بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مهمترین ساحت هاي روان شناختی انسانی در همه ي لایه ها به ویژه لایه ي احساسی، عاطفی و معرفتی، مسئله ي "درد ورنج" است،که از مهمترین وجوه تراژیک زندگی انسان ها است. این مسئلهدر هنرو ادبیاتبهطورعام، و درادبیات معاصربهگونه اي خاص منعکس شده است که بررسی و تحلیل آن نیازمند تحقیقی وسیع و جامع است. دراین مقالهسعی شدهاستبعدازبررسی اجمالی مفهومدردو رنج، بهاین پرسش پاسخ داده شود که آیا رنج درون مایه و محتواي اصلی شعر حسین منزوي است؟
اگر چنین است کدام یک از وجوه رنج هاي بشري در اشعار او نمود بیشتري داشته است؟ براي حصول این پاسخ به بررسی عمیق، با شیوه ي تحلیل محتوایی آثار حسین منزوي پرداخته شده است. بررسی ابعاد مختلف این مسئله نشان داد که سه حوزه ي اساسی رنج هاي فردي، اجتماعی و فکري فلسفی در اشعار حسین منزوي از بسامد بالایی برخوردار است و در عین حال رنج هاي فردي از قبیل تنهایی، غم غربت و... سهم بیشتري را در مقایسه بادوحوزه يدیگربه خود اختصاصداده است.
مقدمه
»بیا و حال اهل درد بشنو // به لفظ اندك و معنی بسیار
یکی از پرآوازه ترین و متعهدترین شاعران دوره ي معاصر در ایران، حسین منزوي - -1325 - 1383 است. در زندگی منزوي مایه هاي رنج و رویدادهاي دردناك کم نبود. این اتفاقات روح حساس و زودرنج منزوي را به دریایی پر جوش و خروش تبدیل کرد، همه ي این رویدادها به گونه اي نغز در سروده هاي او نمود یافته اند. »موضوع اصلی شعرهاي موفق و معروف منزوي از نگاه دکتر سیروس شمیسا زندگی دردناك و منحصر به فرد خود منزوي است و لذا جلب نظر می کند. عشق و موضوعات دیگر هم در ارتباط با همین موضوع اصلی باید لحاظ شود.
»رنج« از سویی مسئله اي وجودي است که هر انسانی را به تأمل و تعمق درباره چرایی می کشاند و از سویی دیگر، مسئله اي کلامی- فلسفی است که عدل الهی یا حتی وجود خدا را به چالش می کشد. بدین جهت متفکران دینی، عرفا، علما و ادبا به موضوع چیستی رنج، انواع رنج، علل و آثار و نتایج آن پرداخته اند. غرض ما دراین جستار بررسی مفهوم رنج در اشعار حسین منزوي با نگاهی به رنج هاي فردي و شخصی، رنج هاي اجتماعی و رنج هاي انسانی اوست.
با نگاهی اجمالی به تحقیقات و پژوهش هاي انجام شده درباره حسین منزوي و اشعارش که در موضوعات مختلفی همچون سبک شناسی، نقد و تحلیل درونمایه، موسیقی شعر، نوآوري هاي سبکی و بیانی و موضوعاتی از این دست است، درمی یابیم که تأمل و تعمق در این مبحث امري ضروري است و پرداختن به این جنبه از آثار وي می تواند نگاهی نو و ابداعی به مفهوم درد و رنج باشد.
رنج هاي منزوي
نکته اي دردناك که خواه و ناخواه باید آن را بپذیریم این است که شعر و هر هنر والاي دیگر بیش از آنکه زاده ي شادي ها و آزادي ها باشد، در پرتو رنج ها و شکنج ها پدید می آید. درد نهفته در سخن و عاطفه ي سرشار آن، از دردهاي درونی شاعر سرچشمه می گیرد. منزوي خود به خوبی این نکته را بازگفته است:
خونم اگر نبارید شعر تري نرویید // در دیمزار عمرم این کار و کشت من بود
مضامین غزل هاي منزوي:
به طور کلی رنج هاي حسین منزوي را می توان به سه دسته رنج هاي: فردي، اجتماعی و رنج هاي فکري و فلسفی تقسیم کرد. هرکدام از این رنج ها، اقسام و گونه هایی دارند که به تفصیل به آن ها خواهم پرداخت.
.1 رنج هاي فردي:
حسین منزوي از جمله شاعرانی است که گویا درد و رنج در تار و پود زندگی اش تنیده شده است. یکی از عمده ترین رنج هاي منزوي، رنج هاي فردي اوست، که از بسامد بالایی برخوردار است. در این رساله تلاش شده است به چند رنج عمده اي که منزوي با آن ها درگیر بوده است، مانند: رنج تنهایی، رنج از دست دادن و جدایی از نزدیکان و دوستان،رنج عشق و ... اشاره شود.
رنج تنهایی و غربت :
حامد صفایی تبار در مقاله اي با عنوان منزوي» فریاد کلمه بود« می گوید:
»تنهایی، رنج و سکوت از مشخصه هاي مهم شعر منزوي است. او در یکی از غزل هایش میگوید:
شرحِ»تنهایی منمی پرسی؟
