بخشی از مقاله
در میان کشورهاي خاورمیانه ایران با تنوع کلیماتیك و اکولوژیك جغرافیایي و بدلیل قرار گرفتن در پهنهاي از جهان که در برگیرنده سه ناحیه رویشي اروپا-سیبري، ایرانو-توراني و خلیج و عماني ميباشد از تنوع گونهاي قابل توجه برخوردار است بطوریکه امروزه با پیشرفت علم گیاهشناسي مدرن تعداد گونههاي شناخته شده در آن به 8000 گونه بالغ ميگردد در این میان قریب به 2250 گونه از آنها در ردیف گیاهان دارویي و معطرو2250 کونه انحصاري ميباشند.
براساس مطالعات انجام شده، ایران در دو قلمرو بزرگ تقسیمات گیاهي بنامهاي قلمرو نیمکره شمالي و قلمرو حاره قدیم قرار ميگیرد، هریك از این قلمروها تقسیمات متعددي دارند و به نواحي و حوزههاي چندي تقسیم ميشوند در قلمرو نیمکره شمالي دو ناحیه رویشي اروپا - سیبری و ناحیه ایرانو - توراني و در قلمرو حاره قدیم ناحیه صحاري - سندي نیز در ایران گسترش دارند و گیاهان شاخصي را در بر ميگیرند. هریك از این نواحي خود تقسیمات کوچکتري بنام حوزه و زیر حوزه دارند که دربرگیرنده عناصري از گونههاي دارویي می باشد.
زیرحوزه آذربایجان یکی از تقسیمات حوزه آرمنو-ایرانین از ناحیه ایرانو تورانی است. محدوده جغرافیایي این زیرحوزه درواقع از شرق ارتفاعات جداکننده مرز ایران و ترکیه آغاز و در بر گیرنده دشت شمال ماکو تا پل دشت و جلفا ، ماکو ، شوط، بازرگان، ارتفاعات مرزی ترکیه تا سرو و کوههای داالمپر بزرگ و کوچک تا پیرانشهر، مناطق غربی و شمال غرب ارومیه تا ترگور و مرگور و دیزج تا اشنویه و نقده، ، خوی، سلماس، ارومیه، مناطق اطراف دریاچه ارومیه تا مهاباد، بوکان، سقز، میاندوآب، شاهین دژ، تکاب، کوههای بلقیس، مراغه، هشترود، تبریز، جنوب تبریز تا کوه سهند، کوه میشوداغ، مرند، کوههای کیامکی داغ و سلطان جهانگیر در شمال غرب تبریز، تا ورزقان، تبریز تا اهر و مشگین شهر، کوه سبالن تا سراب، اردبیل، و خلخال، تبریز تا گردنه شبلی تا بستان آباد و کوههای بزقوش، تا میانه ومرز رودخانه قزل اوزن جداکننده از استان گیالن وغرب زنجان پیش ميآید.
در واقع در بر گیرنده استانهای آذربایجان شرقی بدون در نظر گرفتن ارسباران، آذربایجان غربی، اردبیل و غرب استان زنجان است که از نظر ساختمان خاک و تشکیالت زمین شناسی مشابهت قابل توجهی دارند و با تشکیالت گچی، مارنی خاکستری و قرمز در الیه زیرین مشخص می شوند و عناصر گیاهی شاخصی چون Allochrusa persica, Centaurea xanthocephala, Cirsium iranicum, Cousinia Boissieri, Jurinea leptoclada, Serratula calcarea, Stachys fruticulosa, Hedysarum formosum, Reaumuria alternifolia در سراسر محط بچشم می خورند این محدوده قریب به 500 گونه از گیاهان دارویي و معطر شناخته شده را در بر ميگیرد.
این تعداد از گیاهان در 74 تیره جای می گیرند و 86 گونه از آنها در ردیف گیاهان داروئی کاشته شده در ایران و قریب به 200 گونه از آنها در گروه گیاهان معطر جای می گیرند که فقط اطالعات مربوط به ترکیبات شیمیائی آنها در اختیار می باشد. این اعداد و ارقام حاصل بررسی کتاب گیاهان داروئی و معطر ایران، 181 جلد فلورا ایرانیکا و فرهنگ نامهای گیاهان ایران است .باید گفت که در کتاب گیاهان داروئی و معطر ایران به گونه های جنس های Trifolium, Trigonella نیز اشاره شده و اینجا گونه های معطر این جنس ها در آذربایجان دیده نشده اند.
منابع
مظفریان ولی الله فرهنگ نامهای گیاهان ایران - التینی-انگلیسی-فارسی - ، انتشارات فرهنگ معاصر 1375 مظفریان ولی الله گیاهان داروئی و معطر ایران، انتشارات فرهنگ معاصر 1391 رشینگر کارل هاینز فلورا ایرانیکا جلد - 181-1 التینی گیاهشناسی - انتشارات دانشگاه وین 2015 -1965
نشانه ها
برای سهولت دست یابی به اطالعات ارائه شده در فهرست گونه های گیاهی کلیه نامهای تیره ها اعم از التینی و فارسی با حروف سیاه، گونه های داروئی کاشته شده با یک ستاره و گونه های گیاهی معطر با دو ستاره مشخص شده اند.
