بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق 77706 هکتار از اراضی منطقه آهودشت خوزستان مورد ارزیابی اراضی برای محصولات گندم، برنج، ذرت دانه ای و یونجه قرار گرفت. نیازهای فیزیولوژیک هر یک از گیاهان با استفاده از منابع موجود تعیین و درجه بندی گردید، مبنای ارزیابی بر روش پیشنهادی سایس و جداول پیشنهادی موسسه تحقیقات خاک و آب ایران استوار شده است. ارزیابی کیفی به روش پارامتریک - استوری و ریشه دوم - ، از طریق مقایسه مشخصات زمین و اقلیم با نیازهای رویشی محصولات مورد مطالعه صورت گرفته است
شاخص اراضی بدست آمده برای گندم و یونجه بالاتر از شاخص های بدست آمده برای ذرت دانه ای و برنج می باشد. عوامل محدود کننده تولید محصولات زراعی در منطقه مورد بررسی، علاوه بر متغیرهای اقلیمی شوری، زهکشی و شرایط فیزیکی خاک به ویژه مقدارآهک برای برخی از محصولات میباشد. از دو روش پارامتریک مورد استفاده - استوری و ریشه دوم - ، روش ریشه دوم با واقعیتهای موجود در منطقه آهو دشت تطابق بیشتری نشان می دهد.
مقدمه
با توجه به رشد سریع جمعیت شهرها و روستاها که عوامل موثری در محدود شدن اراضی برای کشاورزی به حساب می آیند، نیاز به استفاده بهینه و پایدار از اراضی بیش از هر زمان دیگری احساس می گردد.کشاورزی پایدار در صورتی حاصل می گردد که اراضی بر حسب تناسب برای انواع مختلف کاربری ها متفاوت، طبقه بندی شده و مورد بهره برداری قرار گیرند
ماجی - - 1992 ارزیابی تناسب اراضی را برای محصولات یکساله و چند ساله در منطقه ناگیر در ایالت ماهاراشتری هند انجام داد. نتیجه این بود که خاکهای کم عمق آن منطقه برای کشت گیاهان یکساله و خاکهای عمیق برای کشت گیاهان چندساله تناسب خوبی دارند. محدودیتهای عمده اراضی شامل مواد غذایی قابل دسترسی، شیب ،اسیدیته فرسایش خاک و عمق خاک بود.
بریزا و همکاران - - 2001 طی یک پژوهش ارزیابی اراضی منطقه بن سلیمان مراکش را برای محصولات زراعی و باغی در شرایط دیم و آبیاری مشخص کردند و با استفاده از روش پارامتریک مشخص گردید که قسمت اعظم اراضی منطقه دارای تناسب بحرانی می باشند و مهمترین عوامل محدود کننده شامل شیب،بافت خاک و عمق خاک می باشند.محصولات زراعی عمده منطقه شامل گندم دروم ، جو ، یولاف ، لوبیا ، نخود و پیاز میباشد .
بردا و همکاران - - 2004 طی یک تحقیق تناسب اراضی منطقه اودرمل تونس را با استفاده از روش پارامتریک - ریشه دوم - برای محصولات گندم ، جو ، سورگوم ، سیب زمینی انجام داد. مهمترین عوامل محدود کننده در منطقه مورد مطالعه به ترتیب اهمیت شیب اراضی، بافت خاک درشت، وجود سنگ و سنگ ریزه، pHکاملاٌ قلیائی و میزان کربنات کلسیم خاک میباشد.
ایوبی و همکاران - - 1375 ارزابی کیفی تناسب اراضی را برای محصولات مهم منطقه براآن شمالی اصفهان با استفاده از روش فائو انجام داد.
قائمیان و همکاران - - 1378 در طی یک پژوهش، تناسب اراضی برای گندم، چغندر قند و یونجه را به روش پارامتریک در اراضی منطقه پیرانشهر ارزیابی کردند .
بنی نعمه - 1382 - ارزیابی کیفی و کمی اراضی منطقه شهید چمران اهواز را با استفاده از GIS برای گندم ، جو ، چغندر قند و یونجه انجام داد و به این نتیجه رسید که شاخص بدست آمده از هر دوروش پارامتریک - استوری و ریشه دوم - نتیجه روش ریشه دوم در عمل به واقعیت نزدیک تر است .
با توجه به ضرورت انجام تناسب اراضی برای استفاده بهینه از ارضی و نظر به اینکه در منطقه مورد مطالعه تا کنون چنین کاری صورت نگرفته لذا تحقیق حاضر به منظور شناسائی خصوصیات و تعیین تناسب کیفی سریهای اراضی منطقه آهو دشت واقع در استان خوزستان، برای کشت آبی محصولات زراعی مهم منطقه شامل گندم ، برنج ، ذرت دانه ای و یونجه انجام شده است.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه دشت آهودشت به مساحت 77706 هکتار در استان خوزستان در فاصله 40 کیلومتری شمال اهواز بین عرض شمالی 31 œ37 و 32 œ3 و طول شرقی 48 œ15 و 48 œ40 واقع شده است . منطقه از نظر آب و هوائی جزء مناطق خشک بوده و اقلیم آن نیمه بیابانی می باشد . - 4 - تیپ های بهره وری رایج و مهم در منطقه کشت آبی گندم پائیزه - رقم چمران - ، کشت آبی برنج - رقم چمپا - ، کشت آبی ذرت - رقم سینگل کراس - 704 و کشت آبی یونجه - رقم بغدادی - می باشد. کشت و کار بصورت سنتی تا نیمه مکانیزه و منبع تولید نیرو تراکتور است. آب آبیاری از رودخانه شاوور تأمین میگردد و آبیاری به روش ثقلی انجام می گردد.
بر اساس منابع موجود ، مراحل مختلف رشد هر محصول شامل مراحل مقدماتی، رشد محصول، میان فصل و پایان فصل تعیین شده است
ویژگیهای اراضی مورد ارزیابی شامل خصوصیات اقلیمی - رطوبت نسبی، درجه حرارت و تابش خورشیدی در مراحل مختلف دوره رشد بوده - توپوگرافی شیب و خاک - عمق خاک ، بافت و ساختمان خاک ، میزان آهک و گچ ، اسیدیته ، شوری و قلیائیت خاک، ظرفیت تبادل کاتیونی رس، زهکشی، سیلگیری و درصد سنگ ریزه - می باشد.
تجزیه های آزمایشگاهی نمونه خاکها بر اساس روش متداول موسسه تحقیقات آب و خاک و به شرح ذیل صورت گرفت . اسیدیته خاک به روش الکترومتریک با استفاده از pH متر، هدایت الکتریکی با استفاده از دستگاه کنداکتیویته متر، بافت خاک با استفاده از مزوروهیدرومتر و تعیین سرعت ته نشینی، آهک به روش تیتراسیون، گچ به روش رسوب سنجی با استون، ظرفیت کاتیونهای قابل تبادل به روش جانشین کردن یونهای سدیم قابل تبادل با یون آمونیوم، کربن آلی به روش تیتراسیون با استفاده از دی کرومات پتاسیم و نیترات فرو آمونیوم سولفات
با توجه به تشریح پروفیل ها و تجزیه های آزمایشگاهی خاکهایی که دارای خصوصیات مشابهی بوده و در یک واحد فیزیوگرافی قرار داشتند جزء یک سری خاک قرار داده شده و با شماره و نامگذاری مشخص بر اساس روش جامع طبقه بندی خاک تا مرحله فامیلی خاک طبقه بندی شده و آن دسته از خاکهائی که از نظر استفاده از اراضی شرایط متفاوتی را ایجاد می نمایند بصورت حالت خاک و با شماره مشخص شده اند و به این ترتیب نقشه خاکها و راهنمای مربوطه تهیه گردید . در این مطالعه جمعأ 25 سری خاک و 65 حالت خاک تشخیص داده شد و خصوصیات اقلیمی توپوگرافی و خاک بر اساس جداول سایس و جداول پیشنهادی موسسه تحقیقات آب و خاک ایرا ن - - 5 و نشریه طبقه بندی اراضی برای آبیاری - نشریه - 205 درجه بندی شده است
جدول - - 1 مراحل مختلف رویشی محصولات مورد نظر - گندم ، ذرت دانه ای ، برنج و یونجه - در منطقه مورد نظرمی باشد.
جدول - - 2 مقادیر عوامل مختلف در تعریف فازهای مختلف هر سری*
* داده های جدول بر اساس هماهنگی با جداول نیازهای گیاهان - 18 - و راهنمای مطالعات شناسائی و تشریح نیم رخ خاک - نشریه شماره 758 ، موسسه تحقیقات خاک و آب - تنظیم شده است
