بخشی از مقاله
میزان اعتیاد در جوامع
نكته های آماری اعتیاد در جوامع
۱- بالاترين رقم سنى معتادان در ايران را افراد ۲۷ _ ۲۱ساله تشكيل مى دهند.
۲- افرادى كه به انواع مواد مخدر اعتياد پيدا كرده اند، اغلب اولين تجربه شان را به صورت تفريحى و در دوران نوجوانى كسب كرده بودند.
۳- تشخيص رفتارهاى آشكار دوره نوجوانى از رفتارهاى ناشى از مصرف مواد مخدر دشوار است.
۴- نوجوانانى كه از بودن در خانواده شان احساس رضايت داشته اند و روابط صميمى بين اعضاى خانواده وجود داشته است، كمتر به دنبال سيگار، الكل و انواع مخدرها بوده اند.
يكى از مشكلات عمده اى كه نسل جوان جامعه با آن رو به روست، خطر اعتياد و گرايش به مصرف مواد مخدر است. از آن جا كه مصرف اين گونه مواد (انواع سيگارها، قرص ها، مخدرها و... ) در بين جوانان و نوجوانان رو به افزايش است، وظيفه والدين، مربيان و ساير نهادهاى اجتماعى براى آگاه ساختن قشر جوان از عواقب مصرف مواد مخدر به مراتب سنگين تر از قبل مى شود. آمار نشان مى دهد بالاترين رقم سنى معتادان در ايران را افراد ۲۷ _ ۲۱ساله تشكيل مى دهند. با توجه به اين
موضوع، والدين و مربيان بايد سعى كنند با استفاده از روش ها و آموزش هاى لازم، بچه ها را از همان دوران كودكى و پيش نوجوانى با آثار زيان بار مصرف اين گونه مواد و اثرات و پيامدهاى ناشى از آن بر جسم و روان شان مطلع سازند.
اغلب جوانان با گذر از دوران بلوغ و نوجوانى دچار تغييرات جسمى _ روانى گوناگونى مى شوند كه تاثيرات زيادى بر رفتارها و عكس العمل هاى هيجانى آنها نسبت به اطرافيان مى گذارد. احساس نارضايتى، عصبانيت، بى حوصلگى، مخالفت، مبارزه جويى، عدم همكارى، بى اعتنايى و عيب جويى از جمله بدخلقى هايى است كه زندگى نوجوانان را دشوارتر از پيش مى كند. در مواردى اين ويژگى هاى رفتارى _ اخلاقى ِ نوجوانان به گونه اى است كه آنان را شديداً مستعد آلوده شدن به انواع كجروى ها و آسيب هاى اجتماعى مى كند. اين نوجوانان ارزش ها و معيارهاى اخلاقى والدين شان را كمتر مى پذيرند و بيشتر درصدد يافتن استقلال و اثبات خويشتن اند.
• عوامل موثر در اعتياد جوانان
تحقيقات نشان مى دهند، افرادى كه به انواع مواد مخدر اعتياد پيدا كرده اند، اغلب اولين تجربه شان را به صورت تفريحى و در دوران نوجوانى كسب كرده بودند و به تدريج اعتياد آنان، از حالت تفريح خارج شده و با تكرار و زياد شدن ميزان مصرف، معتاد شده اند. از آن جايى كه مصرف مواد مخدر هميشه رو به افزايش است، نوجوان نيز ابتدا با مقدارى كم شروع مى كند و چون با گذشت زمان، مقدار كم اوليه نياز جسمى او را تامين نمى كند، مجبور مى شود يا مقدار مصرف را افزايش دهد و يا فاصله زمانى مصرف را كوتاه تر كند كه در نهايت منجر به وابستگى شديد او به مواد و اعتياد او مى شود. در نظر داشته باشيد، رهايى از تجربيات منفى مكرر بسيار دشوار و طاقت فرسا است. گروهى ديگر از جوانان و نوجوانانى كه شروع به مصرف مواد مخدر مى كنند، اظهار مى دارند كه براى فرار از مشكلات و مسائل زندگى روزمره و داشتن احساسى بهتر از احساس فعلى شان دست به اين كار زده اند. به طور كلى، عوامل متعددى موجب اعتياد جوانان مى شوند كه مهمترين آنها عبارتند از:
۱ _ زمينه هاى خانوادگى: الگوهاى نامناسب رفتارى اطرافيان منجر به تقليد كوركورانه نوجوانان از آنان مى شود. سيگار كشيدن، نوشيدن الكل، اعتياد به مواد مخدر و ساير كجروى هاى اخلاقى در خانواده موجب بدآموزى و زمينه سازى براى شروع انحرافات و آسيب هاى اجتماعى در بچه ها (اعم از كودك و نوجوان) مى شود. در چنين خانواده هايى نوجوانان به جاى اين كه به فكر انجام فعاليت هاى مثبت و سازنده باشند، مدام درصدد يافتن راه هايى براى مقابله با آثار اين بحران ها هستند و در بدترين شرايط نيز خود درگير آن مى شوند.
۲ _ فقر مادى خانواده: به رغم اين كه بين فقر مادى و اعتياد به مواد مخدر هيچ ارتباطى وجود ندارد، ولى عامل مهمى در معتاد شدن جوانان جامعه است، زيرا به دليل فقر و ندارى امكان دسترسى به بسيارى از امكانات آموزشى را از دست مى دهند و هيچ تخصص و حرفه اى پيشه نمى كنند و در نتيجه در بازار كار سهم عمده اى ندارند. همين امر موجب كشيده شدن گروهى از جوانان به سمت و سوى فروش مواد مخدر و امكان استفاده از آن قرار مى گيرند.
۳ _ عدم آگاهى و كم سوادى: افرادى كه از سواد و تحصيلات كمترى برخوردارند، آسيب پذيرتر از افرادى هستند كه نسبت به مضرات و تاثيرات سوء مواد مخدر آگاهى دارند. هر چند نمى توان ميزان تحصيلات افراد را عاملى براى مصرف اين گونه مواد دانست، اما تحقيقات بسيارى نشان مى دهند كه هر چه سواد و ميزان تحصيلات قشر جوان بالاتر باشد، كمتر به اعتياد و استفاده از مواد روى مى آورند. بر اساس آمار ۶۶ درصد افراد معتاد، سوادى در سطح ابتدايى و كمى نيز در سطح متوسطه داشته اند.
۴ _ اختلافات خانوادگى: آمارها نشان مى دهند، نوجوانانى كه والدين شان دچار مشكلات و مسائل اخلاقى _ رفتارى هستند، بيشتر در معرض خطر اعتياد و مصرف مواد مخدر هستند. مشكلات رفتارى خانوادگى منجر به عدم امنيت و فشار روانى بر جوانان و نوجوانان مى شود و آنان را از محيط امن خانواده دور مى سازد. همين امر موجب ارتباط بيشتر او با دوستان و گاه افراد مسئله دارى مى شود كه زمينه ساز بسيارى از مسائل اجتماعى بعدى مى شوند.
۵ _ خصوصيات و ويژگى هاى جوانان و نوجوانان: در خيلى از موارد مشاهده مى شود، نوجوانان و جوانانى كه مضطرب، پريشان، افسرده و منزوى هستند، مرتب دچار شكست هاى گوناگون تحصيلى _ اجتماعى مى شوند و عزت نفس، خويشتن دارى و اعتماد به نفس شان را از دست مى دهند و به سيگار، الكل، مواد مخدر و... به عنوان مفرى براى رهايى از اين مشكلات روى مى آورند.
۶ _ فشار دوستان و هم سالان: گروهى از نوجوانان به دليل سازگارى با دوستان و همسالان شان و يك رنگ شدن با آنها چنان موجوديت فردى _ خانوادگى خود را فراموش مى كنند كه در برابر هر تقاضايى سر تسليم فرود مى آورند. هر چه روابط بين والدين و فرزندان نوجوان شان كاهش يابد، ارزش همسالان و روابط گروهى براى آنان بيشتر مى شود.
• نقش خانواده در آگاه سازى جوانان و نوجوانان
براى پيشگيرى از عادات و رفتارهاى منفى و غيرسالم جوانان و نوجوانان، هيچ گاه نبايد صبر كرد تا آنان با چنين مشكلاتى درگير شوند و آن گاه درصدد يافتن راه حل و شيوه مقابله با آن برآيند. از طرف ديگر، با ناديده گرفتن و يا انكار واقعيات موجود، نه تنها نمى توان مشكلى را حل كرد، بلكه فرصت يافتن راه حل هم از دست مى رود. بهاى پيشگيرى موثر از اعتياد جوانان، همانا هوشيارى هميشگى والدين و اعضاى موثر خانواده است.
جوانى نمايانگر رشد، بلوغ و تشكيل عادات پايدار فردى است. جوانى دوره اى است كه با گذر از انواع هيجان ها، آشوب ها و آشفتگى هاى روحى _ روانى گوناگون به سوى رشد اجتماعى سالم در حال تحول است. نتايج تحقيقات بى شمارى نشان مى دهند، نوجوانان و جوانانى كه ارتباط صميمانه و نزديكى با اعضاى خانواده شان دارند و از بودن در جمع آنها احساس رضايت و شادى مى كنند، كمتر به دنبال رفتارهاى ناسالم مى روند. از جمله راهكارهاى موثرى كه والدين مى توانند به منظور پيشگيرى از اعتياد جوانان و نوجوانان به مصرف مواد مخدر به كار بندند، عبارتند از:
۱ _ معيارهاى «خوب بودن» و «بد بودن» را به فرزندان شان ياد بدهند. ارزش هاى پسنديده اخلاقى، رفتارهاى مناسب اجتماعى، انتظارات جامعه از يك نوجوان مسئول، اهميت رشد و بالندگى نوجوان براى پيشرفت اجتماعى كه در آن زندگى مى كند و... را به آنها بياموزند.
۲ _ در برابر اجراى مقررات و قوانين حاكم بر خانه، مدرسه و اجتماع جدى، مسئول و هوشيار باشند. رعايت آئين نامه هاى انضباطى و ضوابط و قوانين مدونى كه در مدارس اجرا مى شوند، م
ى تواند مانعى بر بسيارى از كج روى هاى اجتماعى شوند. اهميت به نظم و انضباط، داشتن رفتارهاى موجه، شيوه تفكر سالم و... از نكات ارزشمندى است كه مى توان به نوجوانان و جوانان ياد داد. آنها بايد بدانند كه هر گونه دسترسى به مواد مخدر چه جرايمى به دنبال دارد و چه مجازات هايى را بايد متحمل شوند.
۳ _ سعى كنيد الگوى رفتارى خوبى براى فرزندان نوجوان خود باشيد. او همواره نظاره گر اعمال و رفتارهاى شماست. والدينى كه خود، سيگار مى كشند و يا در مصرف داروهاى مسكن و خواب آور افراط مى كنند و يا نگرش و ديدگاه شفاف و مشخصى در برابر مصرف مواد مخدر به فرزندان شان ارائه نمى كنند، راه را براى انحراف و تصميم گيرى هاى نامناسب جوانان هموار مى سازند. به اختلاف بين حرف و عمل خود آگاه باشيد. نوجوانان به اين تناقضات بسيار حساس هستند و به راحتى ارزش ها و عقايدشان را زير پا خواهند گذاشت.
۴ _ عزت نفس، خويشتن دارى و اعتماد به نفس فرزندتان را تقويت كنيد. فرصت ها و موقعيت هايى براى فرزند نوجوان تان پيش آوريد تا او بتواند پيروزمندانه به اهدافش برسد. او را به دليل توانايى ها و استعدادهايش تشويق و حمايت كنيد. اين كار به او كمك مى كند تا احساس خوبى نسبت به خودش پيدا كند. برداشت هاى جوان نسبت به توانايى ها و استعدادهايش مهمترين تاثير را بر عزت نفس او مى گذارند. هنگامى كه والدين درمى يابند تجربه هاى دشوار زندگى، اعتماد به نفس و خويشتن دارى نوجوان شان را تحت تاثير قرار داده است، بايد به او كمك كنند تا با انتخاب راه و مسير درست زندگى، خود را از انحطاط، تسليم و بى ارزشى نجات دهد.
۵ _ ارتباط موثر و صميمانه اى با نوجوان (و يا جوان) برقرار كنيد. گوش دادن به صحبت هاى او، حمايت از رفتارهاى مثبت، پسنديده و سالم، توجه كردن به احساسات و عواطف او و پذيرش بى قيد و شرط جوانان و نوجوانان به آنها كمك مى كند تا با ايجاد رابطه اى نزديك و صميمانه با والدين خود درصدد مقابله با بحران هاى زندگى برآيند. ديدگاه ها و اعتقادتان را با صبورى و انعطاف پذيرى به جوانان بياموزيد. اجازه دهيد تا با بحث و گفت وگو احساس مسئوليت، ارزشمندى و خودكارآمدى در آنها رشد يابد. در دوران نوجوانى، فرزندان ما دست به شناخت، ماجراجويى، كنجكاوى و خطر
كردن مى زنند، در اين جا وظيفه والدين و مربيان است كه سعى كنند با گزينش روش هاى معقول و سنجيده راه رسيدن به استقلال فردى و رشد اجتماعى را براى آنها روشن سازند.
۶ - فرصت هايى براى او ايجاد كنيد تا مسئولانه درباره كارهاى روزانه خودش تصميم گيرى كند. به او ياد بدهيد كه چگونه با افراد ديگر اجتماع ارتباط برقرار كند. براى مثال، زمانى كه تنها در جمعى حضور دارد، چه بايد بگويد، چه كار بايد بكند و... در نظر داشته باشيد اگر او فرد شلخته و بى
بندوبارى نباشد، در مقابل تعارف دوستانش براى سيگار كشيدن و... مطيع نخواهد شد. هر اندازه كه تاثير دوستان و هم سالان جوان بر او زياد شود، نقش والدين و راهنمايانش براى هدايت او كم رنگ تر خواهد شد. هر اندازه والدين، جوان را به حال خود واگذارند، او را در برابر محيط و اجتماع آسيب پذيرتر ساخته اند و بعدها براى اين تسليم بايد بهاى سنگين ترى بپردازند. والدين بايد با درك تاثير هم سالان بر فرزندشان آنان را براى مقابله با فشارها و تحريكات موجود آماده كنند. توان «نه گفتن» و داشتن رفتارى مستقلانه و صحيح را در آنان بايد تشويق و تمجيد كرد. بايد به جوان ياد داد كه «نه گفتن» او دليل بر احترام او به خودش است. از آنها بخواهيد كه به هنگام احساس خطر، قدرت ترك محل را داشته باشند.
۷ _ نسبت به احساس افسردگى، بى حوصلگى و انزواطلبى فرزند نوجوان تان حساس و هوشيار باشيد. نوجوانى كه دچار افكار پريشان و مايوس كننده مى شود، قابل تامل و بررسى است، زيرا كه او اساساً پيامدهاى رفتارى خودش را نمى داند. افسردگى براى اين گروه از نوجوانان ممكن است زمينه ساز بسيارى از آسيب هاى اجتماعى مثل روى آوردن به سيگار، مواد مخدر، اعتياد، فحشا، بزهكارى و... شود. والدين بايد رفتارها و عادات فرزندان نوجوان شان را كه احتمال مى دهند به دلايلى منجر به افسردگى در آنان شود، مد نظر داشته باشند.
۸ _ واقعيت هاى اجتماع را به فرزند نوجوان (و يا جوان تان) گوشزد كنيد. گروهى از والدين تصور مى كنند با مطرح نكردن مشكلات گوناگون جامعه و سرپوش گذاشتن بر حقايق تلخ زندگى، روش مناسبى براى حمايت از فرزندشان انتخاب مى كنند. در حالى كه آنان نياز دارند تا اطلاعات صحيحى درباره مسائل جامعه اى كه در آن زندگى مى كنند، بدانند و در اين زمينه و بهترين راهكار آن است كه پدر و مادر سعى كنند با يافتن منابع و مدارك علمى و موثق، اطلاعات و دانسته هاى خانواده شان را ارتقا دهند و راهنماى معتمدى براى فرزندان شان باشند. هدايت سالم والدين و مربيان دلسوز بسيار ارزشمندتر از دوستى هاى بحران زا و دشوار است.
