدان دلیل است که بشر به معنویت و دین بازگشته و با تکیه بر قدرت دین می خواهد بخشی از محرومیت های زندگی شهروندان خود را کاهش داده و رابطه انسان با دین را، تنظیم و تسهیل نماید.
این پژوهش با چنین رویکردی در صدد پاسخ به این سوال است که گفتمان انقلاب اسلامی ایران چیست و چه رابطه ای با روند معنویت گرایی جهان معاصر دارد؟ - سوال - گمانه زنی این مقاله برآن است، که روند تکامل جامعه بشری بحران زده درچارچوب نظری و ساختارعملی عرفان های ادیان جهانی، موجب بازگشت به دین و معنویت شده است. روند گفتمان ج.ا.ایران، حیران زدگی درجهان اسلام را کاهش داده و معنویت گرایی اصیل را در منطقه و جهان تشدیدکرده است - فرضیه - .
دست یابی به همگرایی دموکراتیک و معنویت گرا به عنوان یک راهکار برای کاهش آلام مسلمانان از دیگر عناصری است که می تواند در برون رفت از بحران های متعدد سودمند بوده وکشف نوینی در این مسیر بوجود آورد. - هدف - داده های منابع اصلی از طریق مطالعات میان رشته ای و پیوستگی های معنویت محور، دست یابی به تقریب گفتمان های معنویت گرا را میسر خواهد کرد. - روش - تبیین نقش انقلاب اسلامی درتوسعه همگرایی معنوی میان ملت های مسلمان، در راستای تامین راهکار برای خروج از بحران معنویت، دستاورد این مقاله خواهد بود - یافته - .
مقدمه:
با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، کشورهای همجوار و منطقه خاورمیانه و جهان اسلام به طور خاص و جهان به طور عام تحت تاثیر این رخداد معنویت گرا و پیام های جهانی آن قرار گرفتند. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 و به دنبال آن تغییر معادلات سیاسی جهان، نزاع مکتب های فکری و معنویت گرا در خاورمیانه به اوج خود رسید و نگاه پژوهشگران جهانی از جهت دشوار بودن فهم اهداف و آرمان های معنویت گرای آن به سوی آن جلب گردید تا درک بیشتری از فلسفه وجودی آن بدست آورد.
قدرت های فرامنطقه ای اعم از بلوک شرق یا بلوک غرب نیز با چالش ایدئولوژیک جدید مواجه شدند. تاسیس شاخه های علمی، نظیر شرق شناسی، اسلام شناسی و شیعه شناسی، به همراه تالیف صدها کتاب، مقاله، رساله و راه اندازی موسسات مطالعاتی همچون مطالعات خاورمیانه، مطالعات شیعه شناسی، تنها بخشی از اقداماتی بود که درجهان معاصر در بلوک شرق و بلوک غرب به منظور شناخت پایه های فکری و درک باورهای دینی و مذهبی شیعیان و بویژه تحلیل گفتمان سیاسی شیعی، انجام گرفت. مطالعات به گونه ای سریع و فراگیر در تمامی ابعاد پیش رفت که حتی دانش پژوهان و محققان جهان اسلام، گاه مطالعه کتاب ها و مقالات غربی را گریز ناپذیر یافتند و برتحقیقات بومی ترجیح دادند.
چالش قدرت های غربی با گفتمان انقلاب اسلامی پس از فروپاشی بلوک شرق، به دلیل نگرش هژمونیک بلوک غرب و فقدان راهبرد های گفتمانی، به سردی گرایید و موجب گسترش نفرت از سوی بخش سیاسی انقلاب نسبت به بلوک سیاسی غرب و ایجاد فاصله میان دو گفتمان انقلاب اسلامی معنویت گرا و گفتمان لیبرال و مادی گرای غرب شد. تقابل ایدئولوژیک گفتمان انقلاب اسلامی با غرب زمینه واگرایی را در جهان تشدید نمود و قدرت های فرامنطقه ای به دلیل ذهنیت منفی نسبت به عملکرد کلیسا در قرون وسطی، با تمام امکانات به مبارزه با انقلاب معنویت گرا آمدند، اما ملت ایران در مسیر معنویت گرایی خود حرکت کرد و سایر ملت های استعمار زده را به صورت مستقیم و گاهی نیز غیر مستقیم همراه ساخت و در این زمینه تاثیرگذاشت.
به همین دلیل تحلیل ریشه های این بحران و کشف راهکار برون رفت از آن از مسائل نیم قرن اخیر در تاریخ معاصر خاورمیانه است.
در پیشینه نظریه پردازی این مبحث از سوی متفکران می توان به عنوان نمونه به محمود حکیمی - بحران های عصر ما - ، اسپوزیتو - جنبش های اسلامی معاصر - ، راینهارد - انقلاب دراسلام - و - جهان اسلام در قرن بیستم - و بسیاری دیگر اشاره کرد. لکن نوآوری این مقاله در تاکید بر این است که گفتمان انقلاب اسلامی در فرایند رشد خود با مدل سازگار با نظام بین الملل یعنی دموکراتیزه سازی، به این عرصه قدم نهاده است و با پرهیز از هرگونه تحجر و جمود در راستای شکل گیری پارادایم معنویت گرای مدرن به مسیر خود ادامه خواهد داد. بخش زیادی از موفقیت های بدست آمده انقلاب اسلامی درگرو این رویکرد است. به عبارت دیگر هرگز مسیرگفتمان انقلاب اسلامی ایران با مسیر سایر مدعیان معنویت گرایی همانند طالبانیسم جمود گرا و داعش خشونت طلب و عقل گریز، یا جریان های معنویت گرای دروغین یکسان نخواهد بود.
تعریف مفاهیم
امروزه تحلیل گفتمان1 به مثابه یک نظریه و هم روش مورد قبول متخصصان زبان شناسی و علوم اجتماعی قرار گرفته است
نظریه تحلیل گفتمان توسط نظریه پردازان پست مدرن وارد عرصه سیاسی و مطبوعاتی کشور ما شده است - همان - . گرایش تحلیل گفتمان به دلیل میان رشته ای بودن، خیلی زود به عنوان یکی از روش های کیفی در حوزه های مختلف علوم سیاسی، علوم اجتماعی، ارتباطات و زبان شناسی انتقادی مورد استقبال قرارگرفت
گفتمان ترجمه واژه - Discours - در زبان فرانسوی و مشتق از واژه - Discursus - در زبان لاتین است که به مفهوم »گذریا حرکت « آمده است. دیسکورس، تداعی کننده ی دیالتیک، عقل ویا سیستم می باشد.گُفتمان به معنای مجموعه یا دستگاهی بینشی است که از راه واژگان و گفتارهای نهادینه شده، بر ذهنیتها اثر میگذارد و گاه حتی برآگاهی یک دوران تاریخی نیز سایه میاندازد.
