بخشی از مقاله
بررسی کاربرد فن آوری اطلاعات در آموزش و تاثیر آن بر بهره وری کارکنان شرکت مخابرات
چکیده
این مقاله دستاورد تحقیقی است که توسط محقق در شرکت مخابرات کرج صورت گرفته تا تعیین نماید که کاربرد اینترنت و فن آوری شبکه داخلی اینترانت و اکسترانت درآموزش چه تأثیری بر بهره وری کارکنان خواهد داشت، و اینکه تأثیرگذاری کدام یک از این روشها، که آموزش را به صورت الکترونیکی و مجازی ارائه می دهند، بیش از بقیه می باشد. همچنین در این تحقیق از روش زمینه ای استفاده شده است و نوع تحقیق کاربردی می باشد و از روشهای آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار SPSS ۱۳ انجام شده است. همچنین از طریق این نرم افزار از جامعه آماری، که کلیه کارکنان اداره مخابرات کرج می باشد تعداد ۱۰۰ نفر به عنوان نمونه انتخاب شد که با اطمینان ۹۵٪ و خطای قابل قبول ۵٪ آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای (2T- test) وخی دو انجام گرفت. در تحقیق حاضر از پرسشنامه به عنوان ابزار تحقیق برای آزمون فرضهای تحقیق استفاده شده و پایایی آن با استفاده از ضریب الفای کرونباخ ۸۰٪ به دست آمد که در نتیجهٔ این تجزیه و تحلیل، مشخص شد که کاربرد اینترنت در آموزشی (آموزش الکترونیکی) به میزان خیلی زیادی بر بهره وری کارکنان تاثیر می گزارد و هیچ تفاوت معنی داری بین تأثیر کاربرد اینترنت، اینترانت و اکسترانت در آموزش بر بهره وری کارکنان مخابرات وجود ندارد بدین معنی که کاربرد هردو فن آوری در ارائه آموزش به کارکنان مخابرات به میزان زیادی در بهره وری آنها مؤثر است و هر چقدر آموزش بعد تخصصی تر به لحاظ علمی و حرفه ای تر به لحاظ روش تدریس و حتی به لحاظ فن آوری داشته باشد با بهره وری رابطه بیشتری دارد.
کلمات کلیدی
اینترنت، اینترانت و اکسترانت، آموزش الکترونیکی ، بهره وری کارکنان
1- مقدمه:
پیشرفتهای جهان در فن آوری اطلاعات و ارتباطات باعث گسترش وسیع فرصتهای یادگیری و دسترسی به منابع علمی و آموزشی شده است، به گونه ای که این امر با بازارها و روشهای سنتی اصولاً قابل تصور نبوده است. به کارگیری فن آوری اطلاعات " درآموزش یا به عبارتی آموزش مبتنی بر فن آوری اطلاعات نه تنها موجب تسریع و تسهیل فراوان تعلیم و تعلم و همچنین ارتقای سطح بهره وری کارکنان سازمانها می گردد، بلکه در مفاهیم و مبانی بسیار متداول روشهای آموزش نیز تغییر و تحول بسیار زیادی را حاصل می کند 16]
در این میان نقش اینترنت و شبکه های داخلی (اینترانت و اکسترانت کتابخانه های مجازی و قابلیتهای محاورهای و تکامل آن بخصوصی فن آوری پیوند و مدلهای فرامتنی و فرادادهای انکارناپذیر است. این روشها به منزلهٔ زیرساختهای قوی ومطمئن فرایند آموزش را پشتیبانی می کنند و در نتیجه تعاملات موجود بین سیستمها و کارکنان، فضای محیطهای آموزشی و ارتباطات انسانی حاصله شبیه سازی می شوند .
ارتباط بین فن آوری اطلاعات و آموزش با بهره وری نیروی انسانی (کارکنان) رابطه ای دو طرفه و لازم و ملزوم است. بدین معنی که از یک سو بدون در اختیار داشتن نیروی انسانی مهارت یافته که با روشها، ادبیات وسواد رایانهای آشنا بوده و مهارتهای کاربردی آن را در اختیار داشته باشند، نمی توان به توسعه و بهرهوری واقعی و پایداری ملی مبتنی بر دانایی امیدوار بود. از سوی دیگر فن آوری اطلاعات خود ابزار و روش موثر برای آموزش و افزایش بهره وری نیروی انسانی می باشد 18].
اگر کارکنان مخابرات به خوبی در به کارگیری روشها و فن آوریهای نوین نظیر: اینترنت - شبکه" (اینترانت ، اکسترانت) - آموزشهای لازم را دیده باشند و بتوانند از آنها در راستای تحقق اهداف آموزشی (آموزش الکترونیکی) سازمان استفاده کنند، بی شک تاثیر این امر باعث بهبود فرایند یادگیری و افزایش بهرهوری آنان و متعاقب آن پیشرفت هرچه بیشتر سازمان خواهد شد. بدین منظور این تحقیق وضعیت امکان کاربرد روشهای اشاره شده در آموزش، توسط کارکنان این سازمان را مورد بررسی قرار داده است تا همین شود که استفاده از این روشها در آموزش کارکنان چه تاثیری می تواند در بهره وری (شاخصهای بهره وری) کارکنان این اداره داشته باشد و اینکه تاثیرگذاری کدام یک از روشهای مذکور که آموزش را به صورت الکترونیکی و مجازی در قالب شبکه جهانی اینترنت و شبکه های داخلی اینترانت و اکسترانت در سازمان ارائه می دهند بیش از بقیه می باشد. هدف از این پژوهش این است که محقق دریابد با توجه به پرسشها و فرضیه های پژوهشی از دیدگاه کارکنان اداره مخابرات کاربرد کدامیک از روشهای موجود در آموزش کارکنان تأثیر بیشتری دارد و این تأثیر پذیری چه نقشی در بهره وری کارکنان شرکت مخابرات خواهد داشت. با دیدگاهی که دراین تحقیق مطرح گردیده است در هیچ یک از تحقیق های انجام شده دیگر مشاهده نشده است.
میل تادو (۲۰۰۱) در گزارشی که از پژوهش خود ارائه می دهد بیان می کند که آموزش آنلاین یکی از محرک ترین ابزارهای آموزش و یادگیری است. محیط های آموزشی آنلاین وابسته به اینترنت فرصتهای درازمدت را فراهم می آورند. از این رو کارکنان پس از شرکت در کلاس ها، خودکارآمدی و اعتماد به نفس بالاتری در کار خود خواهند داشت [20]
قبلاً ریندولد و پلوکر ۱۹۹۹۲) نیز فرضیه اول این تحقیق را تأیید کرده بودند که بهره گیری از اینترنت برای ارائه آموزش، خلاقیت و تفکر انتقادی کارکنان را افزایش می دهد 21 [
در تحقیقی که اسماعیلی (۱۳۸۰) تحت عنوان بررسی تأثیر مجازی سازی سازمان بر کارایی کارکنان و مدیران در سازمان به عمل آورده بود مشخص شد که ۹۲٪ از مدیران و کارکنان معتقد بودند که استفاده از ابزارها و روشهای مجازی سازی سبب افزایش کارایی ایشان تا حد زیادی می شود و این امر بیانگر تأثیر مثبت استفاده از این ابزارها به عنوان ابزار کار در سازمان می باشد]۱۰[. همچنین در تحقیق گرینگارد"(۱۳۷۱) تحت عنوان استفاده از اینترنت به عنوان منبع اطلاعاتی نشان داده شد که کلید استخراج اطلاعات از وب آگاهی از این موضوع است که چه ابزاری برای جستجو موجود است و چگونه باید از آن استفاده نمود گرینگارد می گوید ۵۰٪ از سازمانهای دولتی و خصوصی به صورت فعال با اینترنت ارتباط دارند و ما علاقمند بودیم که راههای بخصوص استفاده آنها از این ارتباط برای نشان دادن کاربرد فن آوری اطلاعات در آموزش را مشخص نمائیم [9].
همچنین می توان چنین نتیجه گرفت که ارتباط پژوهشهای گذشته با پژوهش حاضر از این نقطه نظر است که استفاده از اینترنت یا به عبارتی مجازی بودن سازمان به منزله زیر ساختهای قوی و مطمئن فرایند آموزشی هستند که در نتیجه تعاملات موجود بین کارکنان، سیستم، فضای صحیطهای آموزشی و ارتباطات انسانی شبیه سازی شده حاصل می شود[۱۱] .
امروزه بعضی از نرم افزارها دارای طبیعت غیر متمرکز می باشند که برنامه های آموزشی یکی از آنهاست. کاربرد شبکه در سیستمهای آموزشی به گونه ای است که کارکنان و مدرسین سیستمهای آموزشی به طور هم زمان برای استفاده و راهنمایی به آن متصل هستند. در یک سیستم غیر متمرکز آموزشی زمانی که چند کارمند بخواهند برای یک هدف خاص آموزش ببینند می توانند از تجربیات یکدیگر استفاده کنند]۷[
اصطلاح آموزش الکترونیکی"، شامل لیست بزرگی از کاربردها و عملکردها از جمله آموزش مبتنی بر وب، آموزش مبتنی بر کامپیوتر، کلاس های مجازی " و همکاری های الکترونیکی است[۱۲]. همچنین آموزشی که به وسیله اینترنت و شبکه داخلی (اینترانت) ارائه شود را می توان آموزش مجازی نامید و محیط آموزش مجازی را می توان یک فضای کالج الکترونیکی نامید این محیط جایی است که در آن کلاسها، کتابخانه ها، موارد مدیریت و روابط متقابل مشورتی را در دسترس داریم که در محیط شبکه ایجادمی شود [۱۴] در این تحقیق برای دستیابی به نتایج مورد نظر سه فرضیه مطرح شده است:
۱- کاربرد اینترنت در آموزش بر بهره وری کارکنان مخابرات مؤثر است.
۲- کاربرد فن آوری شبکه اینترانت واکسترانت در آموزش بر بهره وری کارکنان مخابرات مؤثر است.
۳- کاربرد اینترنت در آموزش بیش از فن آوری شبکه اینترانت و اکسترانت بر بهره وری کارکنان مخابرات تأثیر می گذارد. تغییر روزانه در فن آوری سخت افزار و نرم افزار، جهانی شدن، انتظارات بالای ارباب رجوع، فشار رقابتی، نیاز سازمان به داشتن کارکنان متخصص و آشنا به روشهای فن آوری، عدم نیاز به حضور فیزیکی افراد در کلاسهای آموزش، نیاز سازمان به بالابردن بهره وری کارکنان خود از طریق کاربرد فن آوری نوین در سازمان، ایجاد زمینه های علمی لازم برای هماهنگی و استفاده از نو آوریهای فن آوری در امر آموزش را طلب می کند [۳]. در سازمان هر چقدر آموزش بعد تخصصی تر داشته باشد رابطه نزدیکتری با بهره وری دارد. البته چنین به نظر می رسد که هر چقدر آموزش بعد تخصصی تر به لحاظ علمی و حرفه ای تر به لحاظ روش تدریس آموزش و فنی تر به لحاظ فن آوری (آموزش الکترونیکی)، داشته باشد رابطهٔ بیشتری با بهره وری می یابد [Y]
٤- روش تحقیق
روش تحقیق مورد استفاده برای رسیدن به مقاصد این موضوع روش زمینه ای" و نوع تحقیق کاربردی می باشد. علت انتخاب روش زمینه ای ماهیت موضوع تحقیق است که به دنبال تعیین میزان تأثیر پذیری متغییر مستقل بر متغییر وابسته تحقیق می باشد. جامعه آماری مورد بررسی در این تحقیق کارکنان اداره کل مخابرات کرج در حوزه دو معاونت نگهداری و پشتیبانی فنی و معاونت توسعه و مهندسی قرار گرفته که تعداد ۱۲۵ نفر می باشد، از این تعداد ۱۰۰ نفر به عنوان نمونه انتخاب شده است. دلیل محقق برای انتخاب این تعداد نمونه این بود که محقق به دنبال آزمودنیهایی بود که دارای تحصیلات عالیه یعنی سطح تحصیلات فوق دیپلم به بالا هستند به همین دلیل همین تعداد به عنوان حجم نمونه این تحقیق در نظر گرفته شد. همچنین در تحقیق حاضر از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شده است. چرا که در این تحقیق محقق این احتمال را می داد که آزمودنیهایی که دارای تحصیلات یا مدرک تحصیلی هستند بهتر و بیشتر از دیگر آزمودنیها می توانند از طریق (اینترنت، اینترانت و اکسترانت) آموزشهای لازم را ببینند و از این فن آوری ها برای دریافت آموزشی، استفاده کنند.
۶ - ۱- ابزار پژوهش
به منظور جمع آوری اطلاعات با توجه به مزایا و ویژگیهای پرسشنامه از قبیل سهولت و دقت در اجرا، داشتن فرصت و امکانات از این ابزار استفاده شده است. پرسشنامه تنظیمی بر اساسی شاخصهای بهره وری موجود در الگوی آچلیو، پال هرسی" و گلداسمیت و الگوی دنیس دسلر بر مبنای لیکرت با طیف پنج گزینه ای طراحی شده است که از نظر اندازه گیری مقیاس آن ترتیبی بوده و دارای طیف خیلی زیاد تا خیلی کم می باشد و به ترتیب اهمیت از نمره ۱ الی ۵ به هر طیف داده شده است ۹ پرسشنامه مذکور از دو ستون تشکیل یافته است که یکی بیانگر استفاده از اینترنت و تأثیر آن بر بهره وری کارکنان می باشد و دیگری بیانگر استفاده از شبکه اینترانت و اکسترانت و تأثیر آن بر بهره وری کارکنان می باشد. همچنین جهت اطمینان از پایایی پاسخ به سوالات، پرسشنامه در میان ۳۰ نفر از اعضای نمونه توزیع و نتایج آن جمع آوری شد و بعد از گذشت مدت زمان کوتاهی همان پرسشنامه در میان افراد توزیع شد که به دنبال آن متوجه شدیم نتایج هردو یکسان می باشد که این امر نشان دهنده ی پایایی پرسشنامه می باشد. البته به دنبال آن پرسشنامه ی مذکور با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت که مقدار آلفای کرونباخ آن برای پرسشنامه اخیر برابر با ۸۰٪ میباشد که نشانگر پایایی نسبتاً بالا برای پرسشنامه است ]۸[
در خصوص روایی پرسشنامه ابتدا با کسب نظر از اساتید رشته مدیریت و سیستمهای اطلاعاتی و متخصصین در امر فن آوری اطلاعات سوالات به مرحله نهایی رسید لذا روایی پرسشنامه قابل اثبات است.
پس از توزیع پرسشنامه ها بین آزمودنیها تعداد ۸۶ پرسشنامه عودت داده شد، بنابراین همین تعداد پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که از این تعداد آزمودنی ۷۳ نفر (۸۴/۹درصد) مرد و ۹ نفر (۱۰/۵ درصد) زن است و تعداد ۴ نفر نیز به نوع جنسیت خود اشاره نکرده بودند. همچنین از مجموع ۸۶ آزمودنی ۲۰ نفر(۲۳/۳ درصد) فوق دیپلم، ۴۰ نفر (۶۹/۸درصد) لیسانس و ۵ نفر (۵/۸) فوق لیسانس و ۱ نفر (۱/۲ درصد) فاقد مشخصه تحصیلی بود که در رشته های مخابرات، کامپیوتر- سخت افزار و نرم افزار تحصیل کرده اند. بنابراین می توان گفت که اجرای برنامه های آموزشی با استفاده از اینترنت و فن آوری شبکه در ادارهٔ مخابرات با سطح و میزان و رشتهٔ تحصیلی کارکنان یک هماهنگی محسوسی می تواند پیدا کند.
۶- ۲- روشهای آماری
روشهای آماری مورد استفاده در این تحقیق به دو صورت توصیفی و استنباطی هی باشد. به منظور ارائه یک شمای کلی از داده ها و خلاصه کردن آن به صورت جداول فراوانی و نمودارهای مختلف استفاده شده است. در بخش دوم با استفاده از روشهای آماری و ناپارامتری نتایج نمونه گیری به کل جامعه تعمیم داده خواهد شد. در این پژوهشی از روشهای آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای (T-Test) و آزمون کای دو (خی دو) با استفاده از نرم افزار SPSS ۱۳ انجام گردیده است. این آزمون با اطمینان ۹۵٪ و نیز خطای قابل قبول ۵٪ انجام شده است ۵٫۲ .
ܘ- یافته ها
با توجه به اطلاعات و داده های گسترده ای که از این تحقیق به دست آمده است، امکان درج همه آنها در این بخش میسر نیست و به همین دلیل با رعایت اختصار نتایج و یافته های تحقیق ارائه شده است. یافته های فرضیه اول تحقیق: بر اساس نتایج، در ارتباط با استفاده از اینترنت در آموزش ( ستون اول پرسشنامه) و تاثیر آن بر بهره وری کارکنان، نشان می دهد که حداقل و حداکثر نمره به ترتیب برابر ۵۳ و ۱۲۸ است و ۵۰ درصد از آزمودنیها نمره ای بین ۵۳ و ۱۰۰ گرفته اند. همچنین میانگین، میانه و نما به ترتیب برابر ۹۹/۳۷، ۱۰۰/۵ و ۹۷ است. از آنجا که میانگین کوچکتر از میانه است توزیع نمرات دارای کجی منفی است. اما چون درجه کجی ناچیز (۰/۴۸-) است می توان فرض بهنجار بودن توزیع نمرات آزمودنیها را پذیرفت. نمودار شماره (۱) یک نمای کلی از داده های مذکور را نشان می دهد.
برای آزمون تفاوت مشاهده شده بین میانگین نمرات آزمودنیها (۹۹/۳۷۲) بامیانگین نظری مقیاس (۷۸) از آزمون T تک گروهی استفاده به عمل آمد. همانطور که از شاخصهای بدست آمده در جداول شماره (۱) و نمودار شماره (۱) مشاهده می نمایید، نتیجه نشان داد که تفاوت مشاهده شده با اطمینان ۹۹/۹۹ درصد معنی دار است. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که آزمودنیها معتقدند که کاربرد اینترنت در آموزشی بر بهره وری کارکنان مخابرات درحد زیاد موثر است.
یافته های فرضیه دوم تحقیق: بر اساس نتایج، در ارتباط با استفاده از شبکه اینترانت و اکسترانت در آموزش ( ستون دوم پرسشنامه ) و تأثیر آن بر بهره وری کارکنان مخابرات مشخص شد که حداقل و حداکثر نمره به ترتیب برابر ۵۳ و ۱۲۸ است. ۵۰درصد از آزمودنیها نمره ای بین ۵۳ تا ۱۰۰ گرفته اند. میانگین، میانه و نما به ترتیب برابر ۹۹/۱۷، ۱۰۰ ، ۱۰۹ است. از آنجا که میانگین کوچکتر از میانه است در اینجا نیز توزیع نمرات دارای کجی منفی است اما چون درجه کجی ناچیز (۰/۸۴۴-) است می توان فرض بهنجار بودن توزیع نمرات آزمودنیها را پذیرفت.
برای آزمون تفاوت مشاهده شده بین میانگین نمرات آزمودنیها (۹۹٬۱۷۴) با میانگین نظری مقیاس (۷۸) از آزمون )T( تک گروهی استفاده به عمل آمد. نتیجه نشان می داد که تفاوت مشاهده شده با اطمینان ۹۹/۹۹ درصد معنی دار است. بنا بر این می توان چنین نتیجه گرفت که آزمودنیها معتقدند که کاربرد شبکه اینترانت واکسترانت در آموزش بر بهره وری کارکنان مخابرات در حد زیاد موثر است.
