بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
الگوی پرسید – پروسید در نیازسنجی آموزشی
اسلاید 2 :
آنها از وجود مشكل مطلع مي شوند
سپس راه حل هاي آن را مي شناسند
آنها تصميم مي گيرند كه رفتارشان را تغيير دهند
سعي مي كنند كه رفتار جديد را انجام دهند
در نهايت ، انجام رفتار جديد در يك مدت طولاني را مي پذيرند
قبل از تفكر
تفكر
قصد رفتار
عمل كردن
حفظ و دوام رفتار
مدل مراحل پذيرش رفتار
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
اسلاید 3 :
الگوهای آموزش سلامت
برخی از الگوهاي آموزش سلامت بيشتر به علل و چگونگی تغییر رفتار بهداشتي مي پردازند مثل:
الگوي اعتقاد بهداشتي
مدل فرا نظری
تئوریهای عمل منطقی و رفتار برنامه ریزی شده
برخی دیگر از مدل ها، راهنمائی هائی برای چگونگي و فرآيند طراحي يك برنامه آموزش سلامت ارائه می دهند:
اسلاید 4 :
causal theory : seeks to identify the determinants of an outcome
action theory : attempts to explain how interventions affect the determinants and outcomes.
program theory (logic models) :
causal theory +action theories
PRECEDE-PROCEED is an example of a logic model
تئوری های آموزش سلامت
اسلاید 5 :
فرض اساسی در مدل «پرسید –پروسید » این است كه بهداشت و رفتارهاي بهداشتي حاصل تعامل عوامل گوناگون هستند و بنا بر این برنامه ها و مداخلات بهداشتی بايد چند بعدي باشند
اسلاید 6 :
در بخش «پرسید» :
نياز سنجي برنامه های بهداشتی
شناسايي اولويت ها
تنظيم اهداف
تعیین معيارهاي« سياستگذاري ، اجرا و ارزشيابي » برنامه های بهداشتی
در بخش «پروسید» :
سياست گذاري
اجرا
ارزشيابي
اسلاید 7 :
نخست به نتيجه احتمالي حاصل از يك برنامه آموزشي می نگرد ، يعني اول می پرسد:
"چرا " باید یک برنامه بهداشتی را اجرا کرد ؟
یا از اجرای یک برنامه بهداشتی دستیابی به چه نتایجی را انتظار داریم؟
بعد به تکنیک ها و " چگونه " انجام دادن آن برنامه می پردازد
در نهایت شاخص های ارزشیابی برنامه را در سطوح مختلف اهداف برنامه (ارزشیابی فرآیند ، تاثیر و پیامد ) مشخص می کند .
به عبارت ديگر برنامه ریزی را از کل به جزء یا از آخر (پیامد) به ابتدا انجام می دهد
اسلاید 8 :
سرواژه های PRECEDE-PROCEED
اسلاید 9 :
نمای کلی الگوی پرسید - پروسید
اسلاید 10 :
مرحله ي اول : ارزيابي اجتماعي Social assessment
هدف از برنامه هاي بهداشتي در نهايت ارتقاي كيفيت زندگي است
براي شروع برنامه ريزي بايد به بررسي كيفيت زندگي جمعيت مورد مطالعه پرداخت
كيفيت زندگي از دو طريق مورد بررسي قرار مي گيرد :
محاسبه شاخص هائی از قبیل درصد بيكاري ، ميزان سواد ، تراكم جمعيت ،ميزان اشتغال ، ميزان جرائم ، خدمات اجتماعي و .
پرسش از افراد در جمعيت مورد مطالعه در خصوص عواملي كه به نظر آنها مانعي در راه ارتقاء كيفيت زندگيشان هستند (از طريق پرسشنامه ، بحث گروهي و ..)
اسلاید 11 :
مرحله ي اول : ارزيابي اجتماعي Social assessment
برخی از روش هایی که براي ارزیابی اجتماعي مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از :
بررسي متون
تشكيل گروه هاي متمركز
روش دلفي
شناسايي اجتماعي
اسلاید 12 :
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
اطلاعات اپيدميولوژيك:
ميزان های بروز ، شيوع ، پراكندگي و مدت مرگ و میر و بيماري ها
بر اساس معیار های زیر مشكلات بهداشتي را طبقه بندي می کنند :
تأثيری که بر مرگ ومير ، روز هاي غيبت كاري ، هزينه ي درمان و معلوليت دارند
گروه به خصوصي که در معرض خطرند مانند كودكان يا مادران
قابليت پيشگيري مشكل بهداشتي یا امكانات و تكنولوژي درماني موجود
مشكل بهداشتي که سازمان ها و گروه هاي ديگر به آن نپرداخته اند
سپس علل مشكلات بهداشتي را به دو دسته عوامل غیر رفتاری و رفتاری دسته بندی می کنند
اسلاید 13 :
عوامل غير رفتاري : آن دسته عواملي است كه درجامعه موجود هستند ولي مربوط به رفتار خود فرد نمي شوند و به طور غير مستقيم بر سلامت اثر مي گذارند ، نظير:
عوامل محيطي : آب و هوا ، محل سكونت
عوامل اقتصادي و سیاسی
عوامل ژنتيكي : جنس ، سن
عوامل تكنولوژيكي : ارائه صحيح خدمات بهداشتي و امكانات موجود
توجه به این عوامل سبب می شود آموزشگر بهداشت صرفاً فرد آموزش گيرنده را مورد نظر قرار نداده و او را سرزنش نكند ، بلكه عوامل غير رفتاري مؤثر بر سلامتي را نيز مورد توجه قرار دهد .
اسلاید 14 :
عوامل رفتاری:
آن دسته عوامل يا رفتارهايي است كه بر روي سلامتي و وضع بهداشت در جامعه اثر گذار است
تشخيص رفتاري : تعیین نظام مند رفتارهایی که به عنوان علل ایجاد کننده مشکل بهداشتی می باشند ، يك فرآيند بوده و از 5 مرحله تشكيل شده است :
اول : ارزیابی بين عوامل رفتاري و غير رفتاري مشكل بهداشتي
دوم : طبقه بندي عوامل رفتاري در دو ليست رفتارهاي پيشگيري كننده و رفتارهاي درماني
سوم : طبقه بندي رفتارها برحسب اهميت
چهارم : طبقه بندي رفتارها به ترتيب قابليت تغيير
پنجم : انتخاب اهداف رفتاري
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
اسلاید 15 :
ارزیابی رفتاری :
اول : ارزیابی بين عوامل رفتاري و غير رفتاري مشكل بهداشتي
ليستي از عواملي را كه به طريقي در به وجود آمدن مشكل بهداشتي سهيم بوده اند تهيه كنید
مشخص كنید كه كداميك عامل رفتاري و كداميك عامل غير رفتاري است
اسلاید 16 :
مثال : در مورد بيماري قلبي
سن ، چاقي، ديابت ، فشار خون بالا ، كلسترول بالا ، استرس ، جنس ، سيگار كشيدن ، خوردن الكل ، رژيم غذايي پرچرب و سابقه خانوادگي .
كداميك از عومل فوق ، رفتاري و كداميك غيررفتاري هستند ؟
رفتاری : خوردن الكل ، سيگار كشيدن و رژيم غذايي پر چرب ؟
غیر رفتاری : سن ، جنس ، سابقه خانوادگي و ديابت؟
اسلاید 17 :
ارزیابی رفتاری :
دوم : طبقه بندي عوامل رفتاري در دو ليست :
رفتارهاي پيشگيري كننده
رفتارهاي درماني
سوم : طبقه بندي رفتارها برحسب اهميت :
رفتارهايي بايد در نظر گرفته شوند كه:
اولاً به طور وضوح با مشكل بهداشتي ارتباط داشته باشند
ثانياً تعداد تكرار آنها زياد باشد
اسلاید 18 :
اهمیت :
میزان شیوع(: (prevalence
فراوانی و یا گستردگی یک عامل چقدر است؟ اگر تشخیص داده شد که یک عامل خیلی گسترده است یا اغلب رخ می دهد باید بعنوان علت با اولویت بالا تعریف شود.
فوریت (immediacy ) :
می پرسد رسیدگی به یک عامل چقدر الزام آور است و یا فوریت دارد؟
ضرورت(necessity) :
اگر بدون یک عامل مشخص یک پی آمد قابل دستیابی نباشد، آن عامل شایسته اولویت می باشد. جهت ایجاد عملکرد، غالباً آگاهی ضرورت دارد هرچند که کافی نباشد.
اسلاید 19 :
چهارم : طبقه بندي رفتارها به ترتيب قابليت تغيير :
بررسي كنید كه از بين رفتارهاي انتخابي ، كداميك تغيير پذيرترند؟
(با توجه به عامل زمان)
تغيير پذيري در افراد وقتي امكان خواهد داشت كه رفتار:
در مراحل اوليه شكل گيري باشد
فقط وابستگي سطحي به فرهنگ ، آداب و رسوم و شيوه ي زندگي مردم داشته باشد
برنامه هاي آموزشي، موفق به تغيير آن شده باشد
اسلاید 20 :
چهارم : طبقه بندي رفتارها به ترتيب قابليت تغيير :(ادامه)
رفتارهايي امكان تغيير ندارند يا به سختي تغيير خواهند كرد كه :
مدت زمان زيادي از شكل گيري آنها مي گذرد
وابستگي عميقي با فرهنگ ، آداب و رسوم و شيوه ي زندگي مردم دارند
در كوشش هاي قبلي تغيير قابل توجهي نكرده باشند
